natassa sideri poniroi logismoi

Για τη συλλογή διηγημάτων της Νατάσας Σίδερη «Κυρίαρχοι πονηροί λογισμοί» (εκδ. Μωβ Σκίουρος).

Του Γιάννη Καρκανέβατου

Διηγήματα σαν ψηφιδωτά, σαν παζλ. Χτίζονται αργά αλλά η εικόνα ολοκληρώνεται μόνο όταν μπει κι η τελευταία ψηφίδα. Με τάσεις ισχυρές, κεντρομόλες. Όλοι σχετίζονται με όλους, ενώ τα πάντα συμβαίνουν σε υψηλές θερμοκρασίες. Οι ήρωες προσπαθούν να ξεφύγουν από ένα προδιαγεγραμμένο μέλλον που καθορίζεται είτε από έναν γάμο είτε από μια οικογένεια είτε από μια κοινωνία. Το περιβάλλον δρα κατασταλτικά απέναντι στην επιθυμία, κι αυτοί καλούνται να το αντιμετωπίσουν. 

Τα διηγήματα αποφεύγουν απλοϊκούς συσχετισμούς ή εύκολες λύσεις, επενδύοντας σε πολύπλοκους χαρακτήρες και σε πορείες πολλών δεκαετιών. Και όπως και στην πραγματική ζωή, ενώ πιστεύεις πως έχεις καταλάβει πώς παίζεται το παιγνίδι, η τράπουλα ανακατεύεται, ξαναμοιράζεται, κι εσύ καλείσαι να διαχειριστείς τα νέα δεδομένα.

Στις ιστορίες συναντάμε αρκετές φορές το διαζευκτικό «ή» και τα συγκριτικά «περισσότερο και λιγότερο» όταν προσεγγίζει τις σκέψεις ή τις πράξεις των ηρώων. Άρση της βεβαιότητας, δημιουργία μιας γόνιμης αμφιβολίας όπως συμβαίνει γενικά στην Τέχνη, που δεν δίνει απαντήσεις αλλά θέτει με ξεκάθαρο τρόπο τις ερωτήσεις. Και οι δυο εναλλακτικές δικαιολογούνται, καθώς γεννιέται και η υποψία μιας πιθανής τρίτης εκδοχής που ούτε καν αναφέρεται. Η οικογένεια κι εδώ (όπως σ’ άλλα σύγχρονα έργα – βλέπε Κάτι τρέχει με την οικογένεια του Δημήτρη Παπανικολάου) δεν παρουσιάζεται σαν τον πυρήνα της αγάπης, της θαλπωρής, της κατανόησης, αλλά σαν πεδίο μάχης προσωπικών συμφερόντων, σκληρότητας και δυστυχίας που ενίοτε σερβίρονται με μια επίφαση ενδιαφέροντος και νοιαξίματος. Ένα ερώτημα διατρέχει διαγώνια πολλές από τις ιστορίες: θα μπορέσουν ν’ απαγκιστρωθούν από αυτόν τον κύκλο; Τα διηγήματα αποφεύγουν απλοϊκούς συσχετισμούς ή εύκολες λύσεις, επενδύοντας σε πολύπλοκους χαρακτήρες και σε πορείες πολλών δεκαετιών. Και όπως και στην πραγματική ζωή, ενώ πιστεύεις πως έχεις καταλάβει πώς παίζεται το παιγνίδι, η τράπουλα ανακατεύεται, ξαναμοιράζεται, κι εσύ καλείσαι να διαχειριστείς τα νέα δεδομένα.

Στην πρώτη ιστορία, την «Ακηδεία», συναντάμε ένα ζευγάρι που ο γάμος τους έχει πάρει μια δυσάρεστη τροπή. Ο άντρας βιώνει την αποστροφή της γυναίκας, των πεθερικών έως και του μοναχογιού του. Αν και διακατέχεται από νωθρότητα, αδιαφορία έως ηττοπάθεια, κάποια στιγμή κάνει την προσωπική του επανάσταση. Σαρκαστικό, υπαινικτικό, με φαντασία (σπίτια, υπολογιστές και εκτυπωτές έχουν τις δικές τους σκέψεις), το διήγημα διαχειρίζεται τα θέματα της εξουσίας και του εγκλωβισμού σε μια σχέση. Κάθε φορά παραχωρούμε εκούσια κάποιον βαθμό της ελευθερίας μας στον Άλλον, ώστε να δημιουργήσουμε την ασφάλεια της συνύπαρξης. Το αντίτιμο ως παράπλευρη απώλεια –σε μικρότερη ή μεγαλύτερη ένταση– είναι μια αίσθηση ασφυξίας.

Το διήγημα είναι αυτοσαρκαστικό, χτισμένο πάνω στη μνήμη, στις χαμένες ευκαιρίες αλλά κυρίως στον τρόπο που ο εγωκεντρισμός και ο δημιουργικός οίστρος ενός ανθρώπου μπορεί να αποτελέσει τη φυλακή του άλλου.

Το δεύτερο διήγημα είναι «Το τραγούδι της αγέλης», τίτλος ειρωνικός αφού το τραγούδι είναι το «Η μάνα σου είναι πουτάνα» που φωνάζουν στον πρωταγωνιστή και στ’ αδέλφια του οι συμμαθητές τους στο σχολείο. Όλα «αγνώστου πατρός» ζουν μαζί με τη μάνα τους σε μια τσίγκινη παράγκα πάνω στον βράχο. Η αφήγηση σκληρή αλλά άκρως ποιητική, δίνεται μέσα από μια ιδιαίτερη δομή. Οι σκέψεις της μάνας σε πλάγια γράμματα, πρωτότυπες, ανυπότακτες, εντυπώνονται στη μνήμη λόγω της απόλυτης ελευθερίας τους και μιας αμόλυντης επιθυμίας. Είναι οι κραυγές όσων έζησε και όσων θα επιθυμούσε να ζήσει. Μια οικογένεια στη σκοτεινή πλευρά της ζωής με πολλαπλά θύματα. Με τη θάλασσα να κυριαρχεί σαν ιδέα και τη λάσπη σαν πραγματικότητα. Με το bullying των παιδιών ικανό να σε καταστήσει ανάπηρο ή θηρίο. Κι οι ανοιχτοί λογαριασμοί με το παρελθόν, πάντα να αποτελούν αγκάθι. Μόνο αν τους αντιμετωπίσεις, ελπίζεις σ’ ένα –με λιγότερους εφιάλτες– μέλλον.

Ένας γέρος ρίχνει πασιέντζες σ’ ένα γηροκομείο καθώς με ενδιάμεσα flash back ξετυλίγεται η ζωή του στο «Τρεις με πέντε». Δίπλα του, γριά πλέον και σε άνοια, η γυναίκα που αφιέρωσε τη ζωή της στο όραμά του, για την απόλυτη δημιουργία. Το διήγημα είναι αυτοσαρκαστικό (αναφέρει πως «Τα βιβλία είναι χαμένη υπόθεση, αυτό του ήταν πια σαφές»), χτισμένο πάνω στη μνήμη, στις χαμένες ευκαιρίες αλλά κυρίως στον τρόπο που ο εγωκεντρισμός και ο δημιουργικός οίστρος ενός ανθρώπου μπορεί να αποτελέσει τη φυλακή του άλλου. Η σκληρότητα κάποιων φράσεων είναι απόλυτα συμβατή με τον χειριστικό χαρακτήρα του πρωταγωνιστή της.

alt
Η Νατάσα Σίδερη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1981.
Είναι θεατρική συγγραφέας, διηγηματογράφος και
μεταφράστρια. Tα πρώτα της θεατρικά έργα
γράφτηκαν και παρουσιάστηκαν στα αγγλικά.
Το 2015 παρακολούθησε το Στούντιο Συγγραφής
του Εθνικού Θεάτρου. Το 2017 το έργο της
Τιτανομαχίες (Σοκόλη) παρουσιάστηκε στο
Εθνικό θέατρο σε σκηνοθεσία Υρώς Μανέ, ως
μέρος της δράσης «Ο Συγγραφέας του Μήνα».


Στη συνέχεια μια ιστορία ενηλικίωσης («Σλούτκι»). Μια πόρνη δολοφονείται στο σπίτι της που χρησιμοποιούσε και για χώρο δουλειάς. Αυτό το παρελθόν της ακολασίας έλκει την πρωταγωνίστρια στο να το νοικιάσει. Αναπολεί τα εφηβικά της χρόνια όταν με την κολλητή της την Κορίνα γνώριζαν τον έρωτα ή πιο σωστά το σεξ. Το διήγημα στηρίζεται σε δίπολα: πρωταγωνίστρια – πόρνη, πρωταγωνίστρια – Κορίνα, θρησκόληπτη μάνα πρωταγωνίστριας – καταθλιπτική μάνα Κορίνας, προδότης πατέρας Κορίνας – αναξιοπαθής πατέρας πρωταγωνίστριας… Μια καταβύθιση στον ψυχισμό μιας νέας, δυναμικής αλλά πληγωμένης κοπέλας. Το τέλος αναδεικνύει με παραστατικό τρόπο το γνωστό «όποιος σπέρνει ανέμους, θερίζει θύελλες». Και στην περίπτωση μας, θύελλα είναι η ίδια η ηρωίδα.

Ο Καρλ Γιουνγκ είχε γράψει πως «οι περισσότερες θρησκείες είναι πολύπλοκα συστήματα προετοιμασίας για το θάνατο». Το πέμπτο διήγημα («Το κοράκι») αποτελεί μια προετοιμασία θανάτου. Παρακολουθώντας κηδείες συγγενών ή μη, η πρωταγωνίστρια γίνεται το υποκείμενο των παρατηρήσεων και της μελέτης της. Κάποια στιγμή ο δίδυμος αδερφός της πεθαίνει κι αυτό αναπόφευκτα τη στοιχειώνει. Η σκιά του Κορακιού –ένα παραμύθι που λέει στον ανιψιό της– σταδιακά αυξάνεται και κυριαρχεί. Με στόχευση συγκεκριμένη, χαρακτήρες σύνθετους και πειστικούς, ένα ερώτημα αιωρείται: Μπορείς να γλιτώσεις από τις εμμονές και όσα σε κατατρέχουν;

Τα «Μαθήματα χειροτεχνίας» αποτελούν μια γκόθικ ιστορία σε μια έπαυλη – παλιότερα ξενοδοχείο νυν ψυχιατρική κλινική με απόφαση του μοναδικού απογόνου. Όταν ένα πτώμα ανακαλυφθεί στα υπόγεια, θα ξεκινήσει μια έρευνα. Συνεπές στην αισθητική του, δημιουργεί μια απόλυτα κλειστοφοβική ατμόσφαιρα. Το υπόγειο και το άσυλο λειτουργούν σε συμβολικό επίπεδο, σαν ένα δίπολο ορατού και ασυνείδητου, όπου όσα παράγονται από το δεύτερο επηρεάζουν την πρόσληψη του πρώτου. 

Ένας προβληματισμός πάνω στην ασφάλεια και την ελευθερία, και τον τρόπο που η αύξηση (πραγματική ή καταχρηστική) της πρώτης λειτουργεί αντίστροφα και κατασταλτικά στη δεύτερη.

Στο τελευταίο, επιστημονικής φαντασίας διήγημα της συλλογής («Η Αισθητική του Κύκλου»), ένα δυστοπικό μέλλον διαφημίζει την ευτυχία του. Το σεξ έχει καταργηθεί ως αιτία υπερπληθυσμού και τα εργαστήρια έχουν αναλάβει ρυθμιστικά τη γενετήσια λειτουργία: ένας πεθαίνει – ένας κατασκευάζεται. Μια γυναίκα ψάχνει τον αδερφό της στο γκέτο. Η διαχείριση του φόβου των πολιτών, το μεγαλύτερο όπλο κάθε εξουσίας. Ένας προβληματισμός πάνω στην ασφάλεια και την ελευθερία, και τον τρόπο που η αύξηση (πραγματική ή καταχρηστική) της πρώτης λειτουργεί αντίστροφα και κατασταλτικά στη δεύτερη.

Στο πρώτο της βιβλίο η Νατάσα Σίδερη επιδεικνύει τόλμη και ωριμότητα στη γραφή (Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου το 2019 από το περιοδικό «Ο Αναγνώστης»). Ενθαρρυντικό το γεγονός ότι ένας νέος εκδοτικός οίκος (Μωβ Σκίουρος) επενδύει σε μια νέα συγγραφέα, αν και κάποια τυπογραφικά καθώς και λάθη επιμέλειας θα μπορούσαν να απουσιάζουν.

 

* Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΡΚΑΝΕΒΑΤΟΣ είναι συγγραφέας.


altΚυρίαρχοι πονηροί λογισμοί
Νατάσα Σίδερη
Ο Μωβ Σκίουρος 2019
Σελ. 192, τιμή εκδότη €12,00

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

Για το μυθιστόρημα του Λύο Καλοβυρνά «Όλες μας» (εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: © Diego San / Unsplash.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Γυναικοκτο...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (κριτική) – Ιστορίες που δεν βούτηξαν στα μαύρα νερά της λήθης

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (κριτική) – Ιστορίες που δεν βούτηξαν στα μαύρα νερά της λήθης

Για τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές» (εκδ. Μεταίχμιο).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο συγγραφέας ως αντηχείο ενός παλλόμενου κόσμου. Ο δημιουργός ως γόνιμος υποδοχέας γεγονότων, αδιαμόρφωτων κατά βάση, όπω...

Η πορεία, μοτίβο στο πεδίο του Εμφυλίου

Η πορεία, μοτίβο στο πεδίο του Εμφυλίου

«Όλοι όσοι χρησιμοποίησαν το μοτίβο της πορείας κατέθεσαν άμεσα ή έμμεσα κι ένα λιθαράκι αναστοχασμού στο αφήγημα του σωστού και δίκαιου αγώνα, υιοθετώντας νέα βλέμματα κι υποδεικνύοντας αναθεωρητικά πρίσματα στην παλαιότερη κομματική ορθότητα»: σκέψεις με αφορμή το μοτίβο της «πορείας» όπως αποτυπώνεται σε γεγ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

Στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση είδαμε τη μεγαλειώδη παράσταση «ROHTKO» του Πολωνού σκηνοθέτη Λούκα Τβαρκόφσκι [Lukasz Twarkowski], αποτέλεσμα συνεργασίας του με τον Κρίστιαν Λούπα.

Γράφει ο Νϊκος Ξένιος

Ο Λούκας Τβαρκόφσκι σκηνοθέτησε τ...

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Απονεμήθηκε στην Katja Oskamp και τη μεταφράστριά της στα αγγλικά Jo Heinrich, το «Dublin Literary Award 2023» για το μυθιστόρημά της Katja Oskam «Marzahn, Mon Amour». Σύντομα θα κυκλοφορήσει και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

...
Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Ο Haruki Murakami [Χαρούκι Μουρακάμι] είναι ο πρώτος Ιάπωνας συγγραφέας που έλαβε το Βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών». Η συλλογή διηγημάτων του «Σε πρώτο ενικό» κυκλοφόρησε προσφάτως από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση Βασίλη Κιμούλη.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τον πρόλογο του συγγραφέα Παναγιώτη Γούτα της ανθολογίας κειμένων του «Κήπος βιβλίων – Διαβάζοντας Θεσσαλονικείς και Αμερικανούς πεζογράφους», που θα κυκλοφορήσει στις 17 Μαΐου από τις εκδόσεις Νησίδες.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Κανείς δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημά σου, αν δεν κάνεις ο ίδιος την αρχή για να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Είκοσι επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις βιβλίων αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης από τους επαγγελματίες του είδους.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ