alt

Για το βιβλίο «Ο συγγραφέας του Ζαά - Δεκαοκτώ άγνωστα κείμενα των ελληνιστικών χρόνων» (μτφρ. – διασκευή – σημειώσεις: Γιώργης Γιατρομανωλάκης, εκδ. Άγρα).

Του Μιχάλη Μακρόπουλου

«Μετ’ ου πολύ ανεχώρησα και φυγών έφευγα. Και ήρθα και επορεύθηκα εντός του δρόμου όπου νύκτωρ μου ανοίγει και νύκτωρ μου κλείνει. Αναμεσός εις τες αμμώδεις τες ιτιές και εις τους κάκτους τους ανεμώδεις επορεύθην πάλιν. Μοναχός εις τον δρόμο που επήρα. Και ήρθα αργά αργά σιμώνοντας εις τον οίκον τον εμόν μέσα. Και φθάσας έθεσα επάνω εισέ το γήινον στρώμα ίνα υπνώσω ύπνον ολίγον. Αι δε ώραι εκείναι αι έντρομαι πάντα, ήδη εκεί παράδιπλά μου ούσαι. Ο δ’ εμός ο εν εμοί άνδρας εσπαργανωμένος. Ωσάν βρεφύλιον εις τες φασκιές της ευτυχίας της τότε. Ναι! Ως βρεφίσκος ήγειρα τότες κάτω χαμηλά τα ομμάτια μου κι έκλεισαν. Μόνος εγώ αυτός ως ήμουν ολόμονος. Εγώ ο άνευ τινός και ο όχι τινός. Εις δε το ολόγυρον γύρω το σύμπαν Στερέωμα νυξ σκότιος. Ήταν δε όλη η νυξ, νυξ».

«Κατά την άποψή μου», γράφει ο Γιώργης Γιατρομανωλάκης στα εισαγωγικά του Συγγραφέα του Ζαά, «η όποια μετάφραση ενός αρχαίου ελληνικού κειμένου αυτό το οποίο κάνει είναι, απλώς και μόνο, να μεταφέρει μέρος του νοήματος του πρωτοτύπου στη νεοελληνική γλώσσα».

«Κατά την άποψή μου», γράφει ο Γιώργης Γιατρομανωλάκης στα εισαγωγικά του Συγγραφέα του Ζαά, «η όποια μετάφραση ενός αρχαίου ελληνικού κειμένου αυτό το οποίο κάνει είναι, απλώς και μόνο, να μεταφέρει μέρος του νοήματος του πρωτοτύπου στη νεοελληνική γλώσσα. Η αρχαία λέξις, αυτές οι ίδιες οι παλαιές λέξεις, ο ήχος, η προφορά τους, η μετρική, η ακουστική βαρύτητά τους, η καθόλου δομή και η σύνταξη του πρωτοτύπου […] είναι ολωσδιόλου αδύνατον να αποδοθούν, να μεταφερθούν με ακρίβεια και πιστότητα στην οποιαδήποτε μετάφραση-μεταγραφή τους».

Αν ωστόσο δεν μεταφράζεται ακριβώς ένα ιδιότυπα συνταγμένο γλωσσικό αμάλγαμα από ελληνική Κοινή της εποχής του «Ζαά» (3ος μ.Χ. αι.), ομηρικές λέξεις και στοιχεία από διαλέκτους όπως οι μποχαϊρική, σαχιδική και φαγιουμική, άλλο τόσο δεν περιγράφεται ακριβώς η γοητεία που ασκούν στον αναγνώστη αυτά τα θαυμάσια, γριφώδη δεκαοχτώ κείμενα – και τούτη η γοητεία, αν οφείλεται στο πρόσωπο ή το προσωπείο του αγνώστου συγγραφέα (ενός κάποιου Ζαά, από το όνομα ή το παρωνύμιο, υποτίθεται, ενός Αιγύπτιου εργάτη που λέγεται πως βρήκε τον κώδικα σε μια παράνομη ανασκαφή στον Οξύρρυγχο στα μέσα της δεκαετίας του 1990), πρωτίστως οφείλεται στον κ. Γιατρομανωλάκη, που «μεταφράζει» με γλώσσα τολμηρή, λογοτεχνική, ρυθμική, διόλου comme il faut επιστημονική, μη διστάζοντας να χρησιμοποιήσει ανάκατες από αρχαίες λέξεις ως δημοτικές του κρητικού ιδιώματος.

Ο Γ.Γ. (έτσι θα λέμε από τούδε και εις το εξής τον ανώνυμο συγγραφέα) ήταν «μόνος γραφέας στους άμμους», πιθανώς εξόριστος· ένας κατεξοχήν διανοούμενος (και αναπάντεχα σύγχρονος, μάλιστα, στα νοητικά του ξεδιπλώματα και τα ποιητικά του άλματα), που γι’ αυτόν ένα σώμα επείχε θέση κειμένου κι ένα κείμενο θέση ανθρώπου (σε μια από τις πολλές εξιδανικευμένες ερωτικές σκηνές, η γυναικεία οπτασία την οποία συναντά και μαζί της συνευρίσκεται, αφού αυτός θέτει «το κεφαλάκι μου τότες εις τες όχθες των μηρών της και εις τες ακτές των αιδοίων αυτής», του λέει: «“Γράφε τώρα. Χωρίς δέλτους. Χωρίς χαρτία. Χωρίς μελάνϊα. Γράφε με γραφεύ!” […] Έτρεχεν η γραφή μου άυλη εις το διάστημα του σώματος αυτής»· αλλού μελανώνεται όλος, γίνεται ο ίδιος σύγκορμος κείμενο, κι αλλού πάλι, όταν αναζητεί την πόλη και δεν τη βρίσκει, του τη δείχνει η γυναίκα, «εστιγματισμένη» πάνω στο ίδιο του το σώμα: «Ιδού οι δρόμοι των κονιορτών. Τα βαρέα τα οχήματα, Να τα! Οι δ’ ανθρώποι να φτύνουν εις τες φούχτες το κέρδος. Ιδού τα μνημεία. Ιδού τα ευαγή καταστήματα. Να τα άλογα. Ιδού τα θηρία του ιπποδρόμου!»). Ο Γ.Γ. ερμηνεύει Όμηρο και, διαβάζοντας Αριστοτέλη, προσπαθεί να θέσει σε εφαρμογή τα συμπεράσματα του φιλοσόφου σ’ ένα γάτο (μα όχι όποιον κι όποιον: «Ο εραστής της βαθείας νυκτός εγέλασεν όπως γελώσιν οι Κάτες οι που έχουν κατοχήν των τα ψιχία της γης και τα επιδορπίδια των ουρανών»), καταλήγοντας να χορεύει με το ζώο και να μιλάει ο ίδιος γατίσια.

Ο Γ.Γ. είναι συνάμα σ’ απόσταση από τον εαυτό του, σάμπως να του είναι ξένος, και φυλακισμένος απόλυτα μες στον εαυτό του, θαρρείς και δεν υπάρχει κόσμος, μα το Σύμπαν ορίζεται από τον ίδιον όλο.

Ο Γ.Γ. είναι συνάμα σ’ απόσταση από τον εαυτό του, σάμπως να του είναι ξένος, και φυλακισμένος απόλυτα μες στον εαυτό του, θαρρείς και δεν υπάρχει κόσμος, μα το Σύμπαν ορίζεται από τον ίδιον όλο («Πλην δεν ηύρισκα ανοιχτή κανμία Πύλη εις το Στερέωμα του εγκεφάλου. […] Διό και εκαθόμουν εκεί, κάθοντας μέσα εις το καύκαλον του κρανίου μου, το ερραμένον πανταχόθεν από τραύματα»). Έτσι, γεννιέται στον αναγνώστη μια περίεργη διπλή εντύπωση, μια εντύπωση διπλής αποξένωσης και μιας «υποβολιμαίας» φωνής  («Ύστερις, ως ήλθεν ο λόγος ελθών εις με πάλιν, εμίλησα εισέ την γλώσσα της μάνας μου, ως την είχα ακουστά εντός της, αγέννητος ων, και είπα αποκριθείς προς αυτόν. “Η σιωπή κάθεται εις τον πάτον του ποτηρίου μου, ω άνερ”. Και εκείνος μου απήντησε πάλιν εισέ την γλώσσαν της παλλακίδος, “Ναι, αλλ’ εγώ έχω βρει τον πατέρα μου!” Και ως με είπεν αυτός αυτά, ήκουσα τότε εντός μου φωνή, “Ω εσύ όπου πλέον δεν ομοιάζεις εις εκείνον όπου ωμοίαζες!” Και ήτο η φωνή του δικού μου του αίματος»).

Είναι ο «εμός άνθρωπος ο εν εμοί», είναι ο «ανήρ ο εν εμοί ων». Συναντά τον εαυτό του ως μισό άνθρωπο, τον συναντά να πηγαίνει εκεί απ’ όπου ο ίδιος έρχεται, για να κάνει αυτό που ο ίδιος έχει ήδη κάνει. Συναντά το θάνατό του ως θηρία «ροχθούντα, λυσσώδη αιματοβόρα τε. Και ήκουα τες υλακές των καλά καλά και τα δυνατά τα γρούγρούγρού των, τα θλιβερότατα. Τα γρύζοντα ζώα του θανάτου μου σύες αργιόδοντες ως» – και συναντάει επίσης το Θάνατο, ο Γιώργης Γιατρομανωλάκης, σε μιαν ιδιότυπη εκδοχή της Νέκυιας, στο τελευταίο από τα δεκαοχτώ κείμενα αυτού του περίεργου και τόσο γοητευτικού λογοτεχνικού παιγνίου.

 * Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής. 
Τελευταίο του βιβλίο, η νουβέλα «Μαύρο νερό» (εκδ. Κίχλη).


altΟ συγγραφέας του Ζαά
Δεκαοκτώ άγνωστα κείμενα των ελληνιστικών χρόνων
Μτφρ. - Διασκευή - Σημειώσεις: Γιώργης Γιατρομανωλάκης
Άγρα 2019
Σελ. 152, τιμή εκδότη €13,50

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΗ ΓΙΑΤΡΟΜΑΝΩΛΑΚΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

Για το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό - Χρονικό σε πόλεις με ποτάμι» (εκδ. Πατάκη). Η κεντρική φωτογραφία, που κοσμεί το εξώφυλλο, είναι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«… άμμος» του Μιχάλη Μακρόπουλου (κριτική) – Memento mori

«… άμμος» του Μιχάλη Μακρόπουλου (κριτική) – Memento mori

Για τη νουβέλα του Μιχάλη Μακρόπουλου «...Άμμος» (εκδ. Κίχλη). 

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Ένας θολός ουρανός, η θάλασσα σαν μια θαμπή μεμβράνη, όλο το σκηνικό εκτεθειμένο σε έναν εμμονικό νοτιά, που όλα τα μεταπλάθει ...

«Τώρα είναι μετά» του Γιάννη Γαβαλά (κριτική) – Η αναζήτηση του καλού μέσα στο παράδοξο

«Τώρα είναι μετά» του Γιάννη Γαβαλά (κριτική) – Η αναζήτηση του καλού μέσα στο παράδοξο

Για το μυθιστόρημα του Γιάννη Γαβαλά «Τώρα είναι μετά» (εκδ. Ροδακιό). 

Γράφει η Ζέτα Κουντούρη 

Αυτοτοσαρκασμός και λεπτή ειρωνεία διατρέχουν το μυθιστόρημα του Γιάννη Γαβαλά με τον παράξενο τίτλο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«You» – Στο μυαλό ενός βιβλιόφιλου σύγχρονου κατά συρροή δολοφόνου

«You» – Στο μυαλό ενός βιβλιόφιλου σύγχρονου κατά συρροή δολοφόνου

Για την τηλεοπτική σειρά «You», που είναι διαθέσιμη σε μεγάλο συνδρομητικό κανάλι, καθώς και για τα μυθιστορήματα της Κάρολαϊν Κέπνες (Caroline Kepnes) που την ενέπνευσαν. 

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός 

O χαρακ...

«Ο ρόλος των ΜΚΟ στο κοινωνικό κράτος»: Εκδήλωση για το δοκίμιο του Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού»

«Ο ρόλος των ΜΚΟ στο κοινωνικό κράτος»: Εκδήλωση για το δοκίμιο του Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού»

Παρουσίαση του δοκιμίου του επίκουρου καθηγητή Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού: ΜΚΟ και κοινωνική πολιτική στην Ελλάδα» (εκδόσεις Τόπος) την Τρίτη, 20 Μαΐου, στις 7:30 μ.μ. στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Επιμέλεια: Book Press

...
Βραβείο Κλεψύδρα 2025: Ανακοινώθηκε η μακρά λίστα – Τα βιβλία και οι συγγραφείς τους

Βραβείο Κλεψύδρα 2025: Ανακοινώθηκε η μακρά λίστα – Τα βιβλία και οι συγγραφείς τους

Ανακοινώθηκε η μακρά Λίστα του Λογοτεχνικού Βραβείου Κλεψύδρα 2025 που αφορά βιβλία που κυκλοφόρησαν το έτος 2024. Στην κεντρική εικόνα, από πρόσφατη βράβευση.

Επιμέλεια: Book Press

Στη μακρά Λίστα του Λογοτεχνικού Βραβείου Κλεψύδρα 2025 που αφορά βιβλ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λένας Κορομηλά «Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ιωλκός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο τρένο; είπες.

...
«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μεχμέτ Ατές «Η σιωπή του κελιού», το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίμετρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πάντα έλεγαν: «Συνήθως έρχονται γύρω στις έξι, έξι κα...

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα των Νίκι Φρεντς [Nicci French] «Δεν θα τελειώσει έτσι» (μτφρ. Κίκα Κραμβουσάνου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Κίρα άκουγε αν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ