alt

Για τη συλλογή διηγημάτων της Τέτης Θεοδώρου «Άγριες τελετές» (εκδ. Έναστρον).

Του Δημήτρη Φύσσα

Πολλά βιβλία –λογοτεχνικά και μη– είναι λιγότερο ή περισσότερο ψευδεπίγραφα, όχι όμως τούτο δω. Εδώ ο τίτλος ταιριάζει απόλυτα με το περιεχόμενο, αφού και τα έξι αυτά διηγήματα (το τελευταίο «σπονδυλωτό») που κυκλοφόρησαν στο τέλος του προηγούμενου χρόνου από τις εκδόσεις Έναστρον υπάγονται κανονικά στον τίτλο – και υπάγονται πλήρως.

Παίρνοντας ως χρονική αφετηρία μερικές περιηγητικές αναφορές του περίφημου Παυσανία στο έργο του Ελλάδος περιήγησις (2ος μ.Χ. αιώνας), προχώρησε στη σύνθεση διηγημάτων που πηγαίνουν ταυτόχρονα προς τα πίσω και προς τα μπρος, παίρνοντας έτοιμους/ες ή επινοώντας (τι σημασία έχει;) ήρωες/ίδες που δρουν στα υπαρκτά ιστορικογεωγραφικά πλαίσια, σ΄ ένα μίγμα ρεαλισμού και φάνταζι, ακόμα και με «υποδόρια» στοιχεία τρόμου.

Η Θεοδώρου επιχείρησε ένα πολύ ενδιαφέρον πείραμα: παίρνοντας ως χρονική αφετηρία μερικές περιηγητικές αναφορές του περίφημου Παυσανία στο έργο του Ελλάδος περιήγησις (2ος μ.Χ. αιώνας), προχώρησε στη σύνθεση διηγημάτων που πηγαίνουν ταυτόχρονα προς τα πίσω (προηγούμενα γεγονότα) και προς τα μπρος (π.χ. επιδρομή Βισηγότθων τέλη 4ου αιώνα, σφαγή στο Μελιγαλά το 1944), παίρνοντας έτοιμους/ες ή επινοώντας (τι σημασία έχει;) ήρωες/ίδες που δρουν στα υπαρκτά ιστορικογεωγραφικά πλαίσια (ενίοτε και εκτός των δρόμων του Παυσανία, π.χ. στον Δούναβη), σ΄ ένα μίγμα ρεαλισμού (γεωργική παραγωγή, μάχες, επιδρομές, αρπαγές γυναικών, βιασμοί, κτηνοτροφία, εμπόριο, ναυτικά ταξίδια κλπ.) και φάνταζι (μυθολογία, μυστήρια, έθιμα, προλήψεις, τελετές, μητριαρχία ή μητριαρχικά στοιχεία, οργιαστικός ερωτισμός, συμβολισμοί, τερατομορφίες κλπ.), ακόμα και με «υποδόρια» στοιχεία τρόμου. Εκτός από τον Παυσανία όμως, η συγγραφέας έχει μελετήσει και αφομοιώσει πλήθος άλλων στοιχείων από τις παμπάλαιες προνεωτερικές κοινωνίες του ελληνικού χώρου, σε εποχές βίας, τρόμου, ανομίας, ληστείας (μια μικρή ιδέα του συγγραφικού πλούτου και μόχθου δίνουν οι υποσημειώσεις, οι φωτογραφίες με τα επισημειώσεις τους, η πρόσκληση προς τη ζωγράφο Ελένη Λύρα να συμβάλει στο βιβλίο και οι ευχαριστίες στον καθηγητή Κοινωνικής Ανθρωπολογίας Γεράσιμο Μακρή). Κλείνω αυτά τα γενικά επισημαίνοντας τον ρόλο του τραγουδιού που διαπερνά το βιβλίο σχεδόν παντού, όπου η συγγραφέας έχει ενθέσει δημοτικά ή δημοτικοφανή κομμάτια (μοιρολόγια ή «μοιρολογίζοντα»), καθώς και ένα σημερινό, ενταγμένα όμως όλα στην αφηγηματική πράξη.

Το πρώτο διήγημα, η «Ηριγόνη», αφορά τη σχέση ανάμεσα στον θερισμό –αλώνισμα– μάνα γη που ο άνθρωποι την «κακομεταχειρίζονται» και τις αναγκαίες θυσίες ζώων για να την εξευμενίσουν στο σχετικό πανηγύρι, με τον απαραίτητο διαχωρισμό ρόλων ανάμεσα σε άντρες και γυναίκες (και ξεχωριστά για τέσσερις ορισμένες γριές, που «εκπροσωπούν» την πάσχουσα γη), ενώ η νεαρή Κυδίππη (που τη φέρνουνε ζεμένη σε άρμα δυο νεαροί άντρες, ο Κλέοβης κι ο Βίτωνας) μπαίνει ιέρεια στον ναό της Χθονίας στην Ερμιόνη, αντικαθιστώντας κληρονομικώ δικαίω τη μάνα της Ηριγόνη.

Στο δεύτερο, τη «Φυλλίδα», παρακολουθούμε τη σεξουαλική μύηση μιας νεαρής δρυάδας και το σμίξιμό της με τον εξίσου νεαρό Δρόσο (θυμίζοντας στην αρχή τη σχέση δυο ανάλογων παιδιών στο «Μοιρολόι της φώκιας» του Παπαδιαμάντη), σ΄ ένα τραχύ βοιωτικό πλαίσιο, με αναφορές –ανάμεσα στ’ άλλα– σε κενταύρους, Σειληνούς, νεράιδες, τον Δία και τη Ήρα, μια τελετή μίμησης θανάτου κα ανάστασης του Δρόσου, άμεση συζήτηση του κοριτσιού με ζώα και φυτά, και τελικά τον θάνατό του, αφού πρώτα γεννήσει ένα μωρό.

Στο τρίτο κομμάτι, τιτλοφορούμενο «Κάπρος», έχουμε σώρευση θεμάτων: παραδοσιακός φόνος τού εκάστοτε ιερέα της Άρτεμης Λιμνάτιδος στη Μεσσηνία από αυτόν που παίρνει τη θέση του, βιασμοί και αρπαγές γυναικών, αλληλοσφαγή Μεσσηνίων – Λακώνων (που επιτίθενται καλυμμένοι με τομάρια τράγων), ρίξιμο των νεκρών σε πηγάδι, μαγική ανάσταση και έξοδός τους, ενώ είναι πεθαμένοι (ώστε να βρουν κανονική ταφή) και διακριτική, υποσημειούμενη αναφορά στο διαβόητο πηγάδι του Μελιγαλά (κι επειδή η Θεοδώρου δεν το λέει, ας το πω εγώ: είναι αυτό όπου οι νικητές ελασίτες έριξαν, σφαγμένους, περίπου 700 αιχμαλώτους ταγματασφαλίτες, τον Σεπτέμβρη του 1944, στο μεσοδιάστημα ανάμεσα στην αποχώρηση των Γερμανών και τον ερχομό της νόμιμης κυβέρνησης Παπανδρέου στην Ελλάδα).

Στο τέταρτο διήγημα («Πάλλα») αφηγήτρια είναι μια σκύλα (εξού και οι χιουμοριστικές πινελιές στην αφήγηση) και ιστορικό πλαίσιο μια εμφύλια διαμάχη στην Κόρινθο του 7ου π.Χ. αιώνα, με επίκεντρο έναν δελφικό χρησμό που τείνει να οδηγήσει στη θανάτωση ενός νηπίου.

Το πέμπτο κομμάτι, «Ο άρχοντας του πόντου», διαδραματίζεται σε παραδουνάβιες περιοχές και κοντά στο νησί Λεύκη ή Ολβία, χώρο ταφής του Αχιλλέα και συνάμα πύλη για τον Κάτω Κόσμο: ο εμποροναυτικός Λέανδρος και ο σύντροφοί του γλεντάνε σε λιμανίσια ταβέρνα, ερχόμενοι σ’ επαφή με «βαρβάρους», παρακολουθούν μυστήρια τελετή και βλέπουν σκιές νεκρών που χορεύουν. Η επαφή του όμως με τις τρεις αρχέγονες Μούσες (Μελέτη, Μνήμη, Άτροπος) θα φέρει με τη σειρά ηδονή, γνώση και θάνατο.

Η ανάγνωσή του οδηγεί σε καλλιτεχνική απόλαυση και το στοιχείο του απρόσμενου κυριαρχεί, ενώ ταυτόχρονα συντελείται, έστω ακροθιγώς, η γνώση ενός κόσμου που έχει σβήσει ανεπιστρεπτί.

Το τελευταίο διήγημα λέγεται «Η τέχνη της ομιλίας» και αποτελείται από τέσσερα μέρη. Ο τυχοδιώκτης μισο-μάγος Ησύχιος, που ξέρει να κρύβεται τέλεια, και ο νεαρός Εύμηλος, είναι ο μόνοι που γλιτώνουν από μια τρομερή σφαγή όταν οι Βισηγότθοι δηώνουν τη Λακωνία, αλλά το παιδί έχει χάσει τη μιλιά του. Βρίσκουν καταφύγιο στο απόμερο αρχοντικό της Λαπέρσας κι επιδιώκουν να σώσουν μια νεαρή που έχει απαχθεί από τους επιδρομείς. Ζουν τη ζωή του σπιτιού, νεκροί μιλάνε μέσα από το στόμα του Εύμηλου ο οποίος πάει να πεθάνει, ο Ησύχιος ξορκίζει δαιμόνια, μα αργότερα ξεσπιτώνονται όλοι εξαιτίας νέων κινδύνων. Καταλήγοντας στη σπηλιά ενός σοφού Γέρου ερημίτη, το παιδί ξαναβρίσκει τη λαλιά του.

Το βιβλίο έχει μεγάλη αξία γιατί το πείραμα της Θεοδώρου πέτυχε. Η ανάγνωσή του οδηγεί σε καλλιτεχνική απόλαυση και το στοιχείο του απρόσμενου κυριαρχεί, ενώ ταυτόχρονα συντελείται, έστω ακροθιγώς, η γνώση ενός κόσμου που έχει σβήσει ανεπιστρεπτί. Τελευταίο και σημαντικότερο: το ύφος της είναι εξαιρετικό.

ΥΓ: Όποια, μικρά ευτυχώς, προβλήματα έχει το βιβλίο δεν έχει νόημα ν’ αναφερθούν εδώ – εξάλλου κανένα δεν αφορά το περιεχόμενο, επομένως δεν σχετίζονται με τη συγγραφέα, μα με τη δόμηση του βιβλίου και, περισσότερο, με την επιμέλεια. Με χαρά θα τα υποδείξω για βελτίωση σε πιθανή επόμενη έκδοση, αν μου ζητηθεί.

* Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΥΣΣΑΣ είναι συγγραφέας και δημοσιογράφος.
Τελευταίο του βιβλίο, ο τόμος «Αυτά και οι μετακομίσεις» (εκδ. Εστία).

 Στην κεντρική εικόνα: Λεπτομέρεια πίνακα του Goya.


altΆγριες τελετές
Τέτη Θεοδώρου
Έναστρον 2019
Σελ. 142, τιμή εκδότη €12,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΤΕΤΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΥ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Μάντζιου «Η λίμπιντο των αγγέλων» (εκδ. Γραφή).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Για μας τους κριτικούς δεν πρέπει να παίζει ρόλο το όνομα του συγγραφέα: αν είναι γνωστός με περγαμηνές στο ενεργητικό του, δεν σημαίνει ...

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη «Ένα κομμάτι χαρτί» (εκδ. Αλεξάνδρεια). Κεντρική εικόνα: © Roman Kraft (Unsplash). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Το μόνο που αλλάζει είναι το παρελθόν, όλες οι άλλ...

«Η φωνή της» (κριτική) – Πενήντα τρεις γυναίκες γράφουν για την έμφυλη βία

«Η φωνή της» (κριτική) – Πενήντα τρεις γυναίκες γράφουν για την έμφυλη βία

Για το συλλογικό έργο «Η φωνή της» (εκδ. Καστανιώτη). Κεντρική εικόνα: © Oscar Keys (Unsplash). 

Γράφει η Ιωάννα Σπηλιοπούλου

Πενήντα τρεις γράφουσες, μέλη του Δικτύου γυναικών συγγραφέων κατά της ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

03 Σεπτεμβρίου 2023 ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

23 σημαντικές εκδηλώσεις στο πλαίσιο του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως

Πρόγραμα σημαντικών εκδηλώσεων στην Κεντρική Σκηνή «Μελίνα Μερκούρη» στη διάρκεια όλων των ημερών του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως. Επιμέλεια: Book Press

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ