natassa sideri poniroi logismoi

Για τη συλλογή διηγημάτων της Νατάσας Σίδερη «Κυρίαρχοι πονηροί λογισμοί» (εκδ. Μωβ Σκίουρος).

Του Γιάννη Καρκανέβατου

Διηγήματα σαν ψηφιδωτά, σαν παζλ. Χτίζονται αργά αλλά η εικόνα ολοκληρώνεται μόνο όταν μπει κι η τελευταία ψηφίδα. Με τάσεις ισχυρές, κεντρομόλες. Όλοι σχετίζονται με όλους, ενώ τα πάντα συμβαίνουν σε υψηλές θερμοκρασίες. Οι ήρωες προσπαθούν να ξεφύγουν από ένα προδιαγεγραμμένο μέλλον που καθορίζεται είτε από έναν γάμο είτε από μια οικογένεια είτε από μια κοινωνία. Το περιβάλλον δρα κατασταλτικά απέναντι στην επιθυμία, κι αυτοί καλούνται να το αντιμετωπίσουν. 

Τα διηγήματα αποφεύγουν απλοϊκούς συσχετισμούς ή εύκολες λύσεις, επενδύοντας σε πολύπλοκους χαρακτήρες και σε πορείες πολλών δεκαετιών. Και όπως και στην πραγματική ζωή, ενώ πιστεύεις πως έχεις καταλάβει πώς παίζεται το παιγνίδι, η τράπουλα ανακατεύεται, ξαναμοιράζεται, κι εσύ καλείσαι να διαχειριστείς τα νέα δεδομένα.

Στις ιστορίες συναντάμε αρκετές φορές το διαζευκτικό «ή» και τα συγκριτικά «περισσότερο και λιγότερο» όταν προσεγγίζει τις σκέψεις ή τις πράξεις των ηρώων. Άρση της βεβαιότητας, δημιουργία μιας γόνιμης αμφιβολίας όπως συμβαίνει γενικά στην Τέχνη, που δεν δίνει απαντήσεις αλλά θέτει με ξεκάθαρο τρόπο τις ερωτήσεις. Και οι δυο εναλλακτικές δικαιολογούνται, καθώς γεννιέται και η υποψία μιας πιθανής τρίτης εκδοχής που ούτε καν αναφέρεται. Η οικογένεια κι εδώ (όπως σ’ άλλα σύγχρονα έργα – βλέπε Κάτι τρέχει με την οικογένεια του Δημήτρη Παπανικολάου) δεν παρουσιάζεται σαν τον πυρήνα της αγάπης, της θαλπωρής, της κατανόησης, αλλά σαν πεδίο μάχης προσωπικών συμφερόντων, σκληρότητας και δυστυχίας που ενίοτε σερβίρονται με μια επίφαση ενδιαφέροντος και νοιαξίματος. Ένα ερώτημα διατρέχει διαγώνια πολλές από τις ιστορίες: θα μπορέσουν ν’ απαγκιστρωθούν από αυτόν τον κύκλο; Τα διηγήματα αποφεύγουν απλοϊκούς συσχετισμούς ή εύκολες λύσεις, επενδύοντας σε πολύπλοκους χαρακτήρες και σε πορείες πολλών δεκαετιών. Και όπως και στην πραγματική ζωή, ενώ πιστεύεις πως έχεις καταλάβει πώς παίζεται το παιγνίδι, η τράπουλα ανακατεύεται, ξαναμοιράζεται, κι εσύ καλείσαι να διαχειριστείς τα νέα δεδομένα.

Στην πρώτη ιστορία, την «Ακηδεία», συναντάμε ένα ζευγάρι που ο γάμος τους έχει πάρει μια δυσάρεστη τροπή. Ο άντρας βιώνει την αποστροφή της γυναίκας, των πεθερικών έως και του μοναχογιού του. Αν και διακατέχεται από νωθρότητα, αδιαφορία έως ηττοπάθεια, κάποια στιγμή κάνει την προσωπική του επανάσταση. Σαρκαστικό, υπαινικτικό, με φαντασία (σπίτια, υπολογιστές και εκτυπωτές έχουν τις δικές τους σκέψεις), το διήγημα διαχειρίζεται τα θέματα της εξουσίας και του εγκλωβισμού σε μια σχέση. Κάθε φορά παραχωρούμε εκούσια κάποιον βαθμό της ελευθερίας μας στον Άλλον, ώστε να δημιουργήσουμε την ασφάλεια της συνύπαρξης. Το αντίτιμο ως παράπλευρη απώλεια –σε μικρότερη ή μεγαλύτερη ένταση– είναι μια αίσθηση ασφυξίας.

Το διήγημα είναι αυτοσαρκαστικό, χτισμένο πάνω στη μνήμη, στις χαμένες ευκαιρίες αλλά κυρίως στον τρόπο που ο εγωκεντρισμός και ο δημιουργικός οίστρος ενός ανθρώπου μπορεί να αποτελέσει τη φυλακή του άλλου.

Το δεύτερο διήγημα είναι «Το τραγούδι της αγέλης», τίτλος ειρωνικός αφού το τραγούδι είναι το «Η μάνα σου είναι πουτάνα» που φωνάζουν στον πρωταγωνιστή και στ’ αδέλφια του οι συμμαθητές τους στο σχολείο. Όλα «αγνώστου πατρός» ζουν μαζί με τη μάνα τους σε μια τσίγκινη παράγκα πάνω στον βράχο. Η αφήγηση σκληρή αλλά άκρως ποιητική, δίνεται μέσα από μια ιδιαίτερη δομή. Οι σκέψεις της μάνας σε πλάγια γράμματα, πρωτότυπες, ανυπότακτες, εντυπώνονται στη μνήμη λόγω της απόλυτης ελευθερίας τους και μιας αμόλυντης επιθυμίας. Είναι οι κραυγές όσων έζησε και όσων θα επιθυμούσε να ζήσει. Μια οικογένεια στη σκοτεινή πλευρά της ζωής με πολλαπλά θύματα. Με τη θάλασσα να κυριαρχεί σαν ιδέα και τη λάσπη σαν πραγματικότητα. Με το bullying των παιδιών ικανό να σε καταστήσει ανάπηρο ή θηρίο. Κι οι ανοιχτοί λογαριασμοί με το παρελθόν, πάντα να αποτελούν αγκάθι. Μόνο αν τους αντιμετωπίσεις, ελπίζεις σ’ ένα –με λιγότερους εφιάλτες– μέλλον.

Ένας γέρος ρίχνει πασιέντζες σ’ ένα γηροκομείο καθώς με ενδιάμεσα flash back ξετυλίγεται η ζωή του στο «Τρεις με πέντε». Δίπλα του, γριά πλέον και σε άνοια, η γυναίκα που αφιέρωσε τη ζωή της στο όραμά του, για την απόλυτη δημιουργία. Το διήγημα είναι αυτοσαρκαστικό (αναφέρει πως «Τα βιβλία είναι χαμένη υπόθεση, αυτό του ήταν πια σαφές»), χτισμένο πάνω στη μνήμη, στις χαμένες ευκαιρίες αλλά κυρίως στον τρόπο που ο εγωκεντρισμός και ο δημιουργικός οίστρος ενός ανθρώπου μπορεί να αποτελέσει τη φυλακή του άλλου. Η σκληρότητα κάποιων φράσεων είναι απόλυτα συμβατή με τον χειριστικό χαρακτήρα του πρωταγωνιστή της.

alt
Η Νατάσα Σίδερη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1981.
Είναι θεατρική συγγραφέας, διηγηματογράφος και
μεταφράστρια. Tα πρώτα της θεατρικά έργα
γράφτηκαν και παρουσιάστηκαν στα αγγλικά.
Το 2015 παρακολούθησε το Στούντιο Συγγραφής
του Εθνικού Θεάτρου. Το 2017 το έργο της
Τιτανομαχίες (Σοκόλη) παρουσιάστηκε στο
Εθνικό θέατρο σε σκηνοθεσία Υρώς Μανέ, ως
μέρος της δράσης «Ο Συγγραφέας του Μήνα».


Στη συνέχεια μια ιστορία ενηλικίωσης («Σλούτκι»). Μια πόρνη δολοφονείται στο σπίτι της που χρησιμοποιούσε και για χώρο δουλειάς. Αυτό το παρελθόν της ακολασίας έλκει την πρωταγωνίστρια στο να το νοικιάσει. Αναπολεί τα εφηβικά της χρόνια όταν με την κολλητή της την Κορίνα γνώριζαν τον έρωτα ή πιο σωστά το σεξ. Το διήγημα στηρίζεται σε δίπολα: πρωταγωνίστρια – πόρνη, πρωταγωνίστρια – Κορίνα, θρησκόληπτη μάνα πρωταγωνίστριας – καταθλιπτική μάνα Κορίνας, προδότης πατέρας Κορίνας – αναξιοπαθής πατέρας πρωταγωνίστριας… Μια καταβύθιση στον ψυχισμό μιας νέας, δυναμικής αλλά πληγωμένης κοπέλας. Το τέλος αναδεικνύει με παραστατικό τρόπο το γνωστό «όποιος σπέρνει ανέμους, θερίζει θύελλες». Και στην περίπτωση μας, θύελλα είναι η ίδια η ηρωίδα.

Ο Καρλ Γιουνγκ είχε γράψει πως «οι περισσότερες θρησκείες είναι πολύπλοκα συστήματα προετοιμασίας για το θάνατο». Το πέμπτο διήγημα («Το κοράκι») αποτελεί μια προετοιμασία θανάτου. Παρακολουθώντας κηδείες συγγενών ή μη, η πρωταγωνίστρια γίνεται το υποκείμενο των παρατηρήσεων και της μελέτης της. Κάποια στιγμή ο δίδυμος αδερφός της πεθαίνει κι αυτό αναπόφευκτα τη στοιχειώνει. Η σκιά του Κορακιού –ένα παραμύθι που λέει στον ανιψιό της– σταδιακά αυξάνεται και κυριαρχεί. Με στόχευση συγκεκριμένη, χαρακτήρες σύνθετους και πειστικούς, ένα ερώτημα αιωρείται: Μπορείς να γλιτώσεις από τις εμμονές και όσα σε κατατρέχουν;

Τα «Μαθήματα χειροτεχνίας» αποτελούν μια γκόθικ ιστορία σε μια έπαυλη – παλιότερα ξενοδοχείο νυν ψυχιατρική κλινική με απόφαση του μοναδικού απογόνου. Όταν ένα πτώμα ανακαλυφθεί στα υπόγεια, θα ξεκινήσει μια έρευνα. Συνεπές στην αισθητική του, δημιουργεί μια απόλυτα κλειστοφοβική ατμόσφαιρα. Το υπόγειο και το άσυλο λειτουργούν σε συμβολικό επίπεδο, σαν ένα δίπολο ορατού και ασυνείδητου, όπου όσα παράγονται από το δεύτερο επηρεάζουν την πρόσληψη του πρώτου. 

Ένας προβληματισμός πάνω στην ασφάλεια και την ελευθερία, και τον τρόπο που η αύξηση (πραγματική ή καταχρηστική) της πρώτης λειτουργεί αντίστροφα και κατασταλτικά στη δεύτερη.

Στο τελευταίο, επιστημονικής φαντασίας διήγημα της συλλογής («Η Αισθητική του Κύκλου»), ένα δυστοπικό μέλλον διαφημίζει την ευτυχία του. Το σεξ έχει καταργηθεί ως αιτία υπερπληθυσμού και τα εργαστήρια έχουν αναλάβει ρυθμιστικά τη γενετήσια λειτουργία: ένας πεθαίνει – ένας κατασκευάζεται. Μια γυναίκα ψάχνει τον αδερφό της στο γκέτο. Η διαχείριση του φόβου των πολιτών, το μεγαλύτερο όπλο κάθε εξουσίας. Ένας προβληματισμός πάνω στην ασφάλεια και την ελευθερία, και τον τρόπο που η αύξηση (πραγματική ή καταχρηστική) της πρώτης λειτουργεί αντίστροφα και κατασταλτικά στη δεύτερη.

Στο πρώτο της βιβλίο η Νατάσα Σίδερη επιδεικνύει τόλμη και ωριμότητα στη γραφή (Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου το 2019 από το περιοδικό «Ο Αναγνώστης»). Ενθαρρυντικό το γεγονός ότι ένας νέος εκδοτικός οίκος (Μωβ Σκίουρος) επενδύει σε μια νέα συγγραφέα, αν και κάποια τυπογραφικά καθώς και λάθη επιμέλειας θα μπορούσαν να απουσιάζουν.

 

* Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΡΚΑΝΕΒΑΤΟΣ είναι συγγραφέας.


altΚυρίαρχοι πονηροί λογισμοί
Νατάσα Σίδερη
Ο Μωβ Σκίουρος 2019
Σελ. 192, τιμή εκδότη €12,00

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

Για το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό - Χρονικό σε πόλεις με ποτάμι» (εκδ. Πατάκη). Η κεντρική φωτογραφία, που κοσμεί το εξώφυλλο, είναι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«Σφερδούκλια στο κεφάλι» του Βρασίδα Καραλή & «Σταυρός στο ακροθαλάσσι» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Γιαγιά, η πιο βαθιά πατρίδα

«Σφερδούκλια στο κεφάλι» του Βρασίδα Καραλή & «Σταυρός στο ακροθαλάσσι» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Γιαγιά, η πιο βαθιά πατρίδα

Για τα αφηγήματα «Σφερδούκλια στο κεφάλι» (εκδ. Δώμα) του Βρασίδα Καραλή και «Σταυρός στο ακροθαλάσσι» (εκδ. Άγρα) του Θωμά Κοροβίνη. 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Δύο συγγραφείς-αφηγητές μιλάνε με τη γιαγιά τους. ...

«Αμαλία, μία πόρνη στα αζήτητα» του Βασίλη Τζανακάρη (κριτική) – Τόσα δίνω, πόσα θες;

«Αμαλία, μία πόρνη στα αζήτητα» του Βασίλη Τζανακάρη (κριτική) – Τόσα δίνω, πόσα θες;

Για το μυθιστόρημα του Βασίλη Τζανακάρη «Αμαλία, μια πόρνη στα αζήτητα» (Ελληνοεκδοτική). Κεντρική εικόνα: Η συνοικία «Μπάρα» στη Θεσσαλονίκη την περίοδο 1916-1918. 

Γράφει η Φανή Κεχαγιά

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

Για το βιβλίο της Αουρόρα Βεντουρίνι (Aurora Ventoyrini) «Οι ξαδέλφες» (μτφρ. Μαρία Αθανασιάδου, Θεώνη Κάμπρα, Αλίκη Μανωλά, Ιφιγένεια Ντούμη, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, εκδ. Carnivora). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία του Αλεχάντρο Γιοντορόφσκι «Santa Sangre» (1989).

...
Φραγκίσκος: Ο Πάπας της «Εκκλησίας του λαού του Θεού»

Φραγκίσκος: Ο Πάπας της «Εκκλησίας του λαού του Θεού»

Για την αυτοβιογραφία του Πάπα Φραγκίσκου με τίτλο «Ελπίδα, η αυτοβιογραφία» που κυκλοφορεί σε μετάφραση Άννας Παπασταύρου από τις εκδόσεις Gutenberg. 

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης

Είμαι πάντοτε επιφυλακτικός απέναντι στις αυτοβιογραφίες, αν και έ...

«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

Για το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Λουίζ Σβαρτς (Luiz Schwarcz) «Δεν έχω ανάσα» (μτφρ. Μαρία Παπαδήμα, εκδ. Ίκαρος).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο Λουίζ Σβαρτζ είναι ένας από τους σημαντικότερους εκδότες της Βρ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λένας Κορομηλά «Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ιωλκός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο τρένο; είπες.

...
«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μεχμέτ Ατές «Η σιωπή του κελιού», το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίμετρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πάντα έλεγαν: «Συνήθως έρχονται γύρω στις έξι, έξι κα...

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα των Νίκι Φρεντς [Nicci French] «Δεν θα τελειώσει έτσι» (μτφρ. Κίκα Κραμβουσάνου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Κίρα άκουγε αν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ