alt

Για το μυθιστόρημα του Ισίδωρου Ζουργού «Οι ρετσίνες του βασιλιά» (εκδ. Πατάκη).

Του Κώστα Δρουγαλά

Πίσω από τον εντυπωτικό τίτλο του τελευταίου μυθιστορήματος του Ισίδωρου Ζουργού βρίσκουμε μια αφήγηση που εμπνέεται από τον Σαίξπηρ και τον Βασιλιά Ληρ, μέσα από τον παραμορφωτικό καθρέφτη της νεότερης ελληνικής ιστορίας: από τα χρόνια της Μεταπολίτευσης σε εκείνα της οικονομικής κρίσης και μετέπειτα.

Ο Έξαρχος είναι πλούσιος, έχει κύρος κι επιρροή στους ανθρώπους γύρω του, στην ουσία όμως είναι ολομόναχος. [...] Στο χωριό θα συναναστραφεί τον Ζαχαρία, ή αλλιώς Μασούρη· είναι ο τρελός του χωριού που ακολουθεί πιστά τον Έξαρχο με τον τρόπο που ακολουθούσε ο Σάντσο Πάντσα τον Δον Κιχώτη.

Ο Λεόντιος Έξαρχος είναι συνταξιούχος πολιτικός μηχανικός, που εγκαταλείπει την εστία στην Αθήνα ύστερα από τον χαμό της συζύγου του, Ουρανίας Ζαμάνη, και καταφεύγει στο χωριό και στον πύργο όπου ζούσε ο πατέρας της. Ο Έξαρχος είναι πλούσιος, έχει κύρος κι επιρροή στους ανθρώπους γύρω του, στην ουσία όμως είναι ολομόναχος. Οι τρεις κόρες του ζουν εκτός της σφαίρας επιρροής του. Στο χωριό θα συναναστραφεί τον Ζαχαρία, ή αλλιώς Μασούρη· είναι ο τρελός του χωριού που ακολουθεί πιστά τον Έξαρχο με τον τρόπο που ακολουθούσε ο Σάντσο Πάντσα τον Δον Κιχώτη: «Ο Ζαχαρίας, χωρίς να το καταλαβαίνει, εξελισσόταν σε έναν ιδιόμορφο μπάτλερ, έναν απρόβλεπτο άντρα ώριμης ηλικίας που φρόντιζε για την ηρεμία του κυρίου του». Ο Ζαχαρίας είναι τρυφερός, μελαγχολικός, αστείος, γκαφατζής, ανόητος και συμπονετικός· με λίγα λόγια πρόκειται για μία ολοκληρωμένη περσόνα της commedia dell’ arte και ίσως ο πιο ξεχωριστός δευτεραγωνιστής που έχει εμφανιστεί μέχρι στιγμής σε βιβλίο του Ζουργού.

Σταδιακά γνωρίζουμε τους υπόλοιπους χαρακτήρες: τον Φώτη, τον καφετζή του χωριού, τον παπα-Γιώργη, τον Πρόδρομο το Ζάρι, τον Μουσθένη, την ερωτική Πένυ... Επιπλέον, ερχόμαστε σε επαφή με τη σύγχρονη ζωή στο χωριό· τα παρατσούκλια, τις ξοδεμένες ώρες στο καφενείο, την αθόρυβη απελπισία της υπαίθρου κι άλλες χωριάτικες αμαρτίες:

«Τα μόνα συμβάντα ήταν η αλλαγή του καιρού κι όποιος απόηχος ερχόταν από τον έξω κόσμο, συνήθως ποδοσφαιρικά νέα, σεισμοί, λοιμοί, καταποντισμοί και οι εκάστοτε περικοπές από τα νέα οικονομικά μέτρα. Το χωριό, μέσω της τηλεόρασης και του διαδικτύου, υποκρινόταν πως συμμετείχε βουβά στα πάθη της χώρας και ολόκληρης της ανθρωπότητας εν γένει».

alt

Το μυθιστόρημα του Ισίδωρου Ζουργού Ανεμώλια
κέρδισε το 2011 το Βραβείο Αναγνωστών ΕΚΕΒΙ-ΕΡΤ.
Από τα εννέα βιβλία που έχει γράψει, αυτό που 
σημείωσε τις περισσότερες επανεκδόσεις ήταν το 
μυθιστόρημα Σκηνές από τον βίο του
Ματίας Αλμοσίνο (2014).



Ένα από τα πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία του μυθιστορήματος είναι οι αόρατοι συμπρωταγωνιστές ή δευτεραγωνιστές του βιβλίου: η εκλιπούσα σύζυγος Ουρανία, ο αυταρχικός πατέρας της, οι τρεις κόρες του Έξαρχου που είναι διαρκώς απούσες. Δεν θα ήταν υπερβολικός ο ισχυρισμός πως το ένατο βιβλίο του Ζουργού είναι γεμάτο φαντάσματα, αλλά και συμβολισμούς που έρχονται και παρέρχονται: η Πέρα Χώρα, το μέρος που βρίσκεται έξω από το χωριό που διαδραματίζεται η ιστορία, είναι μια αλληγορία που κινείται ανάμεσα στη Χώρα του Ποτέ του Τζέιμς Μπάρι, την ουτοπία του Εντουάρντο Γκαλεάνο και τον χριστιανικό παράδεισο, ενώ κι οι λέξεις «ρετσίνες» και «βασιλιάς» του τίτλου κρύβουν τα δικά τους νοήματα: η ρετσίνα ως έκφραση μιας χαμένης λαϊκότητας που μέσα στο περιβάλλον του χωριού κερδίζει ξανά έδαφος, κι ο βασιλιάς ως σύμβολο της εξουσίας αλλά και της καταρρέουσας πατριαρχίας. 

Το βιβλίο χωρίζεται σε τέσσερις μεγάλες ενότητες σύμφωνα με τις εποχές, εκκινώντας από το φθινόπωρο. Η αφήγηση στο μυθιστόρημα είναι στο μεγαλύτερο μέρος του σε τρίτο πρόσωπο, ενώ παρεμβάλλονται ημερολογιακές σημειώσεις, σημειωματάρια και e-mails σε δεύτερο ενικό που προσδίδουν στον λόγο ζωντάνια, ειδικά όταν ο Έξαρχος συνομιλεί με τους χαρακτήρες που δεν εμφανίζονται στο μυθιστόρημα με σάρκα και οστά.

Πέραν της συνομιλίας με τον σαιξπηρικό κόσμο, το μυθιστόρημα του Ζουργού επικοινωνεί και με τον Φρανσουά Ραμπελαί. Ο καρναβαλικός πολιτισμός του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης δίνει μια αίσθηση ανανέωσης (ή άραγε οριστικής ματαίωσης;) στον Έξαρχο: όπως ο Ραμπελαί έγραφε για να εκτονωθεί, το ίδιο κάνει κι ο Λεόντιος Έξαρχος κλεισμένος στον πύργο του. Μια αλλαγή συντελείται στο μυαλό του ήρωά μας:

«Ήταν τώρα ένας μοναχικός γέρος, ας πούμε κάπως διανοούμενος, ανύπαντρος και άτεκνος. Δε θα του έκανε καμιά εντύπωση αν πάνω στην ταυτότητά του ήταν γραμμένο άλλο όνομα».

Εν κατακλείδι, οι Ρετσίνες του βασιλιά είναι ένα βιβλίο ιδιαίτερο – ίσως το πιο ξεχωριστό του Ζουργού, βιβλίο ρεαλιστικό και συνάμα βαθιά ανθρώπινο. Το μυθιστόρημα καταπιάνεται με το πένθος και την απώλεια (και τη διαχείρισή τους σε μεγάλη ηλικία), τις έννοιες της προδοσίας και της κοινωνίας που αλλάζει με πρωτόφαντο τρόπο και την αδυναμία των μεγαλυτέρων ηλικιακά να ακολουθήσουν αυτές τις αλλαγές. Κυρίως όμως καταγίνεται με την αίσθηση εκείνη που αφήνουν τα γηρατειά, καθώς ο κάθε άνθρωπος χάνει κάθε μέρα κι από λίγο, και πως το γέλιο –κυρίως το καρναβαλικό γέλιο– είναι το αληθινό προοίμιο του θανάτου και της τελεολογικής λύτρωσης.

* Ο ΚΩΣΤΑΣ ΔΡΟΥΓΑΛΑΣ είναι συγγραφέας. 
Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Το τελευταίο τραγούδι του Ντύλαν» (εκδ. Πικραμένος).

 Στην κεντρική εικόνα, πίνακας του © Sedat Girgin.


altΟι ρετσίνες του βασιλιά
Ισίδωρος Ζουργός
Πατάκης 2019
Σελ. 456, τιμή εκδότη €19,70

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΙΣΙΔΩΡΟΥ ΖΟΥΡΓΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ο τελευταίος Άλυπος» της Ελένης Γκίκα (κριτική)

«Ο τελευταίος Άλυπος» της Ελένης Γκίκα (κριτική)

Για το αστυνομικό μυθιστόρημα της Ελένης Γκίκα «Ο τελευταίος Άλυπος» (εκδ. Αρμός). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από τη σειρά  «Klim» (2015).

Γράφει ο Γιώργος Ρούσκας

Δεν έχω πεισθεί ότι ...

«Brandy Sour» της Κωνσταντίας Σωτηρίου (κριτική) – Το Ledra Palace της Λευκωσίας υπογράφει την Ιστορία

«Brandy Sour» της Κωνσταντίας Σωτηρίου (κριτική) – Το Ledra Palace της Λευκωσίας υπογράφει την Ιστορία

Για το μυθιστόρημα της Κωνσταντίας Σωτηρίου «Brandy Sour» (εκδ. Πατάκη). Στην κεντρική εικόνα, καρτ ποστάλ που απεικονίζει το Λήδρα Πάλας (Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο, φωτογραφία του Κυρακού Ζαρταριάν, περ. 1954).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

...
«Το αλάτι του Bad Ischl» του Κώστα Μαυρουδή (κριτική)

«Το αλάτι του Bad Ischl» του Κώστα Μαυρουδή (κριτική)

Για το βιβλίο με πεζά κείμενα του Κώστα Μαυρουδή «Το αλάτι του Bad Ischl» (εκδ. Κίχλη).

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Αυτό που χαρακτηρίζει τα κείμενα του Κώστα Μαυρουδή, ως γνήσιου «εστέτ», αισθητή της γραφής, είναι ότι ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Δόθηκαν τα βραβεία της Εταιρίας λογοτεχνών Θεσσαλονίκης για το 2022

Δόθηκαν τα βραβεία της Εταιρίας λογοτεχνών Θεσσαλονίκης για το 2022

Χθες, Τρίτη, 21 Μαρτίου 2023, Παγκόσμια Ημέρα της Ποίησης, η Εταιρία Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης απένειμε τα πρώτα λογοτεχνικά της βραβεία. Βραβεύτηκαν οι Μαρία Κέντρου-Αγαθοπούλου, Μεγάλο Βραβείο, Ευαγγελία Τάτση, βραβείο ποίησης, και Μαριάνθη Τεντζεράκη, βραβείο πεζογραφίας. Στην κεντρική εικόνα, η στιγμή της βρά...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

Ο παγκοσμίου φήμης επιστήμονας Γκάμπορ Μάτε έρχεται στην Ελλάδα

Ο παγκοσμίου φήμης επιστήμονας Γκάμπορ Μάτε έρχεται στην Ελλάδα

Ο Δρ. Γκάμπορ Μάτε θα έρθει στην Ελλάδα για ένα διήμερο εργαστήριο με θέμα «Ενδοσκόπηση μέσω Συμπόνοιας: Για την επούλωση του τραύματος και του στρες», στις 20 και 21 Ιουνίου 2023.

Επιμέλεια: Book Press

Ο παγκοσμίου φήμης ο...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

«Αγκούσα» της Μαντώς Μάκκα (προδημοσίευση)

«Αγκούσα» της Μαντώς Μάκκα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων της Μαντώς Μάκκα «Αγκούσα», που θα κυκλοφορήσει στις 22 Μαρτίου από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Οι φωνές» ...

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Κώστα Αρκουδέα «Συλλέκτης μανιταριών», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο πολιτικάντης ήταν μιμητικό ον. Δανειζόταν συμπεριφορές από τους ανθρώπου...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ