natassa sideri poniroi logismoi

Για τη συλλογή διηγημάτων της Νατάσας Σίδερη «Κυρίαρχοι πονηροί λογισμοί» (εκδ. Μωβ Σκίουρος).

Του Γιάννη Καρκανέβατου

Διηγήματα σαν ψηφιδωτά, σαν παζλ. Χτίζονται αργά αλλά η εικόνα ολοκληρώνεται μόνο όταν μπει κι η τελευταία ψηφίδα. Με τάσεις ισχυρές, κεντρομόλες. Όλοι σχετίζονται με όλους, ενώ τα πάντα συμβαίνουν σε υψηλές θερμοκρασίες. Οι ήρωες προσπαθούν να ξεφύγουν από ένα προδιαγεγραμμένο μέλλον που καθορίζεται είτε από έναν γάμο είτε από μια οικογένεια είτε από μια κοινωνία. Το περιβάλλον δρα κατασταλτικά απέναντι στην επιθυμία, κι αυτοί καλούνται να το αντιμετωπίσουν. 

Τα διηγήματα αποφεύγουν απλοϊκούς συσχετισμούς ή εύκολες λύσεις, επενδύοντας σε πολύπλοκους χαρακτήρες και σε πορείες πολλών δεκαετιών. Και όπως και στην πραγματική ζωή, ενώ πιστεύεις πως έχεις καταλάβει πώς παίζεται το παιγνίδι, η τράπουλα ανακατεύεται, ξαναμοιράζεται, κι εσύ καλείσαι να διαχειριστείς τα νέα δεδομένα.

Στις ιστορίες συναντάμε αρκετές φορές το διαζευκτικό «ή» και τα συγκριτικά «περισσότερο και λιγότερο» όταν προσεγγίζει τις σκέψεις ή τις πράξεις των ηρώων. Άρση της βεβαιότητας, δημιουργία μιας γόνιμης αμφιβολίας όπως συμβαίνει γενικά στην Τέχνη, που δεν δίνει απαντήσεις αλλά θέτει με ξεκάθαρο τρόπο τις ερωτήσεις. Και οι δυο εναλλακτικές δικαιολογούνται, καθώς γεννιέται και η υποψία μιας πιθανής τρίτης εκδοχής που ούτε καν αναφέρεται. Η οικογένεια κι εδώ (όπως σ’ άλλα σύγχρονα έργα – βλέπε Κάτι τρέχει με την οικογένεια του Δημήτρη Παπανικολάου) δεν παρουσιάζεται σαν τον πυρήνα της αγάπης, της θαλπωρής, της κατανόησης, αλλά σαν πεδίο μάχης προσωπικών συμφερόντων, σκληρότητας και δυστυχίας που ενίοτε σερβίρονται με μια επίφαση ενδιαφέροντος και νοιαξίματος. Ένα ερώτημα διατρέχει διαγώνια πολλές από τις ιστορίες: θα μπορέσουν ν’ απαγκιστρωθούν από αυτόν τον κύκλο; Τα διηγήματα αποφεύγουν απλοϊκούς συσχετισμούς ή εύκολες λύσεις, επενδύοντας σε πολύπλοκους χαρακτήρες και σε πορείες πολλών δεκαετιών. Και όπως και στην πραγματική ζωή, ενώ πιστεύεις πως έχεις καταλάβει πώς παίζεται το παιγνίδι, η τράπουλα ανακατεύεται, ξαναμοιράζεται, κι εσύ καλείσαι να διαχειριστείς τα νέα δεδομένα.

Στην πρώτη ιστορία, την «Ακηδεία», συναντάμε ένα ζευγάρι που ο γάμος τους έχει πάρει μια δυσάρεστη τροπή. Ο άντρας βιώνει την αποστροφή της γυναίκας, των πεθερικών έως και του μοναχογιού του. Αν και διακατέχεται από νωθρότητα, αδιαφορία έως ηττοπάθεια, κάποια στιγμή κάνει την προσωπική του επανάσταση. Σαρκαστικό, υπαινικτικό, με φαντασία (σπίτια, υπολογιστές και εκτυπωτές έχουν τις δικές τους σκέψεις), το διήγημα διαχειρίζεται τα θέματα της εξουσίας και του εγκλωβισμού σε μια σχέση. Κάθε φορά παραχωρούμε εκούσια κάποιον βαθμό της ελευθερίας μας στον Άλλον, ώστε να δημιουργήσουμε την ασφάλεια της συνύπαρξης. Το αντίτιμο ως παράπλευρη απώλεια –σε μικρότερη ή μεγαλύτερη ένταση– είναι μια αίσθηση ασφυξίας.

Το διήγημα είναι αυτοσαρκαστικό, χτισμένο πάνω στη μνήμη, στις χαμένες ευκαιρίες αλλά κυρίως στον τρόπο που ο εγωκεντρισμός και ο δημιουργικός οίστρος ενός ανθρώπου μπορεί να αποτελέσει τη φυλακή του άλλου.

Το δεύτερο διήγημα είναι «Το τραγούδι της αγέλης», τίτλος ειρωνικός αφού το τραγούδι είναι το «Η μάνα σου είναι πουτάνα» που φωνάζουν στον πρωταγωνιστή και στ’ αδέλφια του οι συμμαθητές τους στο σχολείο. Όλα «αγνώστου πατρός» ζουν μαζί με τη μάνα τους σε μια τσίγκινη παράγκα πάνω στον βράχο. Η αφήγηση σκληρή αλλά άκρως ποιητική, δίνεται μέσα από μια ιδιαίτερη δομή. Οι σκέψεις της μάνας σε πλάγια γράμματα, πρωτότυπες, ανυπότακτες, εντυπώνονται στη μνήμη λόγω της απόλυτης ελευθερίας τους και μιας αμόλυντης επιθυμίας. Είναι οι κραυγές όσων έζησε και όσων θα επιθυμούσε να ζήσει. Μια οικογένεια στη σκοτεινή πλευρά της ζωής με πολλαπλά θύματα. Με τη θάλασσα να κυριαρχεί σαν ιδέα και τη λάσπη σαν πραγματικότητα. Με το bullying των παιδιών ικανό να σε καταστήσει ανάπηρο ή θηρίο. Κι οι ανοιχτοί λογαριασμοί με το παρελθόν, πάντα να αποτελούν αγκάθι. Μόνο αν τους αντιμετωπίσεις, ελπίζεις σ’ ένα –με λιγότερους εφιάλτες– μέλλον.

Ένας γέρος ρίχνει πασιέντζες σ’ ένα γηροκομείο καθώς με ενδιάμεσα flash back ξετυλίγεται η ζωή του στο «Τρεις με πέντε». Δίπλα του, γριά πλέον και σε άνοια, η γυναίκα που αφιέρωσε τη ζωή της στο όραμά του, για την απόλυτη δημιουργία. Το διήγημα είναι αυτοσαρκαστικό (αναφέρει πως «Τα βιβλία είναι χαμένη υπόθεση, αυτό του ήταν πια σαφές»), χτισμένο πάνω στη μνήμη, στις χαμένες ευκαιρίες αλλά κυρίως στον τρόπο που ο εγωκεντρισμός και ο δημιουργικός οίστρος ενός ανθρώπου μπορεί να αποτελέσει τη φυλακή του άλλου. Η σκληρότητα κάποιων φράσεων είναι απόλυτα συμβατή με τον χειριστικό χαρακτήρα του πρωταγωνιστή της.

alt
Η Νατάσα Σίδερη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1981.
Είναι θεατρική συγγραφέας, διηγηματογράφος και
μεταφράστρια. Tα πρώτα της θεατρικά έργα
γράφτηκαν και παρουσιάστηκαν στα αγγλικά.
Το 2015 παρακολούθησε το Στούντιο Συγγραφής
του Εθνικού Θεάτρου. Το 2017 το έργο της
Τιτανομαχίες (Σοκόλη) παρουσιάστηκε στο
Εθνικό θέατρο σε σκηνοθεσία Υρώς Μανέ, ως
μέρος της δράσης «Ο Συγγραφέας του Μήνα».


Στη συνέχεια μια ιστορία ενηλικίωσης («Σλούτκι»). Μια πόρνη δολοφονείται στο σπίτι της που χρησιμοποιούσε και για χώρο δουλειάς. Αυτό το παρελθόν της ακολασίας έλκει την πρωταγωνίστρια στο να το νοικιάσει. Αναπολεί τα εφηβικά της χρόνια όταν με την κολλητή της την Κορίνα γνώριζαν τον έρωτα ή πιο σωστά το σεξ. Το διήγημα στηρίζεται σε δίπολα: πρωταγωνίστρια – πόρνη, πρωταγωνίστρια – Κορίνα, θρησκόληπτη μάνα πρωταγωνίστριας – καταθλιπτική μάνα Κορίνας, προδότης πατέρας Κορίνας – αναξιοπαθής πατέρας πρωταγωνίστριας… Μια καταβύθιση στον ψυχισμό μιας νέας, δυναμικής αλλά πληγωμένης κοπέλας. Το τέλος αναδεικνύει με παραστατικό τρόπο το γνωστό «όποιος σπέρνει ανέμους, θερίζει θύελλες». Και στην περίπτωση μας, θύελλα είναι η ίδια η ηρωίδα.

Ο Καρλ Γιουνγκ είχε γράψει πως «οι περισσότερες θρησκείες είναι πολύπλοκα συστήματα προετοιμασίας για το θάνατο». Το πέμπτο διήγημα («Το κοράκι») αποτελεί μια προετοιμασία θανάτου. Παρακολουθώντας κηδείες συγγενών ή μη, η πρωταγωνίστρια γίνεται το υποκείμενο των παρατηρήσεων και της μελέτης της. Κάποια στιγμή ο δίδυμος αδερφός της πεθαίνει κι αυτό αναπόφευκτα τη στοιχειώνει. Η σκιά του Κορακιού –ένα παραμύθι που λέει στον ανιψιό της– σταδιακά αυξάνεται και κυριαρχεί. Με στόχευση συγκεκριμένη, χαρακτήρες σύνθετους και πειστικούς, ένα ερώτημα αιωρείται: Μπορείς να γλιτώσεις από τις εμμονές και όσα σε κατατρέχουν;

Τα «Μαθήματα χειροτεχνίας» αποτελούν μια γκόθικ ιστορία σε μια έπαυλη – παλιότερα ξενοδοχείο νυν ψυχιατρική κλινική με απόφαση του μοναδικού απογόνου. Όταν ένα πτώμα ανακαλυφθεί στα υπόγεια, θα ξεκινήσει μια έρευνα. Συνεπές στην αισθητική του, δημιουργεί μια απόλυτα κλειστοφοβική ατμόσφαιρα. Το υπόγειο και το άσυλο λειτουργούν σε συμβολικό επίπεδο, σαν ένα δίπολο ορατού και ασυνείδητου, όπου όσα παράγονται από το δεύτερο επηρεάζουν την πρόσληψη του πρώτου. 

Ένας προβληματισμός πάνω στην ασφάλεια και την ελευθερία, και τον τρόπο που η αύξηση (πραγματική ή καταχρηστική) της πρώτης λειτουργεί αντίστροφα και κατασταλτικά στη δεύτερη.

Στο τελευταίο, επιστημονικής φαντασίας διήγημα της συλλογής («Η Αισθητική του Κύκλου»), ένα δυστοπικό μέλλον διαφημίζει την ευτυχία του. Το σεξ έχει καταργηθεί ως αιτία υπερπληθυσμού και τα εργαστήρια έχουν αναλάβει ρυθμιστικά τη γενετήσια λειτουργία: ένας πεθαίνει – ένας κατασκευάζεται. Μια γυναίκα ψάχνει τον αδερφό της στο γκέτο. Η διαχείριση του φόβου των πολιτών, το μεγαλύτερο όπλο κάθε εξουσίας. Ένας προβληματισμός πάνω στην ασφάλεια και την ελευθερία, και τον τρόπο που η αύξηση (πραγματική ή καταχρηστική) της πρώτης λειτουργεί αντίστροφα και κατασταλτικά στη δεύτερη.

Στο πρώτο της βιβλίο η Νατάσα Σίδερη επιδεικνύει τόλμη και ωριμότητα στη γραφή (Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου το 2019 από το περιοδικό «Ο Αναγνώστης»). Ενθαρρυντικό το γεγονός ότι ένας νέος εκδοτικός οίκος (Μωβ Σκίουρος) επενδύει σε μια νέα συγγραφέα, αν και κάποια τυπογραφικά καθώς και λάθη επιμέλειας θα μπορούσαν να απουσιάζουν.

 

* Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΡΚΑΝΕΒΑΤΟΣ είναι συγγραφέας.


altΚυρίαρχοι πονηροί λογισμοί
Νατάσα Σίδερη
Ο Μωβ Σκίουρος 2019
Σελ. 192, τιμή εκδότη €12,00

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

Για το βιβλίο του Θανάση Σκρουμπέλου «Σα μαγεμένο το μυαλό μου – Ιστορίες και εικόνες, ταξίμια της λαϊκής ψυχής» (εκδ. Τόπος). Κεντρική εικόνα: Ο Βασίλης Αυλωνίτης από την ταινία «Ο θησαυρός του μακαρίτη» (1959) σε σενάριο και σκηνοθεσία του Νίκου Τσιφόρου.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης ...

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αχιλλέα ΙΙΙ «Τέλος πάντων» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: από την ταινία «Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού» του Michel Gondry.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Τέλος ατελεύτητο για κάτι που ουδείς ...

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

Για το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μαλανδράκη «Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: φωτογραφία από το Σεράγεβο.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Λένε ότι ένας δημοσιογράφος πρέπει «να κρατάει απόσταση απ’ όλα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ