alt

Για το μυθιστόρημα του Βασίλη Γκουρογιάννη «Αναψηλάφηση» (εκδ. Μεταίχμιο).

Του Γιάννη Στάμου

Στο νέο μυθιστόρημά του ο Βασίλης Γκουρογιάννης αναψηλαφεί τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα πιάνοντας το νήμα από την περίοδο της δικτατορίας μέχρι σήμερα, με αναφορές ακόμη και στα πρώτα μετεμφυλιακά χρόνια.

Ο πρωταγωνιστής του βιβλίου, μέλος μιας αντιδικτατορικής οργάνωσης που εξαρθρώθηκε από τους χουντικούς και ο οποίος υπέμεινε φρικτά σωματικά και ψυχικά βασανιστήρια, επιστρατεύεται υποχρεωτικά στο ΕΑΤ/ΕΣΑ αλλά καταφέρνει με τη βοήθεια αντιστασιακών δικτύων να φύγει από την Ελλάδα πριν από την πτώση της Χούντας.

Ο πρωταγωνιστής του βιβλίου, μέλος μιας αντιδικτατορικής οργάνωσης που εξαρθρώθηκε από τους χουντικούς και ο οποίος υπέμεινε φρικτά σωματικά και ψυχικά βασανιστήρια, επιστρατεύεται υποχρεωτικά στο ΕΑΤ/ΕΣΑ αλλά καταφέρνει με τη βοήθεια αντιστασιακών δικτύων να φύγει από την Ελλάδα πριν από την πτώση της Χούντας. Στη Βαρκελώνη πλέον, την πατρίδα των αναρχικών και των αριστερών, θα διακριθεί ως φιλόλογος ομηριστής, αρνούμενος πεισματικά να επιστρέψει στα πάτρια εδάφη ακόμη και μετά την πτώση της δικτατορίας. Η επάνοδός του θα πραγματοποιηθεί πενήντα χρόνια μετά, αντικρίζοντας μια χώρα σε ηθική και οικονομική παρακμή και πρώην συντρόφους του σε αντίστοιχη οικονομική και ηθική χρεωκοπία.

Ο ήρωας ανακαλεί το παρελθόν, παρατηρώντας παράλληλα τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα, η παρακμή της οποίας κρίνεται από το συγγραφέα απότοκη των μεταπολιτευτικών χρόνων. Η αναψηλάφηση της ζωής του πρωταγωνιστή ταυτίζεται με την αναψηλάφηση του ιστορικού παρελθόντος και σηματοδοτεί μια διαδικασία αυτοκάθαρσης για ένα αμάρτημα στο οποίο ήταν οιονεί παρών. Αναζητά τη λειψανοθήκη της νεότητάς του. Μια κιβωτό επώδυνης μα και λυτρωτικής μνήμης με παροπλισμένους ή νεκρούς ήρωες και ένα πλήθος χαλκευμένων υψηλόβαθμων ηρώων που εξαργύρωσαν τις όποιες πράξεις τους πολλαπλάσια και δυσανάλογα. Περιδιαβαίνει στα αποκαΐδια της νεότητάς του –την περίοδο δηλαδή της δικτατορίας– εν μέσω μιας νέας φωτιάς –την Ελλάδα της οικονομικής κρίσης– που δεν τον τρομάζει, παρά μονάχα τον οδηγεί σε θλιβερές διαπιστώσεις.

Σκηνές ωμής βίας και νοσηρότητας από την περίοδο της δικτατορίας εναλλάσσονται με τη σύγχρονη πραγματικότητα η οποία δεν αποδίδεται με οικονομικούς όρους αλλά με όρους ηθικής απαξίας. Ανάλογη κρίνεται και η παρακμή της ελληνικής γλώσσας, που ως ζωντανός οργανισμός διατηρεί αμφίδρομη σχέση με τα ανθρώπινα ήθη, αντανακλά την παρηκμασμένη ελληνική κοινωνία και γίνεται η πλέον αδιάψευστη απόδειξη μιας χώρας πολλαπλά χρεοκοπημένης. Με παρόμοιους τόνους αποδίδεται και η κοινοβουλευτική δημοκρατία, που αντιμετωπίζεται από τον συγγραφέα με έντονο σκεπτικισμό. Αντίστοιχα, η απώλεια της γλωσσικής επάρκειας του πρωταγωνιστή, η λανθασμένη κυρίως εκφορά της ελληνικής γλώσσας, απόρροια πενήντα χρόνων απουσίας, σηματοδοτεί τη σταδιακή απώλεια της ατομικής του ταυτότητας, προς αναζήτηση της οποίας κατ’ ουσίαν επιστρέφει στην Ελλάδα.

Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Ισπανία, ο ήρωας του Βασίλη Γκουρογιάννη έχει έρθει ώς ένα σημείο αντιμέτωπος με τα προσωπικά φαντάσματα του παρελθόντος, την ατομική του πραγματικότητα, γεγονός που σηματοδοτεί την απαρχή μιας διαδικασίας ενδοσκόπησης, η οποία μπορεί να ολοκληρωθεί μόνο αν γίνει κοινωνός του ιστορικού ελληνικού παρόντος.

Το δίπτυχο απώλεια και μνήμη επανέρχεται συχνά στο βιβλίο και ενδεικτική παραμένει η συνθήκη της αναπηρίας στο ένα χέρι του ήρωα, αδυνατώντας να θυμηθεί από ποιο βασανιστήριο, ενδεχόμενη ιατρική δολιοφθορά ή ακόμη και τυχαίο γεγονός από την περίοδο της επταετίας συνέβη. Αυτή η οριστική απώλεια της αρτιμέλειάς του παραπέμπει στα σημάδια που άφησε η επταετία στο θυμικό του και στην οριστική απώλεια της νεότητας και της αθωότητάς του. Στην τελεσίδικη διάψευση προσδοκιών και ανάλογων ψευδαισθήσεων. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Ισπανία, ο ήρωας του Βασίλη Γκουρογιάννη έχει έρθει ώς ένα σημείο αντιμέτωπος με τα προσωπικά φαντάσματα του παρελθόντος, την ατομική του πραγματικότητα, γεγονός που σηματοδοτεί την απαρχή μιας διαδικασίας ενδοσκόπησης, η οποία μπορεί να ολοκληρωθεί μόνο αν γίνει κοινωνός του ιστορικού ελληνικού παρόντος. Της σύγχρονης δηλαδή ελληνικής πραγματικότητας που σε μεγάλο βαθμό διαμορφώθηκε από πράξεις και παραλείψεις της γενιάς του. Πρωτίστως όμως η σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα αποτελεί την άκρη του νήματος ενός μη βιωμένου παρελθόντος, που στην περίπτωση του ήρωά μας ταυτίζεται με την περίοδο της Μεταπολίτευσης.

Επισκέπτεται το κοινωνικό οδοντιατρείο του παλιού συναγωνιστή του για να απαλλαγεί φαινομενικά από ένα χαλασμένο δόντι μα στην ουσία από τις σάπιες ρίζες του παρελθόντος που του προκαλούν ανυπόφορο πόνο που δεν μπορεί πλέον να αγνοήσει. Ρίζες που φτάνουν σε ατομικό επίπεδο μέχρι την πρώτη νεότητά του και σε συλλογικό στα πρώτα μετεμφυλιακά χρόνια. Η εξαγωγή του χαλασμένου δοντιού του, η επίπονη δηλαδή συμφιλίωση με το ατομικό παρελθόν και το συλλογικό γίγνεσθαι συνιστά μια πράξη ενδοσκόπησης και αναψηλάφησης της ιστορικής αλήθειας.

alt
Ο Βασίλης Γκουρογιάννης γεννήθηκε (1951) και μεγάλωσε
στο χωριό Γρανίτσα Ιωαννίνων. Αποφοίτησε από το Λύκειο
Ιωαννίνων. Σπούδασε στη Νομική Σχολή Θεσσαλονίκης. Από 
το 1977 έως πρόσφατα υπήρξε μαχόμενος δικηγόρος στην
Αθήνα.





Η αναψηλάφηση του Βασίλη Γκουρογιάννη αποτελεί παράλληλα φόρο τιμής στους αφανείς ήρωες που βασανίστηκαν επί χούντας, δεν εξαργύρωσαν τους αγώνες τους με την ανάληψη αξιωμάτων και οφικίων και έφεραν στην υπόλοιπη ζωή τους χωρίς κραυγές και με αξιοπρέπεια τα ψυχικά και σωματικά τους τραύματα. Στον αντίποδα, βέβαια, στο επίκεντρο του δημόσιου, πολιτικού και κοινωνικού βίου, έλαμψαν οι ετερόφωτοι σταρ της αντίστασης. Αυτοί δηλαδή που εξαργύρωσαν την –πολλές φορές αμφισβητούμενη– αντίστασή τους και εν συνεχεία εναγκαλισμένοι με την εκάστοτε εξουσία αναρριχήθηκαν κοινωνικά και κυρίως οικονομικά. Ο Βασίλης Γκουρογιάννης δεν λησμονεί να περιγράψει τα εγκλήματα της Χούντας παράλληλα με τις εκούσιες ή ακούσιες ευθύνες της Αριστεράς, όπως η παράδοση του εννοιολογικού και συναισθηματικού βάρους της λέξης πατρίδα, βορρά στην ακροδεξιά ρητορική. Παρόμοια με τον πρωταγωνιστή που εγκατέλειψε την Ελλάδα, χωρίς να υπερασπιστεί τους αγώνες του από τους όψιμους επαναστάτες, μεγάλο κομμάτι της Αριστεράς εγκατέλειψε από τον δημόσιο λόγο της τη λέξη πατρίδα και τα παράγωγά της, αηδιασμένο από τη χρήση και την εκμετάλλευση που έτυχε από τους Απριλιανούς.

Η αυτοεξορία του πρωταγωνιστή, ωστόσο, το αποτράβηγμά του από το δύσοσμο κέντρο των εξελίξεων συνιστά παράλληλα μια πράξη αυτοσυντήρησης. Παραπέμπει στην «τύχη» των νεκρών ηρώων εκείνης της περιόδου, που ο θάνατος διέσωσε τη φθορά της ηρωικής τους ιδιοσυστασίας. Ο πρωταγωνιστής παραπέμπει ενίοτε σε μια μεσσιανική φιγούρα που σηκώνει το αμάρτημα μιας ολόκληρης γενιάς. Ακόμη και η επιθυμία του για εκδίκηση στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου, όπου συναντά τον βασανιστή του, εξελίσσεται σε μια κίνηση που παραπέμπει σε αυτοτιμωρία, με έντονο το στοιχείο του μηδενισμού και της ματαιότητας. Ο Γκουρογιάννης φαίνεται σαν να μας λέει ότι η ανθρώπινη συνθήκη θα παραμείνει αναλλοίωτη στο πέρασμα του χρόνου. Η εναλλαγή θυτών και θυμάτων κρίνεται ήσσονος σημασίας ώστε να αντιστρέψει τον προκαθορισμένο ρου της Ιστορίας καθώς τα ανθρώπινα ένστικτα κανοναρχούνται από ιδιοτέλεια. Το τέλος του βιβλίου παραμένει ανοιχτό σε ερμηνείες, με τον πρωταγωνιστή να σπάει τον κύκλο της βίας με μια συμβολική κίνηση και να βρίσκει τη λύτρωση που αποζητούσε μέσα από τη σύγκρουση με τους δαίμονες της ζωής του.

* Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΑΜΟΣ είναι διδάκτωρ ιταλικής λογοτεχνίας.

 Το κείμενο εκφωνήθηκε στο πλαίσιο βιβλιοπαρουσίασης στην πρόσφατη Έκθεση Βιβλίου στο Ζάππειο.
 Κεντρική εικόνα: διαδήλωση διαμαρτυρίας στο Παρίσι, για την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων στην Ελλάδα. Το πανό γράφει «Λευτεριά στους Ελληνες πολιτικούς κρατούμενους» © Φωτ.: Σίμος Τσαπνίδης, 1970

altΑναψηλάφηση
Βασίλης Γκουρογιάννης
Μεταίχμιο 2019
Σελ. 424, τιμή εκδότη €17,70

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΓΚΟΥΡΟΓΙΑΝΝΗ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

Το μυθιστόρημα του Αντρέα Φραγκιά «Λοιμός» και ο αναγνώστης του 21ου αιώνα. Το μυθιστόρημα κυκλοφόρησε ξανά πριν από λίγο καιρό από τις εκδόσεις Ποταμός.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το ερώτημα του τίτλου δεν είναι πυροτέχνημα. Όταν ένα βιβλίο...

«Συνθετική ορμόνη» της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου (κριτική) – Η γυναικεία γραφή ως πράξη αντίστασης ενάντια στην αποσιώπηση

«Συνθετική ορμόνη» της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου (κριτική) – Η γυναικεία γραφή ως πράξη αντίστασης ενάντια στην αποσιώπηση

Για το μυθιστόρημα της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου «Συνθετική ορμόνη» (εκδ. Καστανιώτη).

Γράφει η Νατάσσα Ρεμούνδου-Χάουλι

Η ...

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Για τη νουβέλα της Γιώτας Ιωαννίδου «Coffee time» και τη συλλογή διηγημάτων της Λεύκης Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα» (εκδ. Βακχικόν).

Γράφει ο Παναγιώτης Γούτας

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

Για τις παραστάσεις «Μπουμπουλίνας 18» της Κίττυς Αρσένη, σε σκηνοθεσία Σοφίας Καραγιάννη και «Εγώ, μια δούλα» του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, σε σκηνοθεσία Νίκου Χατζόπουλου, στην Πειραιώς 260 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Μπουμπουλίνας 18».

...
Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ