alt

Για το μυθιστόρημα της Ευγενίας Φακίνου «Γράμματα στη χιονάτη» (εκδ. Καστανιώτη).

Του Μάνου Κοντολέων

Μια ηλικιωμένη γυναίκα φτάνει σε ένα μικρό χωριό, το οποίο οι κάτοικοί του σύντομα θα αναγκαστούν να το εγκαταλείψουν λόγω κατολισθήσεων. Η γυναίκα (ποτέ δεν θα μάθουμε το όνομά της) είχε σε μακρινό παρελθόν επισκεφθεί και πάλι το ίδιο μέρος και τώρα το επιλέγει ξανά καθώς κάτι σοβαρό έχει συμβεί στη ζωή της και θέλει… Αλήθεια, τι να ζητά αυτή η γυναίκα με το ξυρισμένο κεφάλι και τα φρύδια; Από ποια μεγάλη στεναχώρια –όπως η ίδια δηλώνει– θέλει να αναρρώσει ή να ξεφύγει;

Βρίσκει στην άκρη του χωριού ένα σπίτι για να νοικιάσει και εκεί εγκαθίσταται. Πολύ σύντομα θα μας αφήσει να μάθουμε πως είναι η ίδια συγγραφέας, πως πιο πριν είχε ασχοληθεί με τη ζωγραφική, πως αν και έχει στην κατοχή της δικό της σπίτι σε μέρος επίσης απομονωμένο, εντούτοις επέλεξε αυτόν τον τόπο, από τον οποίο κρατά αναμνήσεις μιας νεότητας. Δεν θα αναμειχθεί στην καθημερινότητα των άλλων κατοίκων του χωριού, όσο τουλάχιστον εκείνοι δεν θα έχουν εγκαταλείψει τα σπίτια τους.

Κι όπως ξαφνικά το κορίτσι παρουσιάστηκε, το ίδιο ξαφνικά θα χαθεί και πάλι, Ακαι η γυναίκα θα μείνει μόνη ξανά, αλλά έχοντας μέσα της δεμένα ένα όνομα –Χιονάτη– και μια ιδιότητα – μαμά.

Αλλά αμέσως μετά την αναχώρησή τους, θα κυκλοφορήσει στους έρημους δρόμους, θα έχει κάποιες περίεργες συναντήσεις με άτομα που ίσως είναι υπαρκτά, ίσως όμως και δημιουργήματα της φαντασίας της, θα συνεχίζει να ζει μέσα στην απόλυτη μοναξιά και, ενώ ο χειμώνας έρχεται με βαριές χιονοπτώσεις, έξω από το σπίτι της θα δει ένα μικρό κορίτσι, αμίλητο και βρώμικο, να κάθεται κάτω από τις νιφάδες που της στολίζουν το σώμα.

Θα το περιμαζέψει, θα αναζητήσει τρόπους να κερδίσει την εμπιστοσύνη του, να το κάνει να μιλήσει. Θα το ονομάσει Χιονάτη. Μα η μόνη λέξη που αυτό το κορίτσι κάποια στιγμή θα προφέρει είναι ο ήχος από τη συνύπαρξη τριών γραμμάτων, ένα μαμ… Κι όπως ξαφνικά το κορίτσι παρουσιάστηκε, το ίδιο ξαφνικά θα χαθεί και πάλι, και η γυναίκα θα μείνει μόνη ξανά, αλλά έχοντας μέσα της δεμένα ένα όνομα –Χιονάτη– και μια ιδιότητα – μαμά. Αυτή είναι, σε πολύ γενικές γραμμές, η κεντρική υπόθεση του τελευταίου μυθιστορήματος της Ευγενίας Φακίνου.

alt
Η Ευγενία Φακίνου γεννήθηκε το 1945 στην Αλεξάνδρεια.
Μεγάλωσε στην Αθήνα και σπούδασε γραφικές τέχνες
και ξεναγός. Εργάστηκε για μερικά χρόνια σε περιοδικά
ως γραφίστρια. Έχει γράψει και έχει εικονογραφήσει
πολλά παιδικά βιβλία. Το 1982 κυκλοφόρησε το
πρώτο της μυθιστόρημα Αστραδενή. Το 2005 τιμήθηκε
με το Βραβείο Αναγνωστών (Εθνικό Κέντρο Βιβλίου –
Σκάι 100,3) για το μυθιστόρημά της Η μέθοδος της
Ορλεάνης και το 2008 με το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος
για τη συλλογή διηγημάτων Φιλοδοξίες κήπου.



Η Φακίνου έχει συχνά χρησιμοποιήσει στοιχεία ενός μαγικού ρεαλισμού (αν και μόνο ένα της μυθιστόρημα, το Τρένο των νεφών, θα μπορούσε πλήρως να ενταχθεί σε αυτό το είδος). Όποτε το έχει κάνει, χρησιμοποιεί το μαγικό στοιχείο για να φωτίσει την εσωτερική στιγμή που καθορίζει την κεντρική απόφαση ενός ανθρώπου. Ανθρώπου έγραψα, αλλά μάλλον θα έπρεπε να γράψω: γυναίκας. Η Φακίνου σχεδόν πάντα ηρωίδες έχει πλάσει και μέσα από αυτές αναζητά το μαγικό στοιχείο που διαπερνά το κάθε πλάσμα που μπορεί να γεννήσει – ένα άλλο πλάσμα, μια άλλη ζωή, μια άλλη στάση και ιδέα. Η Φακίνου αναζητά και ανασυνθέτει το θήλυ.

Τα μυθιστορήματά της σαφώς μπορεί κανείς να τα εντάξει κάτω από τον χαρακτηρισμό «θηλυκή λογοτεχνία» – όρος αδόκιμος, το ξέρω, αλλά και η χρήση του όρου «γυναικεία» όχι μόνο θα αδικούσε, αλλά και θα παραπλανούσε. Γιατί αυτό που η Ευγενία Φακίνου καταφέρνει να κάνει γράφοντας είτε τη Μεγάλη Πράσινη είτε την Αστραδενή (για να αναφέρω δύο από τα πλέον γνωστά της, αλλά και τα πλέον χαρακτηριστικά της έργα) δεν είναι να φωτίσει τον εσωτερικό κόσμο γυναικών, αλλά την ίδια την υπόσταση θηλυκών όντων.

Η πρότασή μου, με άλλα λόγια, είναι πως τέτοια μυθιστορήματα πρέπει και αξίζει να διαβάζονται ως καθρέφτες εσωτερικών χαρακτηριστικών που κάθε πλάσμα που συναισθάνεται μπορεί –γνωρίζοντάς τα ή όχι– να τα διαθέτει. Άλλωστε μέσα σε κάθε αρσενικό ενυπάρχει το θηλυκό, όπως και εντός του θήλεος θα βρούμε το άρρεν. Πέρα όμως από αυτό το γενικό όσο και κεντρικό χαρακτηριστικό –μα και πάντα κάτω από τη δικιά του σκιά– το Γράμματα στη Χιονάτη στέκεται και σε συγκεκριμένα θέματα όπως αυτά της μοναξιάς που μπορεί να φέρνουν μαζί τους το γήρας, η αρρώστια και ασφαλώς ο επικείμενος θάνατος. Αλλά ακόμα και στη λειτουργία της μνήμης, της επιστροφής σε κατακτήσεις που πάνω τους στήθηκε ο τρόπος σκέψης και ζωής και βέβαια στη βασική σχέση που συνδέει παιδί με γονιό.

Η γραφή της Φακίνου αν και απλή, καταφέρνει να σκάβει στη σκέψη, να φέρνει στο φως κρυμμένες αποχρώσεις ιδεών και συναισθημάτων.

Η ηρωίδα της Φακίνου δεν έχει όνομα γιατί επιστρέφει στην εποχή της ενδομήτριας ζωής της. Και το κορίτσι που θα το φέρει το χιόνι, με την απόλυτη λευκότητά του –χωρίς μνήμη και λέξεις– θα προσπαθήσει να σχηματίσει το όνομα που περιγράφει την πλέον βασική σχέση – τη μητρότητα. Επιστρέφουμε από εκεί που ξεκινήσαμε – αυτό είναι το τελικό συμπέρασμα που κρατά ο αναγνώστης του έργου.

Όπως σχεδόν σε όλα τα άλλα της έργα, έτσι και σε αυτό, η γραφή της Φακίνου, αν και απλή, καταφέρνει να σκάβει στη σκέψη, να φέρνει στο φως κρυμμένες αποχρώσεις ιδεών και συναισθημάτων, να περιγράφει με λεπτομέρειες το πώς το άψυχο μπορεί να πάρει τη μορφή μιας έμψυχης κατάθεσης και τελικά να αφηγηθεί μια ιστορία που ακουμπά στο παραμύθι και είναι γαντζωμένη στην πραγματικότητα.

* Ο ΜΑΝΟΣ ΚΟΝΤΟΛΕΩΝ είναι συγγραφέας.
Τελευταίο του βιβλίο, «Ο Φωκίων δεν ήταν ελάφι» (εκδ. Πατάκη).

Στην κεντρική εικόνα: Πίνακας της © Kyoko Kogiso.


altΓράμματα στη χιονάτη
Ευγενία Φακίνου
Καστανιώτης 2020
Σελ. 240, τιμή εκδότη €16,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΕΥΓΕΝΙΑΣ ΦΑΚΙΝΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Εορταστικό τριήμερο στα Γιάννενα» της Έρσης Σωτηροπούλου (κριτική) – Ριζοσπαστικός φεμινισμός με κουίρ προοπτική σε φόντο εθνικής ανάτασης

«Εορταστικό τριήμερο στα Γιάννενα» της Έρσης Σωτηροπούλου (κριτική) – Ριζοσπαστικός φεμινισμός με κουίρ προοπτική σε φόντο εθνικής ανάτασης

Για τη νουβέλα της Έρσης Σωτηροπούλου «Εορταστικό τριήμερο στα Γιάννενα» (πρώτη έκδοση: 1982), που επανακυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Πατάκη. Μια ανάγνωση που υπογραμμίζει τον «ριζοσπαστικό φεμινισμό» της νουβέλας.

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός

...
«Αδύνατες πόλεις» του Νίκου Α. Μάντη (κριτική) – Μεταλλαγμένη Σεχραζάτ στον λαβύρινθο πολλαπλών αφηγήσεων

«Αδύνατες πόλεις» του Νίκου Α. Μάντη (κριτική) – Μεταλλαγμένη Σεχραζάτ στον λαβύρινθο πολλαπλών αφηγήσεων

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Α. Μάντη «Αδύνατες πόλεις» (εκδ. Καστανιώτη), μια δαιδαλώδης πολυαφήγηση με «χιμαιρικές μορφές, υπερμεγέθεις δαίμονες, ζηλωτές μιας νέας θρησκείας που καταργεί όλες τις άλλες, παραισθητικούς κόσμους και ένα σωρό άλλα πράγματα». 

Γράφει ο ...

Γιάννης Σκαρίμπας & Δημοσθένης Βουτυράς – Από τη σαγήνη της ερωτικής έλξης στον υπαρξιακό τρόμο και στη σκοτεινιά

Γιάννης Σκαρίμπας & Δημοσθένης Βουτυράς – Από τη σαγήνη της ερωτικής έλξης στον υπαρξιακό τρόμο και στη σκοτεινιά

Για τα βιβλία «Ο Αυτοκράτωρ της Κίνας και άλλες ιστορίες» του Γιάννη Σκαρίμπα και «Το καράβι του θανάτου και άλλες ιστορίες» του Δημοσθένη Βουτυρά, που κυκλοφορούν στη σειρά «Τα αειθαλή» των εκδόσεων Τόπος.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η βασιλεία στην Ελλάδα, η ιστορία της αμερικανικής πολιτικής αλλά και η πρόσφατη περίοδος της άγριας ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι μερικά από τα θέματα που εξετάζονται. Δέκα πρόσφατα ιστορικά βιβλία που μας βοηθούν να πλοηγηθούμε στα σκοτεινά νερά τ...

«Πνεύμονες» του Ντάνκαν Μακμίλαν σε σκηνοθεσία Ειρήνης Λαμπρινοπούλου (κριτική) – Αξίζει να κάνεις παιδιά σε έναν τέτοιο κόσμο;

«Πνεύμονες» του Ντάνκαν Μακμίλαν σε σκηνοθεσία Ειρήνης Λαμπρινοπούλου (κριτική) – Αξίζει να κάνεις παιδιά σε έναν τέτοιο κόσμο;

Για την παράσταση «Πνεύμονες» του Ντάνκαν Μακμίλαν σε σκηνοθεσία Ειρήνης Λαμπρινοπούλου, στο θέατρο Κάτω από τη Γέφυρα μέχρι τις 13 Μαΐου. © για την εικόνα: Joey Leo

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Στο θέατρο Κάτω...

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο πάπας των φτωχών, ο μεταρρυθμιστής και προοδευτικός πάπας που άσκησε τα παπικά του καθήκοντα επί 12 χρόνια από το 2013, πέθανε σε ηλικία 88 ετών. Στα πέντε βιβλία που παρουσιάζουμε συγκαταλέγεται η μοναδική αυτοβιογραφία του («Ελπίδα» εκδ. Gutenberg) αλλά και συνομιλίες που είχε κάνει και είχαν αποτυπωθεί στο χαρτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την νουβέλα του Αλέξανδρου Δουμά [Alexandre Dumas], «Η χλωμή κυρία» (εισαγωγή – μτφρ. – επίμετρο: Γιώργος Θάνος), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου στη σειρά «microMEGA/Λογοτεχνία», των εκδόσεων Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Νίκου Ιατρού «Αυτό έκανες πάντα», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περπατώ κάτω από τον δυνατό ήλιο. Το δέρμα μου αντιστέκεται, τα πνευμόνια...

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Νταβίντε Κόπο [Davide Coppo] «Η λάθος πλευρά» (μτφρ. Μαρία Οικονομίδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην αρχή του ντοκιμαντ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η βασιλεία στην Ελλάδα, η ιστορία της αμερικανικής πολιτικής αλλά και η πρόσφατη περίοδος της άγριας ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι μερικά από τα θέματα που εξετάζονται. Δέκα πρόσφατα ιστορικά βιβλία που μας βοηθούν να πλοηγηθούμε στα σκοτεινά νερά τ...

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο πάπας των φτωχών, ο μεταρρυθμιστής και προοδευτικός πάπας που άσκησε τα παπικά του καθήκοντα επί 12 χρόνια από το 2013, πέθανε σε ηλικία 88 ετών. Στα πέντε βιβλία που παρουσιάζουμε συγκαταλέγεται η μοναδική αυτοβιογραφία του («Ελπίδα» εκδ. Gutenberg) αλλά και συνομιλίες που είχε κάνει και είχαν αποτυπωθεί στο χαρτ...

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές από γυναίκες συγγραφείς – Διηγήματα μεταξύ υπογείωσης και απογείωσης

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές από γυναίκες συγγραφείς – Διηγήματα μεταξύ υπογείωσης και απογείωσης

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές διηγημάτων από γυναίκες συγγραφείς, που κυκλοφόρησαν μέσα στο 2024 και ενδεχομένως πέρασαν κάτω από το ραντάρ μας. 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το διήγημα μένει συνήθως χαμηλόφωνο...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ