alt

Για το μυθιστόρημα του Βασίλη Γκουρογιάννη «Αναψηλάφηση» (εκδ. Μεταίχμιο).

Του Γιάννη Στάμου

Στο νέο μυθιστόρημά του ο Βασίλης Γκουρογιάννης αναψηλαφεί τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα πιάνοντας το νήμα από την περίοδο της δικτατορίας μέχρι σήμερα, με αναφορές ακόμη και στα πρώτα μετεμφυλιακά χρόνια.

Ο πρωταγωνιστής του βιβλίου, μέλος μιας αντιδικτατορικής οργάνωσης που εξαρθρώθηκε από τους χουντικούς και ο οποίος υπέμεινε φρικτά σωματικά και ψυχικά βασανιστήρια, επιστρατεύεται υποχρεωτικά στο ΕΑΤ/ΕΣΑ αλλά καταφέρνει με τη βοήθεια αντιστασιακών δικτύων να φύγει από την Ελλάδα πριν από την πτώση της Χούντας.

Ο πρωταγωνιστής του βιβλίου, μέλος μιας αντιδικτατορικής οργάνωσης που εξαρθρώθηκε από τους χουντικούς και ο οποίος υπέμεινε φρικτά σωματικά και ψυχικά βασανιστήρια, επιστρατεύεται υποχρεωτικά στο ΕΑΤ/ΕΣΑ αλλά καταφέρνει με τη βοήθεια αντιστασιακών δικτύων να φύγει από την Ελλάδα πριν από την πτώση της Χούντας. Στη Βαρκελώνη πλέον, την πατρίδα των αναρχικών και των αριστερών, θα διακριθεί ως φιλόλογος ομηριστής, αρνούμενος πεισματικά να επιστρέψει στα πάτρια εδάφη ακόμη και μετά την πτώση της δικτατορίας. Η επάνοδός του θα πραγματοποιηθεί πενήντα χρόνια μετά, αντικρίζοντας μια χώρα σε ηθική και οικονομική παρακμή και πρώην συντρόφους του σε αντίστοιχη οικονομική και ηθική χρεωκοπία.

Ο ήρωας ανακαλεί το παρελθόν, παρατηρώντας παράλληλα τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα, η παρακμή της οποίας κρίνεται από το συγγραφέα απότοκη των μεταπολιτευτικών χρόνων. Η αναψηλάφηση της ζωής του πρωταγωνιστή ταυτίζεται με την αναψηλάφηση του ιστορικού παρελθόντος και σηματοδοτεί μια διαδικασία αυτοκάθαρσης για ένα αμάρτημα στο οποίο ήταν οιονεί παρών. Αναζητά τη λειψανοθήκη της νεότητάς του. Μια κιβωτό επώδυνης μα και λυτρωτικής μνήμης με παροπλισμένους ή νεκρούς ήρωες και ένα πλήθος χαλκευμένων υψηλόβαθμων ηρώων που εξαργύρωσαν τις όποιες πράξεις τους πολλαπλάσια και δυσανάλογα. Περιδιαβαίνει στα αποκαΐδια της νεότητάς του –την περίοδο δηλαδή της δικτατορίας– εν μέσω μιας νέας φωτιάς –την Ελλάδα της οικονομικής κρίσης– που δεν τον τρομάζει, παρά μονάχα τον οδηγεί σε θλιβερές διαπιστώσεις.

Σκηνές ωμής βίας και νοσηρότητας από την περίοδο της δικτατορίας εναλλάσσονται με τη σύγχρονη πραγματικότητα η οποία δεν αποδίδεται με οικονομικούς όρους αλλά με όρους ηθικής απαξίας. Ανάλογη κρίνεται και η παρακμή της ελληνικής γλώσσας, που ως ζωντανός οργανισμός διατηρεί αμφίδρομη σχέση με τα ανθρώπινα ήθη, αντανακλά την παρηκμασμένη ελληνική κοινωνία και γίνεται η πλέον αδιάψευστη απόδειξη μιας χώρας πολλαπλά χρεοκοπημένης. Με παρόμοιους τόνους αποδίδεται και η κοινοβουλευτική δημοκρατία, που αντιμετωπίζεται από τον συγγραφέα με έντονο σκεπτικισμό. Αντίστοιχα, η απώλεια της γλωσσικής επάρκειας του πρωταγωνιστή, η λανθασμένη κυρίως εκφορά της ελληνικής γλώσσας, απόρροια πενήντα χρόνων απουσίας, σηματοδοτεί τη σταδιακή απώλεια της ατομικής του ταυτότητας, προς αναζήτηση της οποίας κατ’ ουσίαν επιστρέφει στην Ελλάδα.

Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Ισπανία, ο ήρωας του Βασίλη Γκουρογιάννη έχει έρθει ώς ένα σημείο αντιμέτωπος με τα προσωπικά φαντάσματα του παρελθόντος, την ατομική του πραγματικότητα, γεγονός που σηματοδοτεί την απαρχή μιας διαδικασίας ενδοσκόπησης, η οποία μπορεί να ολοκληρωθεί μόνο αν γίνει κοινωνός του ιστορικού ελληνικού παρόντος.

Το δίπτυχο απώλεια και μνήμη επανέρχεται συχνά στο βιβλίο και ενδεικτική παραμένει η συνθήκη της αναπηρίας στο ένα χέρι του ήρωα, αδυνατώντας να θυμηθεί από ποιο βασανιστήριο, ενδεχόμενη ιατρική δολιοφθορά ή ακόμη και τυχαίο γεγονός από την περίοδο της επταετίας συνέβη. Αυτή η οριστική απώλεια της αρτιμέλειάς του παραπέμπει στα σημάδια που άφησε η επταετία στο θυμικό του και στην οριστική απώλεια της νεότητας και της αθωότητάς του. Στην τελεσίδικη διάψευση προσδοκιών και ανάλογων ψευδαισθήσεων. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Ισπανία, ο ήρωας του Βασίλη Γκουρογιάννη έχει έρθει ώς ένα σημείο αντιμέτωπος με τα προσωπικά φαντάσματα του παρελθόντος, την ατομική του πραγματικότητα, γεγονός που σηματοδοτεί την απαρχή μιας διαδικασίας ενδοσκόπησης, η οποία μπορεί να ολοκληρωθεί μόνο αν γίνει κοινωνός του ιστορικού ελληνικού παρόντος. Της σύγχρονης δηλαδή ελληνικής πραγματικότητας που σε μεγάλο βαθμό διαμορφώθηκε από πράξεις και παραλείψεις της γενιάς του. Πρωτίστως όμως η σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα αποτελεί την άκρη του νήματος ενός μη βιωμένου παρελθόντος, που στην περίπτωση του ήρωά μας ταυτίζεται με την περίοδο της Μεταπολίτευσης.

Επισκέπτεται το κοινωνικό οδοντιατρείο του παλιού συναγωνιστή του για να απαλλαγεί φαινομενικά από ένα χαλασμένο δόντι μα στην ουσία από τις σάπιες ρίζες του παρελθόντος που του προκαλούν ανυπόφορο πόνο που δεν μπορεί πλέον να αγνοήσει. Ρίζες που φτάνουν σε ατομικό επίπεδο μέχρι την πρώτη νεότητά του και σε συλλογικό στα πρώτα μετεμφυλιακά χρόνια. Η εξαγωγή του χαλασμένου δοντιού του, η επίπονη δηλαδή συμφιλίωση με το ατομικό παρελθόν και το συλλογικό γίγνεσθαι συνιστά μια πράξη ενδοσκόπησης και αναψηλάφησης της ιστορικής αλήθειας.

alt
Ο Βασίλης Γκουρογιάννης γεννήθηκε (1951) και μεγάλωσε
στο χωριό Γρανίτσα Ιωαννίνων. Αποφοίτησε από το Λύκειο
Ιωαννίνων. Σπούδασε στη Νομική Σχολή Θεσσαλονίκης. Από 
το 1977 έως πρόσφατα υπήρξε μαχόμενος δικηγόρος στην
Αθήνα.





Η αναψηλάφηση του Βασίλη Γκουρογιάννη αποτελεί παράλληλα φόρο τιμής στους αφανείς ήρωες που βασανίστηκαν επί χούντας, δεν εξαργύρωσαν τους αγώνες τους με την ανάληψη αξιωμάτων και οφικίων και έφεραν στην υπόλοιπη ζωή τους χωρίς κραυγές και με αξιοπρέπεια τα ψυχικά και σωματικά τους τραύματα. Στον αντίποδα, βέβαια, στο επίκεντρο του δημόσιου, πολιτικού και κοινωνικού βίου, έλαμψαν οι ετερόφωτοι σταρ της αντίστασης. Αυτοί δηλαδή που εξαργύρωσαν την –πολλές φορές αμφισβητούμενη– αντίστασή τους και εν συνεχεία εναγκαλισμένοι με την εκάστοτε εξουσία αναρριχήθηκαν κοινωνικά και κυρίως οικονομικά. Ο Βασίλης Γκουρογιάννης δεν λησμονεί να περιγράψει τα εγκλήματα της Χούντας παράλληλα με τις εκούσιες ή ακούσιες ευθύνες της Αριστεράς, όπως η παράδοση του εννοιολογικού και συναισθηματικού βάρους της λέξης πατρίδα, βορρά στην ακροδεξιά ρητορική. Παρόμοια με τον πρωταγωνιστή που εγκατέλειψε την Ελλάδα, χωρίς να υπερασπιστεί τους αγώνες του από τους όψιμους επαναστάτες, μεγάλο κομμάτι της Αριστεράς εγκατέλειψε από τον δημόσιο λόγο της τη λέξη πατρίδα και τα παράγωγά της, αηδιασμένο από τη χρήση και την εκμετάλλευση που έτυχε από τους Απριλιανούς.

Η αυτοεξορία του πρωταγωνιστή, ωστόσο, το αποτράβηγμά του από το δύσοσμο κέντρο των εξελίξεων συνιστά παράλληλα μια πράξη αυτοσυντήρησης. Παραπέμπει στην «τύχη» των νεκρών ηρώων εκείνης της περιόδου, που ο θάνατος διέσωσε τη φθορά της ηρωικής τους ιδιοσυστασίας. Ο πρωταγωνιστής παραπέμπει ενίοτε σε μια μεσσιανική φιγούρα που σηκώνει το αμάρτημα μιας ολόκληρης γενιάς. Ακόμη και η επιθυμία του για εκδίκηση στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου, όπου συναντά τον βασανιστή του, εξελίσσεται σε μια κίνηση που παραπέμπει σε αυτοτιμωρία, με έντονο το στοιχείο του μηδενισμού και της ματαιότητας. Ο Γκουρογιάννης φαίνεται σαν να μας λέει ότι η ανθρώπινη συνθήκη θα παραμείνει αναλλοίωτη στο πέρασμα του χρόνου. Η εναλλαγή θυτών και θυμάτων κρίνεται ήσσονος σημασίας ώστε να αντιστρέψει τον προκαθορισμένο ρου της Ιστορίας καθώς τα ανθρώπινα ένστικτα κανοναρχούνται από ιδιοτέλεια. Το τέλος του βιβλίου παραμένει ανοιχτό σε ερμηνείες, με τον πρωταγωνιστή να σπάει τον κύκλο της βίας με μια συμβολική κίνηση και να βρίσκει τη λύτρωση που αποζητούσε μέσα από τη σύγκρουση με τους δαίμονες της ζωής του.

* Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΑΜΟΣ είναι διδάκτωρ ιταλικής λογοτεχνίας.

 Το κείμενο εκφωνήθηκε στο πλαίσιο βιβλιοπαρουσίασης στην πρόσφατη Έκθεση Βιβλίου στο Ζάππειο.
 Κεντρική εικόνα: διαδήλωση διαμαρτυρίας στο Παρίσι, για την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων στην Ελλάδα. Το πανό γράφει «Λευτεριά στους Ελληνες πολιτικούς κρατούμενους» © Φωτ.: Σίμος Τσαπνίδης, 1970

altΑναψηλάφηση
Βασίλης Γκουρογιάννης
Μεταίχμιο 2019
Σελ. 424, τιμή εκδότη €17,70

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΓΚΟΥΡΟΓΙΑΝΝΗ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

Για το μυθιστόρημα του Λύο Καλοβυρνά «Όλες μας» (εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: © Diego San / Unsplash.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Γυναικοκτο...

«Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» του Ξενοφώντα Κοντιάδη (κριτική) – Μυθιστορηματική και συναισθηματική προσέγγιση του Νίκου Μπελογιάννη και των συντρόφων του

«Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» του Ξενοφώντα Κοντιάδη (κριτική) – Μυθιστορηματική και συναισθηματική προσέγγιση του Νίκου Μπελογιάννη και των συντρόφων του

Για το μυθιστόρημα του Ξενοφώντα Κοντιάδη «Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» (εκδ. Τόπος). Στην κεντρική εικόνα, ο Νίκος Μπελογιάννης. 

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης

Τι άνθρωποι ήταν αυτοί που μετά την ήττα του ΚΚΕ κα...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (κριτική) – Ιστορίες που δεν βούτηξαν στα μαύρα νερά της λήθης

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (κριτική) – Ιστορίες που δεν βούτηξαν στα μαύρα νερά της λήθης

Για τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές» (εκδ. Μεταίχμιο).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο συγγραφέας ως αντηχείο ενός παλλόμενου κόσμου. Ο δημιουργός ως γόνιμος υποδοχέας γεγονότων, αδιαμόρφωτων κατά βάση, όπω...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Το πρώτο επεισόδιο της εκπομπής «Βίος και Πολιτεία» μεταδόθηκε ζωντανά την Παρασκευή και βρίσκεται ήδη στον «αέρα» του διαδικτύου. Μια πρωτοβουλία του μεγαλύτερου και πιο εν...

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Σε συνέντευξή της στο American Booksellers Association, η Βόσνια συγγραφέας Lana Bastašić μίλησε για το βιβλίο της «Πιάσε το λαγό», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Ισμήνης Ραντούλοβιτς.

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Δημοσιοποιήθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ.

Επιμέλεια: Book Press

Δημοσιοποιείται η λίστα των φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ