alt

Για το μυθιστόρημα του Πάνου Γιαλίτση «Ο βάτραχος» (εκδ. Βακχικόν).

Της Διώνης Δημητριάδου

Έχει η μνήμη συναίσθημα βαθύ, αρχέγονο κι αβάσταχτο; Μπορεί καμιά φορά (έστω μια σ’ ολόκληρη ζωή) να επαναστατήσει και να μην αρκεστεί στη λειτουργία της υπενθύμισης ή της νοσταλγίας; Μήπως τότε είναι που αναλαμβάνει να δημιουργήσει και να αφηγηθεί τη δική της εκδοχή, τη δική της ιστορία; Έτσι όπως μπερδεύονται τα χρονικά διαστήματα –ισχνές επινοήσεις της θνητότητας που αδυνατεί να συλλάβει την έννοια της ζωής παρά μόνο με τα μετρήσιμα συμβατικά πλαίσια– νιώθεις πως η μέγιστη αβεβαιότητα δεν αφορά μόνο το άδηλο μέλλον αλλά εξίσου το τάχα επιβεβαιωμένο και βιωμένο παρελθόν. Ίσως τότε είναι η ευκαιρία να αφηγηθείς (με τη βοήθεια της αυτονομημένης πλέον μνήμης) μια ιστορία μοναδική – δική σου ή όποιου άλλου θα θελήσει να την οικειοποιηθεί ανακαλύπτοντας μέσα της τον εαυτό του. Ο Πάνος Γιαλίτσης, στο εισαγωγικό κεφάλαιο («Η Μνήμη») του μυθιστορήματός του, δίνει ακριβώς το πλαίσιο στο οποίο θα κινηθεί η ιστορία του Βάτραχου, ευφάνταστη ίσως ή τραγικά αληθινή για κάποια πιο προσεκτική και τολμηρή ανάγνωση, μια μίξη του παραμυθιού με την πραγματικότητα, που βρίσκεται δίπλα μας συχνά εν αγνοία μας ή εντελώς παραμορφωμένη. 

Μια ιστορία που ξεκινά σ’ ένα πάρκο της Αθήνας, μπροστά σε μια μικρή λίμνη, ξεχασμένη από τους επισκέπτες περιπατητές, για να μας μεταφέρει κατόπιν στη λίμνη του βορρά, τη Μικρή Πρέσπα.

Έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον μια πρώτη παρουσία στον χώρο της μεγάλης αφήγησης –Ο βάτραχος είναι το πρώτο μυθιστόρημα του συγγραφέα– να ανιχνεύει σε βάθος τη λειτουργία της μνήμης και να δημιουργεί μια πλήρη ιστορία σε πλοκή και άψογη ολοκλήρωση του θέματος, και μάλιστα με μια γραφή ικανή να αιχμαλωτίσει την αναγνωστική προσοχή. Μια ιστορία που ξεκινά σ’ ένα πάρκο της Αθήνας, μπροστά σε μια μικρή λίμνη, ξεχασμένη από τους επισκέπτες περιπατητές, για να μας μεταφέρει κατόπιν στη λίμνη του βορρά, τη Μικρή Πρέσπα. Μια ιστορία που μέσα της εγκιβωτίζει άλλες ενσωματώνοντας τη δική τους αφήγηση σε άμεση σχέση με την εξέλιξη της πλοκής – εύστοχα καθυστερεί ο συσχετισμός τους για να γίνει η αποκάλυψη της εσωτερικής τους σχέσης στο τέλος του βιβλίου. Μια αφηγηματική τεχνική που σπάνια συναντάμε σε τέτοια έκταση και τόσο καλά δουλεμένη, ώστε να ανοίγει καλειδοσκοπικά το τοπίο για να φανούν οι άλλες εκδοχές του.

Ταυτόχρονα μια ιστορία που μεταπηδά αβίαστα από τον έναν αφηγητή στον άλλο χωρίς να δίνει την παραμικρή σημασία στην ανθρώπινη ή όχι φύση τους, στην παραμυθιακή ή αντιθέτως στη ρεαλιστική ατμόσφαιρα που δημιουργούν οι ήρωες καθώς αφηγούνται. Με τον τρόπο αυτό ο Πολ (ο χρεοκοπημένος μέσα στην πρόσφατη οικονομική κρίση και εν απογνώσει ήρωας) μπερδεύει την ιστορία του με την αφήγηση μιας νεροχελώνας, ενός βατράχου και άλλων πλασματικών ηρώων, που αποκτούν φωνή και συνείδηση ανθρώπινη όχι μόνο για να γίνουν κατανοητοί αλλά για να δεθούν καθοριστικά με τη λύση του δράματος και πιθανόν την κάθαρση του αναγνώστη. Όπως σε όλες τις ιστορίες που λειτουργούν σε μια παραμυθιακή κατεύθυνση, έτσι κι εδώ οι μεταμορφώσεις δεν ξαφνιάζουν· ίσα ίσα προοικονομούν το τέλος της ιστορίας. Διάσπαρτα στοιχεία στο βιβλίο, τοποθετημένα σε καίριες στροφές της αφήγησης, προϊδεάζουν για το τι πραγματικά συμβαίνει σ’ αυτό το πολυδιάστατο μυθιστόρημα, αφήνοντας ωστόσο για το τέλος την απρόσμενη «έξοδο». 

Aξίζει να δει κανείς σ’ αυτό το πρώτο μυθιστόρημα του Γιαλίτση την αξία που αποκτά η γραφή, έτσι όπως αναπηδά ως μνήμη αποθηκευμένη ή ως αυτόνομη μνημονική δημιουργία και ανταποκρίνεται σ’ αυτό που εξ αρχής ο συγγραφέας λέει: «Η μνήμη δεν χρειάζεται για τίποτα άλλο. Μόνο να μπορέσεις κάποια στιγμή στη ζωή σου να πεις μία ιστορία!»

Θα ήταν μια εύκολη εκτίμηση να πούμε πως η ιστορία του Βάτραχου απαιτεί μόνο μια εύστοχη αποκωδικοποίηση των συμβολισμών της. Άλλωστε η κάθε μυθοπλαστική ιστορία, όπως και αυτή εδώ, εμπεριέχει τους συμβολισμούς της και ευελπιστεί στην ανακάλυψη των σημαινομένων της. Νομίζω, όμως, πως μεγαλύτερη αξία έχει αυτή η πρώτη γραφή του Πάνου Γιαλίτση, αν τη δούμε κάτω από το πρίσμα της έξοχης τεχνικής της, της άποψης που προτείνει για τη συγγραφή, καθώς ποτέ μια ιστορία δεν είναι αυτάρκης και ασύνδετη από τις πολλαπλές εκδοχές που γύρω από αυτήν αναπτύσσονται. Εδώ, λοιπόν, έχουμε τη διαδοχική εμφάνιση των άλλων αφηγήσεων που αποσκοπούν όχι μόνο να στηρίξουν την κεντρική ιστορία του Πολ αλλά και να λειτουργήσουν ως νέα σημαίνοντα που απαιτούν τη δική τους αποκωδικοποίηση. Έτσι η ιστορία του Βάτραχου ξεκινά με τη μορφή αφήγησης του Πολ για να μεταπηδήσει στο άλλο επίπεδο με την αφήγηση του Φάνη, που μέσα της εγκιβωτίζονται όλες οι υπόλοιπες ως την τελική αποκάλυψη των μεταμορφώσεων. Τότε, όλα τα στοιχεία μπαίνουν στη θέση τους, τα πρόσωπα αποκτούν την ταυτότητά τους, το αίνιγμα λύνεται.

Πέρα, επομένως, από τις πρώτες ερμηνείες για την αλήθεια και τη διαχρονικότητα των αισθημάτων, για την καθοριστική επιρροή που ασκούν οι άλλοι πάνω μας, για τη διάψευση των βεβαιοτήτων, για τη λειτουργική ένταξη των όντων στον φυσικό τους χώρο, για την απατηλή υπερφίαλη και αλαζονική εικόνα του εαυτού μας –όλα συμβολισμοί που εντοπίζονται στην ιστορία– αξίζει να δει κανείς σ’ αυτό το πρώτο μυθιστόρημα του Γιαλίτση την αξία που αποκτά η γραφή, έτσι όπως αναπηδά ως μνήμη αποθηκευμένη ή ως αυτόνομη μνημονική δημιουργία και ανταποκρίνεται σ’ αυτό που εξ αρχής ο συγγραφέας λέει: «Η μνήμη δεν χρειάζεται για τίποτα άλλο. Μόνο να μπορέσεις κάποια στιγμή στη ζωή σου να πεις μία ιστορία!» Αυτή η θελκτική προοπτική κινητοποιεί κάθε γραφή από αρχής της λογοτεχνίας.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. 
Τελευταίο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Ο ευτυχισμένος Σίσυφος» (εκδ. ΑΩ).

 Στην κεντρική εικόνα: Φωτογραφία από τις Μικρές Πρέσπες.


Αποσπάσματα από το βιβλίο

«Ο έρωτας δεν είναι σαν την αγάπη, ήρεμος και πολιτισμένος. Ο έρωτας είναι άγριος, πρωτόγονος και διεκδικητικός. Παλεύει να αρπάξει τον εγωισμό του άλλου και να τον τιθασεύσει. Και όσο γίνεσαι γητευτής του εγωισμού του, τόσο ο δικός σου εγωισμός τρέφεται και μεγαλώνει. Συχνά με ολέθριες συνέπειες». (σελ. 320)

«Στόχος τους ήταν να καταφέρουν να μιλούν «την ίδια γλώσσα», κάτι αρκετά πολύπλοκο και δύσκολο ακόμα και ανάμεσα σε άτομα του ίδιου είδους, πόσο μάλλον διαφορετικού όπως ήταν οι δυο τους. Είχαν αυτοματοποιήσει και κινήσεις, ώστε στα δύσκολα να πηδάει αμέσως πάνω της κι εκείνη να φεύγει με απίστευτη ταχύτητα. Κάποιες φορές που ο Βάτραχος κινδύνευσε, η Αλκυόνη αστραπιαία άπλωνε τη φτερούγα της μπροστά του κι εκείνος με ένα γρήγορο άλμα ανέβαινε στη ράχη της και απομακρύνονταν από τον κίνδυνο. Είχε πάντα το βλέμμα της πάνω του». (σελ. 374)


altΟ βάτραχος
Πάνος Γιαλίτσης
Βακχικόν 2019
Σελ. 548, τιμή εκδότη €19,10

alt

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Μάντζιου «Η λίμπιντο των αγγέλων» (εκδ. Γραφή).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Για μας τους κριτικούς δεν πρέπει να παίζει ρόλο το όνομα του συγγραφέα: αν είναι γνωστός με περγαμηνές στο ενεργητικό του, δεν σημαίνει ...

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη «Ένα κομμάτι χαρτί» (εκδ. Αλεξάνδρεια). Κεντρική εικόνα: © Roman Kraft (Unsplash). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Το μόνο που αλλάζει είναι το παρελθόν, όλες οι άλλ...

«Η φωνή της» (κριτική) – Πενήντα τρεις γυναίκες γράφουν για την έμφυλη βία

«Η φωνή της» (κριτική) – Πενήντα τρεις γυναίκες γράφουν για την έμφυλη βία

Για το συλλογικό έργο «Η φωνή της» (εκδ. Καστανιώτη). Κεντρική εικόνα: © Oscar Keys (Unsplash). 

Γράφει η Ιωάννα Σπηλιοπούλου

Πενήντα τρεις γράφουσες, μέλη του Δικτύου γυναικών συγγραφέων κατά της ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

03 Σεπτεμβρίου 2023 ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

23 σημαντικές εκδηλώσεις στο πλαίσιο του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως

Πρόγραμα σημαντικών εκδηλώσεων στην Κεντρική Σκηνή «Μελίνα Μερκούρη» στη διάρκεια όλων των ημερών του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως. Επιμέλεια: Book Press

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ