alt

Για το μυθιστόρημα του Ισίδωρου Ζουργού «Οι ρετσίνες του βασιλιά» (εκδ. Πατάκη).

Του Κώστα Δρουγαλά

Πίσω από τον εντυπωτικό τίτλο του τελευταίου μυθιστορήματος του Ισίδωρου Ζουργού βρίσκουμε μια αφήγηση που εμπνέεται από τον Σαίξπηρ και τον Βασιλιά Ληρ, μέσα από τον παραμορφωτικό καθρέφτη της νεότερης ελληνικής ιστορίας: από τα χρόνια της Μεταπολίτευσης σε εκείνα της οικονομικής κρίσης και μετέπειτα.

Ο Έξαρχος είναι πλούσιος, έχει κύρος κι επιρροή στους ανθρώπους γύρω του, στην ουσία όμως είναι ολομόναχος. [...] Στο χωριό θα συναναστραφεί τον Ζαχαρία, ή αλλιώς Μασούρη· είναι ο τρελός του χωριού που ακολουθεί πιστά τον Έξαρχο με τον τρόπο που ακολουθούσε ο Σάντσο Πάντσα τον Δον Κιχώτη.

Ο Λεόντιος Έξαρχος είναι συνταξιούχος πολιτικός μηχανικός, που εγκαταλείπει την εστία στην Αθήνα ύστερα από τον χαμό της συζύγου του, Ουρανίας Ζαμάνη, και καταφεύγει στο χωριό και στον πύργο όπου ζούσε ο πατέρας της. Ο Έξαρχος είναι πλούσιος, έχει κύρος κι επιρροή στους ανθρώπους γύρω του, στην ουσία όμως είναι ολομόναχος. Οι τρεις κόρες του ζουν εκτός της σφαίρας επιρροής του. Στο χωριό θα συναναστραφεί τον Ζαχαρία, ή αλλιώς Μασούρη· είναι ο τρελός του χωριού που ακολουθεί πιστά τον Έξαρχο με τον τρόπο που ακολουθούσε ο Σάντσο Πάντσα τον Δον Κιχώτη: «Ο Ζαχαρίας, χωρίς να το καταλαβαίνει, εξελισσόταν σε έναν ιδιόμορφο μπάτλερ, έναν απρόβλεπτο άντρα ώριμης ηλικίας που φρόντιζε για την ηρεμία του κυρίου του». Ο Ζαχαρίας είναι τρυφερός, μελαγχολικός, αστείος, γκαφατζής, ανόητος και συμπονετικός· με λίγα λόγια πρόκειται για μία ολοκληρωμένη περσόνα της commedia dell’ arte και ίσως ο πιο ξεχωριστός δευτεραγωνιστής που έχει εμφανιστεί μέχρι στιγμής σε βιβλίο του Ζουργού.

Σταδιακά γνωρίζουμε τους υπόλοιπους χαρακτήρες: τον Φώτη, τον καφετζή του χωριού, τον παπα-Γιώργη, τον Πρόδρομο το Ζάρι, τον Μουσθένη, την ερωτική Πένυ... Επιπλέον, ερχόμαστε σε επαφή με τη σύγχρονη ζωή στο χωριό· τα παρατσούκλια, τις ξοδεμένες ώρες στο καφενείο, την αθόρυβη απελπισία της υπαίθρου κι άλλες χωριάτικες αμαρτίες:

«Τα μόνα συμβάντα ήταν η αλλαγή του καιρού κι όποιος απόηχος ερχόταν από τον έξω κόσμο, συνήθως ποδοσφαιρικά νέα, σεισμοί, λοιμοί, καταποντισμοί και οι εκάστοτε περικοπές από τα νέα οικονομικά μέτρα. Το χωριό, μέσω της τηλεόρασης και του διαδικτύου, υποκρινόταν πως συμμετείχε βουβά στα πάθη της χώρας και ολόκληρης της ανθρωπότητας εν γένει».

alt

Το μυθιστόρημα του Ισίδωρου Ζουργού Ανεμώλια
κέρδισε το 2011 το Βραβείο Αναγνωστών ΕΚΕΒΙ-ΕΡΤ.
Από τα εννέα βιβλία που έχει γράψει, αυτό που 
σημείωσε τις περισσότερες επανεκδόσεις ήταν το 
μυθιστόρημα Σκηνές από τον βίο του
Ματίας Αλμοσίνο (2014).



Ένα από τα πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία του μυθιστορήματος είναι οι αόρατοι συμπρωταγωνιστές ή δευτεραγωνιστές του βιβλίου: η εκλιπούσα σύζυγος Ουρανία, ο αυταρχικός πατέρας της, οι τρεις κόρες του Έξαρχου που είναι διαρκώς απούσες. Δεν θα ήταν υπερβολικός ο ισχυρισμός πως το ένατο βιβλίο του Ζουργού είναι γεμάτο φαντάσματα, αλλά και συμβολισμούς που έρχονται και παρέρχονται: η Πέρα Χώρα, το μέρος που βρίσκεται έξω από το χωριό που διαδραματίζεται η ιστορία, είναι μια αλληγορία που κινείται ανάμεσα στη Χώρα του Ποτέ του Τζέιμς Μπάρι, την ουτοπία του Εντουάρντο Γκαλεάνο και τον χριστιανικό παράδεισο, ενώ κι οι λέξεις «ρετσίνες» και «βασιλιάς» του τίτλου κρύβουν τα δικά τους νοήματα: η ρετσίνα ως έκφραση μιας χαμένης λαϊκότητας που μέσα στο περιβάλλον του χωριού κερδίζει ξανά έδαφος, κι ο βασιλιάς ως σύμβολο της εξουσίας αλλά και της καταρρέουσας πατριαρχίας. 

Το βιβλίο χωρίζεται σε τέσσερις μεγάλες ενότητες σύμφωνα με τις εποχές, εκκινώντας από το φθινόπωρο. Η αφήγηση στο μυθιστόρημα είναι στο μεγαλύτερο μέρος του σε τρίτο πρόσωπο, ενώ παρεμβάλλονται ημερολογιακές σημειώσεις, σημειωματάρια και e-mails σε δεύτερο ενικό που προσδίδουν στον λόγο ζωντάνια, ειδικά όταν ο Έξαρχος συνομιλεί με τους χαρακτήρες που δεν εμφανίζονται στο μυθιστόρημα με σάρκα και οστά.

Πέραν της συνομιλίας με τον σαιξπηρικό κόσμο, το μυθιστόρημα του Ζουργού επικοινωνεί και με τον Φρανσουά Ραμπελαί. Ο καρναβαλικός πολιτισμός του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης δίνει μια αίσθηση ανανέωσης (ή άραγε οριστικής ματαίωσης;) στον Έξαρχο: όπως ο Ραμπελαί έγραφε για να εκτονωθεί, το ίδιο κάνει κι ο Λεόντιος Έξαρχος κλεισμένος στον πύργο του. Μια αλλαγή συντελείται στο μυαλό του ήρωά μας:

«Ήταν τώρα ένας μοναχικός γέρος, ας πούμε κάπως διανοούμενος, ανύπαντρος και άτεκνος. Δε θα του έκανε καμιά εντύπωση αν πάνω στην ταυτότητά του ήταν γραμμένο άλλο όνομα».

Εν κατακλείδι, οι Ρετσίνες του βασιλιά είναι ένα βιβλίο ιδιαίτερο – ίσως το πιο ξεχωριστό του Ζουργού, βιβλίο ρεαλιστικό και συνάμα βαθιά ανθρώπινο. Το μυθιστόρημα καταπιάνεται με το πένθος και την απώλεια (και τη διαχείρισή τους σε μεγάλη ηλικία), τις έννοιες της προδοσίας και της κοινωνίας που αλλάζει με πρωτόφαντο τρόπο και την αδυναμία των μεγαλυτέρων ηλικιακά να ακολουθήσουν αυτές τις αλλαγές. Κυρίως όμως καταγίνεται με την αίσθηση εκείνη που αφήνουν τα γηρατειά, καθώς ο κάθε άνθρωπος χάνει κάθε μέρα κι από λίγο, και πως το γέλιο –κυρίως το καρναβαλικό γέλιο– είναι το αληθινό προοίμιο του θανάτου και της τελεολογικής λύτρωσης.

* Ο ΚΩΣΤΑΣ ΔΡΟΥΓΑΛΑΣ είναι συγγραφέας. 
Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Το τελευταίο τραγούδι του Ντύλαν» (εκδ. Πικραμένος).

 Στην κεντρική εικόνα, πίνακας του © Sedat Girgin.


altΟι ρετσίνες του βασιλιά
Ισίδωρος Ζουργός
Πατάκης 2019
Σελ. 456, τιμή εκδότη €19,70

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΙΣΙΔΩΡΟΥ ΖΟΥΡΓΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

Για το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό - Χρονικό σε πόλεις με ποτάμι» (εκδ. Πατάκη). Η κεντρική φωτογραφία, που κοσμεί το εξώφυλλο, είναι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«Σφερδούκλια στο κεφάλι» του Βρασίδα Καραλή & «Σταυρός στο ακροθαλάσσι» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Γιαγιά, η πιο βαθιά πατρίδα

«Σφερδούκλια στο κεφάλι» του Βρασίδα Καραλή & «Σταυρός στο ακροθαλάσσι» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Γιαγιά, η πιο βαθιά πατρίδα

Για τα αφηγήματα «Σφερδούκλια στο κεφάλι» (εκδ. Δώμα) του Βρασίδα Καραλή και «Σταυρός στο ακροθαλάσσι» (εκδ. Άγρα) του Θωμά Κοροβίνη. 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Δύο συγγραφείς-αφηγητές μιλάνε με τη γιαγιά τους. ...

«Αμαλία, μία πόρνη στα αζήτητα» του Βασίλη Τζανακάρη (κριτική) – Τόσα δίνω, πόσα θες;

«Αμαλία, μία πόρνη στα αζήτητα» του Βασίλη Τζανακάρη (κριτική) – Τόσα δίνω, πόσα θες;

Για το μυθιστόρημα του Βασίλη Τζανακάρη «Αμαλία, μια πόρνη στα αζήτητα» (Ελληνοεκδοτική). Κεντρική εικόνα: Η συνοικία «Μπάρα» στη Θεσσαλονίκη την περίοδο 1916-1918. 

Γράφει η Φανή Κεχαγιά

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

Για το βιβλίο της Αουρόρα Βεντουρίνι (Aurora Ventoyrini) «Οι ξαδέλφες» (μτφρ. Μαρία Αθανασιάδου, Θεώνη Κάμπρα, Αλίκη Μανωλά, Ιφιγένεια Ντούμη, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, εκδ. Carnivora). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία του Αλεχάντρο Γιοντορόφσκι «Santa Sangre» (1989).

...
Φραγκίσκος: Ο Πάπας της «Εκκλησίας του λαού του Θεού»

Φραγκίσκος: Ο Πάπας της «Εκκλησίας του λαού του Θεού»

Για την αυτοβιογραφία του Πάπα Φραγκίσκου με τίτλο «Ελπίδα, η αυτοβιογραφία» που κυκλοφορεί σε μετάφραση Άννας Παπασταύρου από τις εκδόσεις Gutenberg. 

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης

Είμαι πάντοτε επιφυλακτικός απέναντι στις αυτοβιογραφίες, αν και έ...

«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

Για το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Λουίζ Σβαρτς (Luiz Schwarcz) «Δεν έχω ανάσα» (μτφρ. Μαρία Παπαδήμα, εκδ. Ίκαρος).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο Λουίζ Σβαρτζ είναι ένας από τους σημαντικότερους εκδότες της Βρ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λένας Κορομηλά «Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ιωλκός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο τρένο; είπες.

...
«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μεχμέτ Ατές «Η σιωπή του κελιού», το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίμετρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πάντα έλεγαν: «Συνήθως έρχονται γύρω στις έξι, έξι κα...

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα των Νίκι Φρεντς [Nicci French] «Δεν θα τελειώσει έτσι» (μτφρ. Κίκα Κραμβουσάνου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Κίρα άκουγε αν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ