alt

Για το μυθιστόρημα του Ισίδωρου Ζουργού «Οι ρετσίνες του βασιλιά» (εκδ. Πατάκη).

Του Κώστα Δρουγαλά

Πίσω από τον εντυπωτικό τίτλο του τελευταίου μυθιστορήματος του Ισίδωρου Ζουργού βρίσκουμε μια αφήγηση που εμπνέεται από τον Σαίξπηρ και τον Βασιλιά Ληρ, μέσα από τον παραμορφωτικό καθρέφτη της νεότερης ελληνικής ιστορίας: από τα χρόνια της Μεταπολίτευσης σε εκείνα της οικονομικής κρίσης και μετέπειτα.

Ο Έξαρχος είναι πλούσιος, έχει κύρος κι επιρροή στους ανθρώπους γύρω του, στην ουσία όμως είναι ολομόναχος. [...] Στο χωριό θα συναναστραφεί τον Ζαχαρία, ή αλλιώς Μασούρη· είναι ο τρελός του χωριού που ακολουθεί πιστά τον Έξαρχο με τον τρόπο που ακολουθούσε ο Σάντσο Πάντσα τον Δον Κιχώτη.

Ο Λεόντιος Έξαρχος είναι συνταξιούχος πολιτικός μηχανικός, που εγκαταλείπει την εστία στην Αθήνα ύστερα από τον χαμό της συζύγου του, Ουρανίας Ζαμάνη, και καταφεύγει στο χωριό και στον πύργο όπου ζούσε ο πατέρας της. Ο Έξαρχος είναι πλούσιος, έχει κύρος κι επιρροή στους ανθρώπους γύρω του, στην ουσία όμως είναι ολομόναχος. Οι τρεις κόρες του ζουν εκτός της σφαίρας επιρροής του. Στο χωριό θα συναναστραφεί τον Ζαχαρία, ή αλλιώς Μασούρη· είναι ο τρελός του χωριού που ακολουθεί πιστά τον Έξαρχο με τον τρόπο που ακολουθούσε ο Σάντσο Πάντσα τον Δον Κιχώτη: «Ο Ζαχαρίας, χωρίς να το καταλαβαίνει, εξελισσόταν σε έναν ιδιόμορφο μπάτλερ, έναν απρόβλεπτο άντρα ώριμης ηλικίας που φρόντιζε για την ηρεμία του κυρίου του». Ο Ζαχαρίας είναι τρυφερός, μελαγχολικός, αστείος, γκαφατζής, ανόητος και συμπονετικός· με λίγα λόγια πρόκειται για μία ολοκληρωμένη περσόνα της commedia dell’ arte και ίσως ο πιο ξεχωριστός δευτεραγωνιστής που έχει εμφανιστεί μέχρι στιγμής σε βιβλίο του Ζουργού.

Σταδιακά γνωρίζουμε τους υπόλοιπους χαρακτήρες: τον Φώτη, τον καφετζή του χωριού, τον παπα-Γιώργη, τον Πρόδρομο το Ζάρι, τον Μουσθένη, την ερωτική Πένυ... Επιπλέον, ερχόμαστε σε επαφή με τη σύγχρονη ζωή στο χωριό· τα παρατσούκλια, τις ξοδεμένες ώρες στο καφενείο, την αθόρυβη απελπισία της υπαίθρου κι άλλες χωριάτικες αμαρτίες:

«Τα μόνα συμβάντα ήταν η αλλαγή του καιρού κι όποιος απόηχος ερχόταν από τον έξω κόσμο, συνήθως ποδοσφαιρικά νέα, σεισμοί, λοιμοί, καταποντισμοί και οι εκάστοτε περικοπές από τα νέα οικονομικά μέτρα. Το χωριό, μέσω της τηλεόρασης και του διαδικτύου, υποκρινόταν πως συμμετείχε βουβά στα πάθη της χώρας και ολόκληρης της ανθρωπότητας εν γένει».

alt

Το μυθιστόρημα του Ισίδωρου Ζουργού Ανεμώλια
κέρδισε το 2011 το Βραβείο Αναγνωστών ΕΚΕΒΙ-ΕΡΤ.
Από τα εννέα βιβλία που έχει γράψει, αυτό που 
σημείωσε τις περισσότερες επανεκδόσεις ήταν το 
μυθιστόρημα Σκηνές από τον βίο του
Ματίας Αλμοσίνο (2014).



Ένα από τα πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία του μυθιστορήματος είναι οι αόρατοι συμπρωταγωνιστές ή δευτεραγωνιστές του βιβλίου: η εκλιπούσα σύζυγος Ουρανία, ο αυταρχικός πατέρας της, οι τρεις κόρες του Έξαρχου που είναι διαρκώς απούσες. Δεν θα ήταν υπερβολικός ο ισχυρισμός πως το ένατο βιβλίο του Ζουργού είναι γεμάτο φαντάσματα, αλλά και συμβολισμούς που έρχονται και παρέρχονται: η Πέρα Χώρα, το μέρος που βρίσκεται έξω από το χωριό που διαδραματίζεται η ιστορία, είναι μια αλληγορία που κινείται ανάμεσα στη Χώρα του Ποτέ του Τζέιμς Μπάρι, την ουτοπία του Εντουάρντο Γκαλεάνο και τον χριστιανικό παράδεισο, ενώ κι οι λέξεις «ρετσίνες» και «βασιλιάς» του τίτλου κρύβουν τα δικά τους νοήματα: η ρετσίνα ως έκφραση μιας χαμένης λαϊκότητας που μέσα στο περιβάλλον του χωριού κερδίζει ξανά έδαφος, κι ο βασιλιάς ως σύμβολο της εξουσίας αλλά και της καταρρέουσας πατριαρχίας. 

Το βιβλίο χωρίζεται σε τέσσερις μεγάλες ενότητες σύμφωνα με τις εποχές, εκκινώντας από το φθινόπωρο. Η αφήγηση στο μυθιστόρημα είναι στο μεγαλύτερο μέρος του σε τρίτο πρόσωπο, ενώ παρεμβάλλονται ημερολογιακές σημειώσεις, σημειωματάρια και e-mails σε δεύτερο ενικό που προσδίδουν στον λόγο ζωντάνια, ειδικά όταν ο Έξαρχος συνομιλεί με τους χαρακτήρες που δεν εμφανίζονται στο μυθιστόρημα με σάρκα και οστά.

Πέραν της συνομιλίας με τον σαιξπηρικό κόσμο, το μυθιστόρημα του Ζουργού επικοινωνεί και με τον Φρανσουά Ραμπελαί. Ο καρναβαλικός πολιτισμός του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης δίνει μια αίσθηση ανανέωσης (ή άραγε οριστικής ματαίωσης;) στον Έξαρχο: όπως ο Ραμπελαί έγραφε για να εκτονωθεί, το ίδιο κάνει κι ο Λεόντιος Έξαρχος κλεισμένος στον πύργο του. Μια αλλαγή συντελείται στο μυαλό του ήρωά μας:

«Ήταν τώρα ένας μοναχικός γέρος, ας πούμε κάπως διανοούμενος, ανύπαντρος και άτεκνος. Δε θα του έκανε καμιά εντύπωση αν πάνω στην ταυτότητά του ήταν γραμμένο άλλο όνομα».

Εν κατακλείδι, οι Ρετσίνες του βασιλιά είναι ένα βιβλίο ιδιαίτερο – ίσως το πιο ξεχωριστό του Ζουργού, βιβλίο ρεαλιστικό και συνάμα βαθιά ανθρώπινο. Το μυθιστόρημα καταπιάνεται με το πένθος και την απώλεια (και τη διαχείρισή τους σε μεγάλη ηλικία), τις έννοιες της προδοσίας και της κοινωνίας που αλλάζει με πρωτόφαντο τρόπο και την αδυναμία των μεγαλυτέρων ηλικιακά να ακολουθήσουν αυτές τις αλλαγές. Κυρίως όμως καταγίνεται με την αίσθηση εκείνη που αφήνουν τα γηρατειά, καθώς ο κάθε άνθρωπος χάνει κάθε μέρα κι από λίγο, και πως το γέλιο –κυρίως το καρναβαλικό γέλιο– είναι το αληθινό προοίμιο του θανάτου και της τελεολογικής λύτρωσης.

* Ο ΚΩΣΤΑΣ ΔΡΟΥΓΑΛΑΣ είναι συγγραφέας. 
Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Το τελευταίο τραγούδι του Ντύλαν» (εκδ. Πικραμένος).

 Στην κεντρική εικόνα, πίνακας του © Sedat Girgin.


altΟι ρετσίνες του βασιλιά
Ισίδωρος Ζουργός
Πατάκης 2019
Σελ. 456, τιμή εκδότη €19,70

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΙΣΙΔΩΡΟΥ ΖΟΥΡΓΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη «Πλατεία Κλαυθμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

Η ...

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

Για το μυθιστόρημα του Ανδρέα Νικολακόπουλου «Φλόρενς Μπλαντ» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας του Jean Siméon Chardin, «The Kitchen Maid» (1738), λάδι σε καμβά.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Έπειτα από δύο παρόμοιας λογικής συλλογές δ...

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

Για το μυθιστόρημα του Ηλία Λ. Παπαμόσχου «Ανάληψη» (εκδ. Πατάκη) – Για ένα πραγματικό ναυάγιο στην Καστοριά του 1929. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Θλίψη σαν κάρβουνο αναμμένο, πένθος που τυλίγει όπως η αράχνη τα σώ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ