i mera pou ksereis

Για την αρθρωτή νουβέλα του Άγη Πετάλα & του Κώστα Θ. Καλφόπουλου «Όταν έρθει η μέρα που ξέρεις» (εκδ. Εστία).

Της Νίκης Κώτσιου

To Όταν έρθει η μέρα που ξέρεις των Άγη Πετάλα (γεν.1978) και Κώστα Θ. Καλφόπουλου (γεν.1956) είναι μια ιδιάζουσα αρθρωτή νουβέλα. Το πρόπλασμα και η μαγιά βρίσκονται στο 800 λέξεων αστυνομικό διήγημα που κλήθηκε να γράψει ο Καλφόπουλος για τις ανάγκες της Εφημερίδας των Συντακτών. Στη συνέχεια, το σύντομο αλλά ατμοσφαιρικό αυτό διήγημα διευρύνθηκε, εμπλουτίστηκε, επεκτάθηκε και, με τη δημιουργική συμβολή του Πετάλα, οδηγήθηκε σε αναπάντεχες ατραπούς και έλαβε ένα απροσδόκητο τέλος. Καθένας απ’ τους δύο συγγραφείς πλάθει, σε διαφορετικές, διακριτές αφηγήσεις, έναν έφηβο πρωταγωνιστή, που ζει σε διαφορετική εποχή κι έχει συνήθειες και ιδέες, που προσιδιάζουν στη γενιά του. Ο Καλφόπουλος τοποθετεί τον ήρωά του στο καλοκαίρι του ‘68, σε μια χρονιά που συντάραξε τον κόσμο (Ολυμπιακοί Αγώνες στο Μεξικό, δολοφονία του Ρόμπερτ Κένεντι, Άνοιξη της Πράγας, απόπειρα δολοφονίας του δικτάτορα Παπαδόπουλου από τον Αλέκο Παναγούλη) και ο Πετάλας είκοσι χρόνια μετά, στο καλοκαίρι του ‘88, στην Ελλάδα της Αλλαγής. Για τις ανάγκες της αφήγησης, ο έφηβος του Καλφόπουλου, ώριμος πια, θα συναντηθεί και θα συνυπάρξει με τον έφηβο του Πετάλα ως θείος που φιλοξενεί τον ανιψιό. Προερχόμενοι από διαφορετικές εποχές, οι δύο έφηβοι φέρουν ο καθένας από ένα διαφορετικό αξιακό και συναισθηματικό φορτίο αλλά διαφέρουν μεταξύ τους και ιδιοσυγκρασιακά.

Καλοκαίρι του ’68

Τα αφηγήματα της εφηβείας είναι αφηγήματα μύησης. Οι έφηβοι προετοιμάζονται να εισέλθουν στον κόσμο των ενηλίκων μέσ’ από δοκιμασίες γνωριμίας με τον έρωτα και τον θάνατο. Ο έφηβος του Καλφόπουλου είναι αιθεροβάμων κι ονειροπόλος. Ζει μια έντονη και πλούσια εσωτερική ζωή περιστοιχισμένος από αγαπημένα αναγνώσματα και παιχνίδια. Παραθερίζοντας στα νότια προάστια, παρακολουθεί με τα κιάλια απ’ το μπαλκόνι του την εναέρια κίνηση των αεροπλάνων, λίγο πριν φτάσουν στο Ελληνικό. Κοιτάζει ψηλά και συναρπάζεται από το αίνιγμα των αιθέρων. Έχει μείνει μετεξεταστέος στα βαρετά λατινικά αλλά δεν παύει να Θρώσκει άνω αδιαλείπτως, για να ξεφύγει από τα ανούσια μαθήματα, που τον προσγειώνουν ανώμαλα στην πραγματικότητα. Το όραμά του βρίσκεται στον ουρανό, κοιτάζει ψηλά και ρεμβάζει. Με στρατιωτάκια και συναρμολογούμενα αναπαριστά σκηνές πολεμικής εποποιίας, μέσ’ από το παιχνίδι αφουγκράζεται τον αχό της ιστορίας και αρχίζει να μυείται στις ιδέες της ανδρείας και του θάρρους. Ένας φίλος τον παροτρύνει να διαβάσει τη Ζωή εν τάφω του Μυριβήλη, γιατί είναι «πολεμικό» κι εκεί θα βρεί ένα ρεπερτόριο ανδραγαθημάτων και ίσως ρωμαλέας αρρενωπότητας.

Ο Καλφόπουλος τοποθετεί τον ήρωά του στο καλοκαίρι του ‘68, σε μια χρονιά που συντάραξε τον κόσμο και ο Πετάλας είκοσι χρόνια μετά, στο καλοκαίρι του ‘88, στην Ελλάδα της Αλλαγής.

Ωστόσο, όταν ο εν λόγω νεαρός στρέψει τα κιάλια του χαμηλά, θα συναντηθεί με ένα αναπάντεχο θέαμα άλλου είδους και άλλης τάξεως. Στο μπαλκόνι της απέναντι μονοκατοικίας, το θέαμα μιας ημίγυμνης θεσπέσιας γυναίκας, μισοκαλυμμένης με μία κίτρινη εσάρπα, συνταράσσει βαθιά τον έφηβο και προσανατολίζει το βλέμμα του σε άλλες κατευθύνσεις. 

«Ήταν ένα θεϊκό, θεσπέσια λαξευτό κορμί, πιο σωστά ένα γυμνό σώμα με τέλειες αναλογίες, που θύμιζε λίγο τις γυναίκες του Φλαμανδού ζωγράφου της εποχής του μπαρόκ Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς, τις λεγόμενες Rubensfiguren. Μια γυναίκα γύρω στα σαράντα, με αχτένιστα πυκνά ξανθά μαλλιά μέχρι τους ώμους, τροφαντή και χυμώδης, με πλούσιες και αρμονικές καμπύλες, με σώμα αλαβάστρινο».

Η μονοκατοικία, καταμεσής ενός μεγάλου αφρόντιστου κήπου (της Εδέμ...), στεγάζει μια κόρη της Εύας, που έρχεται να στοιχειώσει αμετάκλητα τον λαθραίο θεατή. Ο νεαρός αποκομίζει αισθητική συγκίνηση στο ξαφνικό αυτό συναπάντημα με το ωραίο και παρατηρεί το σώμα με δέος και θαυμασμό, όπως θα παρατηρούσε ένα έργο τέχνης. Η εξ αποστάσεως οπτική επαφή με το γυναικείο κάλλος παράγει ένα αθώο σκίρτημα, που δεν είναι σωματικό αλλά ψυχικό. Μπροστά στο φανέρωμα της ομορφιάς, ο νεαρός μένει κεραυνοβολημένος απ΄την πρωτοφανή εμπειρία και αναστατώνεται όσο ποτέ. Η ενασχόλησή του με τις ανώτερες σφαίρες και η εγγενής του ευγένεια τον ωθούν να εξιδανικεύει και δεν επιτρέπουν κανένα χυδαίο συνειρμό, που θα υποτιμούσε ή θα βεβήλωνε το αντικείμενο του θαυμασμού του. Πάνω στην ημίγυμνη γυναίκα, ο έφηβος αντικρίζει την «ουρανία» Αφροδίτη, όχι την «πάνδημο». 

«Ήταν τόσο εκθαμβωτικό το θέαμα που περιέργως πώς ούτε που μου πέρασε κάποια πονηρή σκέψη από το μυαλό».

Είκοσι χρόνια μετά, στα ίδια μέρη θα εμφανιστεί απρόσμενα ένας άλλος έφηβος, για την επινόηση του οποίου είναι υπεύθυνος ο Άγης Πετάλας. Ο Πετάλας παίρνει τη σκυτάλη από τον Καλφόπουλο και, σαν σε σίκουελ, προχωρά παραπέρα την ιστορία και τής δίνει νέες διαστάσεις, Ο παράτολμος «ανιψιός», παιδί των 80s, πιάνει το νήμα από εκεί που το άφησε ο αιθεροβάμων έφηβος των 60s και αναλαμβάνει την εξερεύνηση της ερημωμένης πια μονοκατοικίας του ’68 αποκαλύπτοντας στον «θείο» του μια εντελώς διαφορετική εκδοχή της πραγματικότητας, που αναδύεται από το σκοτεινό παρελθόν.

Καλοκαίρι του 88

Ο ανιψιός δεν έχει και πολλές ομοιότητες με τον θείο, ο έφηβος των 80s διαφέρει ριζικά από τον έφηβο των 60s. Οράματα, αξίες και ιδανικά έχουν αλλάξει άρδην, μαζί με τα πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτισμικά συμφραζόμενα. Η κουλτούρα του ευδαιμονισμού και της κατανάλωσης, το περίσσευμα ελευθερίας και η επιθετική χειραφέτηση φέρνουν τεκτονικούς μετασχηματισμούς στην κοινωνία και μετατοπίζουν όλο το οικοδόμημα στα «αριστερά» (;) Ο έφηβος ανιψιός έχει εντελώς διαφορετικές προσλαμβάνουσες, μεταβολίζει αλλιώς τα ερεθίσματα του εξωτερικού κόσμου, είναι δεκτικός στο μοντέρνο και καλοδέχεται τις πρωτοπορίες. Μαγεύεται απ’ το ακραίο, τον συνεπαίρνει το εκκεντρικό. Βρίσκει παρωχημένη και παλιακή την παρακαταθήκη της γενιάς των γονιών του, αναζητά εναγωνίως το καινούριο και ανατρεπτικό. Θέλγεται από ακούσματα, διαβάσματα και ιδέες, που θέλουν να εγκαινιάσουν κάτι καινούριο και ριζοσπαστικό. Ούτως ή άλλως, ο έφηβος οφείλει να δείχνει με την παρουσία και τη συμπεριφορά του ότι ο κόσμος αλλάζει και μεταβάλλεται.

Με τον λεπταίσθητο κι αιθέριο έφηβο του ‘60 συντελείται μια διαδικασία μάγευσης και απογείωσης. Το όραμά του είναι ρομαντικό και ιδεαλιστικό. Ο γήινος και πραγματιστής έφηβος του ‘80, απενοχοποιημένος και χοϊκός, μας οδηγεί σε μια απότομη απομάγευση.

Οι εφηβικές ταυτότητες που αναδύονται στο ανά χείρας έργο, είναι συναρπαστικές και εικονογραφούν ανάγλυφα, μαζί με τα πρόσωπα, και τις εποχές. Κάθε γενιά αντιλαμβάνεται και προσλαμβάνει την πραγματικότητα αλλιώς, με διαφορετική απόκριση στα ερεθίσματα. Με τον λεπταίσθητο κι αιθέριο έφηβο του ‘60 συντελείται μια διαδικασία μάγευσης και απογείωσης. Το όραμά του είναι ρομαντικό και ιδεαλιστικό. Ο γήινος και πραγματιστής έφηβος του ‘80, απενοχοποιημένος και χοϊκός, μας οδηγεί σε μια απότομη απομάγευση. Δεν αντικρίζει τη ζωή από την ασφαλή απόσταση του παρατηρητή αλλά θέλει ν’ αδράξει τη μέρα με δύναμη κι ορμή.

Η νουβέλα βρίθει από αναφορές σε βιβλία, ταινίες και τραγούδια, που συγκροτούν αναγνωρίσιμα σημεία αναφοράς και φτιάχνουν νεανικές «μυθολογίες». Λογοτεχνία, κινηματογράφος και μουσική είναι πάντα οι κοινοί τόποι, όπου όλοι έφηβοι επανέρχονται διαρκώς αντλώντας ερεθίσματα και έμπνευση. Οι έφηβοι του βιβλίου, από διαφορετικές αφετηρίες και γενιές, «συναντιούνται» μέσα στον κόσμο της τέχνης κι έτσι κατανοούν ο ένας τον άλλο, στο βαθμό που το καταφέρνουν. Με όχημα την τέχνη εξερευνούν τη ζωή και επικοινωνούν μεταξύ τους ανακαλύπτοντας σημεία επαφής, που μένουν αναλλοίωτα μέσα στο χρόνο λειτουργώντας ως γέφυρες.

Το ύφος του Καλφόπουλου είναι στιβαρό, τρυφερό, ήρεμο, διαποτισμένο από λεπτή μελαγχολία. Το ύφος του Πετάλα είναι ανάλαφρο, πνευματώδες, ειρωνικό, κατά τόπους παροξυσμικό.

Ωστόσο, η απρόσμενη τροπή που δίνει στην υπόθεση ο Πετάλας οδηγεί τη νουβέλα σε μια άλλη τροχιά, που την εκτρέπει από την αρχική πορεία της πηγαίνοντάς την αλλού. Τα αποκαλυπτικά γράμματα που βρίσκει ο ανιψιός στην παρατημένη μονοκατοικία ξεκλειδώνουν το παλιό μυστήριο και γυρίζουν το χρόνο πίσω ακτινογραφώντας την ταραγμένη εποχή του πολέμου και της κατοχής. Τα ίδια αυτά γράμματα, κόντρα στην εν πολλοίς ειδυλλιακή ατμόσφαιρα των εφηβικών καλοκαιριών και τον μέχρι τότε ήσυχο κυματισμό της πλοκής, παράγουν μιαν απρόσμενη θύελλα. Κόντρα σε κάθε εύλογη αναγνωστική προσδοκία, τα γράμματα εισάγουν ένα εκρηκτικό στοιχείο που συγκλονίζει κι αλλάζει εντελώς τον προσανατολισμό δυναμιτίζοντας την ατμόσφαιρα.

Στη νουβέλα συνολικά δεν υπάρχει ενότητα ύφους κι αυτό είναι θεμιτό, κάθε συγγραφέας χειρίζεται διαφορετικά το λόγο αλλά και την πλοκή. Το ύφος του Καλφόπουλου είναι στιβαρό, τρυφερό, ήρεμο, διαποτισμένο από λεπτή μελαγχολία. Το ύφος του Πετάλα είναι ανάλαφρο, πνευματώδες, ειρωνικό, κατά τόπους παροξυσμικό. Παρά, ωστόσο, τις εμφανείς διαφορές, αυτές οι διασταυρώσεις είναι πάντα γόνιμες και ευπρόσδεκτες, ακόμα και όταν παράγουν έντονη ανομοιογένεια.

* Η ΝΙΚΗ ΚΩΤΣΙΟΥ είναι φιλόλογος.

Στην κεντρική εικόνα η Μπέτυ Λιβανού από την ταινία του Γιώργου Πανουσόπουλου «Οι απέναντι» (1981).


petalas kalfopoulosΌταν έρθει η μέρα που ξέρεις
ΑΓΗΣ ΠΕΤΑΛΑΣ & ΚΩΣΤΑΣ Θ. ΚΑΛΦΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΣΤΙΑ 2020
Σελ. 104, τιμή εκδότη €11.00 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΑΓΗ ΚΕΦΑΛΑ
& ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ Θ. ΚΑΛΦΟΠΟΥΛΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

Για το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό - Χρονικό σε πόλεις με ποτάμι» (εκδ. Πατάκη). Η κεντρική φωτογραφία, που κοσμεί το εξώφυλλο, είναι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«… άμμος» του Μιχάλη Μακρόπουλου (κριτική) – Memento mori

«… άμμος» του Μιχάλη Μακρόπουλου (κριτική) – Memento mori

Για τη νουβέλα του Μιχάλη Μακρόπουλου «...Άμμος» (εκδ. Κίχλη). 

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Ένας θολός ουρανός, η θάλασσα σαν μια θαμπή μεμβράνη, όλο το σκηνικό εκτεθειμένο σε έναν εμμονικό νοτιά, που όλα τα μεταπλάθει ...

«Τώρα είναι μετά» του Γιάννη Γαβαλά (κριτική) – Η αναζήτηση του καλού μέσα στο παράδοξο

«Τώρα είναι μετά» του Γιάννη Γαβαλά (κριτική) – Η αναζήτηση του καλού μέσα στο παράδοξο

Για το μυθιστόρημα του Γιάννη Γαβαλά «Τώρα είναι μετά» (εκδ. Ροδακιό). 

Γράφει η Ζέτα Κουντούρη 

Αυτοτοσαρκασμός και λεπτή ειρωνεία διατρέχουν το μυθιστόρημα του Γιάννη Γαβαλά με τον παράξενο τίτλο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«You» – Στο μυαλό ενός βιβλιόφιλου σύγχρονου κατά συρροή δολοφόνου

«You» – Στο μυαλό ενός βιβλιόφιλου σύγχρονου κατά συρροή δολοφόνου

Για την τηλεοπτική σειρά «You», που είναι διαθέσιμη σε μεγάλο συνδρομητικό κανάλι, καθώς και για τα μυθιστορήματα της Κάρολαϊν Κέπνες (Caroline Kepnes) που την ενέπνευσαν. 

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός 

O χαρακ...

«Ο ρόλος των ΜΚΟ στο κοινωνικό κράτος»: Εκδήλωση για το δοκίμιο του Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού»

«Ο ρόλος των ΜΚΟ στο κοινωνικό κράτος»: Εκδήλωση για το δοκίμιο του Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού»

Παρουσίαση του δοκιμίου του επίκουρου καθηγητή Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού: ΜΚΟ και κοινωνική πολιτική στην Ελλάδα» (εκδόσεις Τόπος) την Τρίτη, 20 Μαΐου, στις 7:30 μ.μ. στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Επιμέλεια: Book Press

...
Βραβείο Κλεψύδρα 2025: Ανακοινώθηκε η μακρά λίστα – Τα βιβλία και οι συγγραφείς τους

Βραβείο Κλεψύδρα 2025: Ανακοινώθηκε η μακρά λίστα – Τα βιβλία και οι συγγραφείς τους

Ανακοινώθηκε η μακρά Λίστα του Λογοτεχνικού Βραβείου Κλεψύδρα 2025 που αφορά βιβλία που κυκλοφόρησαν το έτος 2024. Στην κεντρική εικόνα, από πρόσφατη βράβευση.

Επιμέλεια: Book Press

Στη μακρά Λίστα του Λογοτεχνικού Βραβείου Κλεψύδρα 2025 που αφορά βιβλ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λένας Κορομηλά «Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ιωλκός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο τρένο; είπες.

...
«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μεχμέτ Ατές «Η σιωπή του κελιού», το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίμετρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πάντα έλεγαν: «Συνήθως έρχονται γύρω στις έξι, έξι κα...

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα των Νίκι Φρεντς [Nicci French] «Δεν θα τελειώσει έτσι» (μτφρ. Κίκα Κραμβουσάνου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Κίρα άκουγε αν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ