alt

Για το μυθιστόρημα της Έλενας Πέγκα «Αθήνα – Δελχί – Αθήνα» (εκδ. Άγρα).

Του Μιχάλη Μακρόπουλου

«Μυθιστόρημα» χαρακτηρίζεται το ταξιδιωτικό και στοχαστικό Αθήνα – Δελχί – Αθήνα της Έλενας Πέγκα. Ωστόσο, σε τούτο το σπονδυλωτό αφήγημα δεν ιστορείται κανένας μύθος – λέγονται βέβαια πολλές μικροϊστορίες, αλλά κατά βάση είναι ένα βιβλίο ταξιδιωτικών εντυπώσεων, όπως αναπλάθονται από τη μνήμη και οι εικόνες τους πλάθονται μαζί με σκέψεις. Είναι λοιπόν μυθιστορία ό,τι κάνει η μνήμη στο βιωμένο συμβάν, ή ίσως η συνειδητή μετάπλασή του για να εξυπηρετηθεί μια σύνδεση μερών, αφηγηματική μεν, επ’ ουδενί μυθοπλαστική δε;

Η συγγραφέας μας δίνει συχνά τα κλειδιά για να καταλάβουμε τη ματιά της, όπως όταν γράφει: «[…] δεν θέλω να πάω στον κόσμο των συναισθημάτων. Θέλω να μείνω στον κόσμο των αισθήσεων, των εντυπώσεων».

Στο Αθήνα – Δελχί η αφηγήτρια παρουσιάζεται εδώ κι εκεί στο τρίτο πρόσωπο, ως «η γυναίκα που ταξιδεύει», και συχνά μετά το ταξίδι στο Δελχί μιλά για κάποια εμπειρία της στον γιο της, που προσθέτει στις σκέψεις της μητέρας μια κατακλείδα. Άραγε, αυτή η μετάθεση της προσωπικής εμπειρίας σ’ ένα τριτοπρόσωπο alter ego δικαιολογεί το χαρακτηρισμό του «μυθιστορήματος»; Αν ναι, πρέπει να σταθώ απέναντι σ’ αυτή «τη γυναίκα που ταξιδεύει» σαν αντίκρυ σε μια λογοτεχνική ηρωίδα. Η συγγραφέας μας δίνει συχνά τα κλειδιά για να καταλάβουμε τη ματιά της, όπως όταν γράφει: «[…] δεν θέλω να πάω στον κόσμο των συναισθημάτων. Θέλω να μείνω στον κόσμο των αισθήσεων, των εντυπώσεων».

Στη λογοτεχνία, κάθε ταξίδι είναι μαθητεία, κι αυτό μοιάζει να το γνωρίζει η ταξιδιώτισσα, έτσι ξεκινά «ανοιχτή» και καθετί τη γοητεύει. Τη γοητεύουν άνθρωποι, τα τρίκυκλα τουκ-τουκ, πολύτιμες πέτρες, παλάτια, ναοί (Birla Mandir, ο ναός με τις μαϊμούδες, Χανουμάν, ο ναός του λωτού), κήποι, μαυσωλεία, ξενοδοχεία – καθετί. Όταν ακούει έναν Άγγλο δίπλα της να λέει σε μια Αγγλίδα: «Ήμουν όλο το πρωί στο ποτάμι και φωτογράφιζα. Μικρά παιδιά ψάχνανε μέσα στα βρόμικα νερά μήπως και βρουν κάτι για να το πουλήσουν για ανακύκλωση», αυτόματα, μεταπλάθοντας την άθλια πραγματικότητα σε «μαγική» εμπειρία, γράφει:

«Τους ακούω και σκέφτομαι τα παιδιά μέσα στο ποτάμι να ψαρεύουν τα μαγικά σκουπίδια. “Εσύ, Μίνα [η συνταξιδιώτισσά της], έχεις μαγικά αντικείμενα;” τη ρωτώ».

Ολοκληρώνει λοιπόν η ταξιδιώτισσα τη μαθητεία της, με το μόνο τέλος που μπορεί να υπάρξει σε τούτη τη μαθητεία: την αυτογνωσία – μια από τις πολλές μορφές της; Σε αυτό βρίσκει στον ίδιο της τον εαυτό ένα εμπόδιο, νιώθω. Αυτό το εμπόδιο δεν είναι ακριβώς αυταρέσκεια ή εγωπάθεια, αν κι έχει κάτι αμυδρό απ’ αυτά τα δύο· αλλά είναι πάντως ένα εμπόδιο στο να ανοίξουν τελείως οι πόροι, η ώσμωση να ’ναι πλήρης και τίποτα πλέον να μη χωρίζει την ταξιδιώτισσα απ’ το ταξίδι. Ένα παράδειγμα τούτης της απόστασης ανάμεσα στην ίδια και σ’ ό,τι υπάρχει γύρω της είναι μια σκηνή στο ξενοδοχείο όπου μένει. Βγαίνει με τα εσώρουχα στην ιδιωτική βεράντα του δωματίου της για να διαβάσει (Έλενα Φερράντε, το Αυτοί που μένουν και αυτοί που φεύγουν). Καθώς διαβάζει, σηκώνει ψηλά το βλέμμα κι αντικρίζει ψηλά στη στέγη έναν όμορφο νεαρό υπάλληλο να την κοιτά. Αφού κάνει κάποιες σκέψεις για το πώς βρέθηκε ο νεαρός εκεί, λέει τέλος: «Συνέχισα το διάβασμα με τα εσώρουχα». Είναι μια σκηνή ανοιχτή σε ταξικές, ψυχαναλυτικές κι άλλες ερμηνείες. 

alt
Η Έλενα Πέγκα γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη.
Σπούδασε θέατρο και φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο
Wesleyan στο Κονέκτικατ των ΗΠΑ (Β.Α.), και
σενάριο-συγγραφή θεατρικών έργων στο University
of Southern California του Λος Άντζελες (Μ.Α.).
Έγραψε το σενάριο για την βραβευμένη ταινία του
Λάκη Παπαστάθη «Το μόνον της ζωής του ταξίδειον».
Η συλλογή διηγημάτων της Σφιχτές ζώνες και άλλα
δέρµατα τιμήθηκε με το βραβείο διηγήματος του
Ιδρύματος Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών, το 2012.




Κι από την άλλη η ταξιδιώτισσα έχει μιαν ευαισθησία που πάλλεται σαν λεπτή κεραία πιάνοντας ανεπαίσθητα σήματα που μεταφέρονται με καθαρότητα, όπως εδώ:

«Έξω υπήρχε ένα δυνατό φως πάνω από τα κεφάλια μας καθώς περπατούσαμε χωρίς να ξέρουμε πού πηγαίναμε. Τόσο πολύ λευκό φως έσβηνε τα περιγράμματα των σπιτιών, των δέντρων, των πραγμάτων. Έκρυβε τις σκληρές εικόνες φτώχειας ανθρώπων άστεγων, δεξιά κι αριστερά. Προσωρινά τις έκρυβε, σαν να τις έσβηνε, όπως κάνει και η μνήμη. Όπως θα κάνει και η δική μας μνήμη. Περπατούσαμε διακρίνοντας ίσκιους μόνο. Οι ίσκιοι ήταν απαλοί. Ήταν παλιοί και νέοι Θεοί; Τι προστάτευαν αυτή την ώρα, αυτό το απόγευμα στην πόλη της Τζαϊπούρ; Περπατούσαμε για να περπατήσουμε, χωρίς να φοβόμαστε αν θα χαθούμε, χωρίς να φοβόμαστε την άλλη, την αποκρουστική όψη της μαγείας, την τρομακτική όψη της δυστυχίας, της απελπισίας. Περπατούσαμε με την παράξενη βεβαιότητα πως είμαστε περαστικές, πως όλο αυτό το χάσιμο στους σκιερούς, άγνωστους δρόμους είναι μια στιγμή που δεν θα κρατήσει, καθώς οι στιγμές δεν κρατάνε. Μια σκελετωμένη αγελάδα φάνηκε αμυδρά ανάμεσα σε σκουπίδια, ξεπρόβαλε από έναν βρομερό σωρό. Είχε γεννήσει, αλλά το μικρό της είχε πεθάνει πριν καταφέρει να το βγάλει από το σώμα της. Μπορεί να μην είχε τη δύναμη να το γεννήσει. Μισό το νεογέννητο νεκρό πια μοσχάρι κρεμόταν από την αγελάδα· διέκρινα τα δυο του πόδια να κρέμονται στον αέρα. Το άλλο μισό ήταν ακόμη μέσα της. Η αγελάδα ζούσε ακόμα, πηγαινοερχόταν  μόνη και αβοήθητη εκεί, στα σκουπίδια, στην άκρη του δρόμου. Άνθρωποι την πλησίαζαν, χωρίς να σταματήσουν. Να κάνουν τι; Να της βγάλουν το μικρό; Προσπέρασα και εγώ, τυφλωμένη από το φως, αλλά όχι τελείως. Την είδα».

Την είδε, αλλά την ένιωσε κιόλας βαθιά, ώστε να ολοκληρωθεί το ταξίδι; Όπως κρύβονταν οι εικόνες φτώχειας μες στο λευκό φως, έτσι κρύβεται και τούτο το βιβλίο πίσω από το χαρακτηρισμό του. Όμως, όσο κι αν οι λέξεις είναι συμβάσεις, μας βοηθούν παρ’ όλα αυτά να συνεννοούμαστε, και το Αθήνα – Δελχί – Αθήνα, γοητευτικό αναμφίβολα, δεν είναι μυθιστόρημα.

* Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής. 
Τελευταίο του βιβλίο, η νουβέλα «Μαύρο νερό» (εκδ. Κίχλη).


altΑθήνα - Δελχί - Αθήνα
Έλενα Πέγκα
Άγρα 2019
Σελ. 232, τιμή εκδότη €15,50

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΕΛΕΝΑΣ ΠΕΓΚΑ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ιερεμιάδα» της Χλόης Κουτσουμπέλη (κριτική) – Μια δυστοπία με πολιτικές διαστάσεις

«Ιερεμιάδα» της Χλόης Κουτσουμπέλη (κριτική) – Μια δυστοπία με πολιτικές διαστάσεις

Για το μυθιστόρημα της Χλόης Κουτσουμπέλη «Ιερεμιάδα» (εκδ. Εστία). Κεντρική εικόνα: Στιγμιότυπο από την ταινία «Blindness» που στηρίζεται στο μυθιστόρημα του Ζοζέ Σαραμάγκου «Περί τυφλότητας». 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

...
«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη «Πλατεία Κλαυθμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

Η ...

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

Για το μυθιστόρημα του Ανδρέα Νικολακόπουλου «Φλόρενς Μπλαντ» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας του Jean Siméon Chardin, «The Kitchen Maid» (1738), λάδι σε καμβά.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Έπειτα από δύο παρόμοιας λογικής συλλογές δ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Άπαντα τα ποιήματα» του Πέτερ Χάντκε (προδημοσίευση)

«Άπαντα τα ποιήματα» του Πέτερ Χάντκε (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός ποιήματος του Πέτερ Χάντκε [Peter Handke] από τον τόμο «Άπαντα τα ποιήματα» (μτφρ. Ιωάννα Διαμαντοπούλου-Νότντουρφτ), ο οποίος θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΙ ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ, ΤΙ ...

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

Για το μυθιστόρημα της Σελέστ Ινγκ [Celeste Ng] «Οι χαμένες μας καρδιές» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο). Kεντρική εικόνα, από διαμαρτυρία ασιατών για διακρίσεις απέναντί τους, ειδικά στην περίοδο του κορωνοϊού. Η ενίσχυση του μίσους ενάντια στους Ασιάτες είναι ένα από τα θέματα του μυθιστορήματος της Σ...

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

Στην Αίθουσα Τελετών του Δημαρχιακού Μεγάρου στην Πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως (πρώην Πλατεία Κοτζιά), θα απονεμηθούν εφέτος, για δέκατη έβδομη χρονιά, τα βραβεία μυθιστορήματος «The Athens Prize for Literature» του περιοδικού (δε)κατα για το 2022. Η ανακοίνωση των νικητών και ταυτόχρονα η απονομή θα γίνουν την Πέμπτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορα...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Όταν η ελληνική ιστορία γίνεται μυθιστόρημα: 4 συγγραφείς ξανακοιτάζουν μυθοπλαστικά το παρελθόν

Όταν η ελληνική ιστορία γίνεται μυθιστόρημα: 4 συγγραφείς ξανακοιτάζουν μυθοπλαστικά το παρελθόν

Από τη Θεσσαλονίκη των τελών του 19ου αιώνα στην Αθήνα του Όθωνα και στη Σέριφο του 1916. Επιλέγουμε τέσσερα ιστορικά μυθιστορήματα Ελλήνων συγγραφέων που παίρνουν έμπνευση από πραγματικά ιστορικά γεγονότα για να «χτίσουν» τις ιστορίες τους. Κεντρική εικόνα: Μια όψη της Θεσσαλονίκης των αρχών του 20ου αιώνα (© Ευθύμ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ