alt

Για τη συλλογή διηγημάτων της Κατερίνας Ηλιοπούλου «Δεν είναι ακόμα» (εκδ. Μελάνι).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Μπορεί η πεζογραφική γραφή να είναι αφήγηση, χωρίς να χάνει το μεδούλι της γλώσσας και την αύρα της ποίησης; Ναι, μπορεί ειδικά στο διήγημα που συγγενεύει πιο πολύ με τον στίχο, ειδικά στην Κατερίνα Ηλιοπούλου που έρχεται γινωμένη μέσα στην ποιητική μεταφορά και κατεβαίνει για πρώτη φορά στη διηγηματογραφία. 

Η συγγραφέας έχει εκδώσει τις ποιητικές συλλογές Ο κύριος Ταυ (Μελάνι 2007), βιβλίο που κέρδισε το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα του περιοδικού «Διαβάζω», Άσυλο (Μελάνι 2008), Το βιβλίο του χώματος (Μελάνι 2011) και το ποιητικό/φωτογραφικό βιβλίο Gestus, μαζί με τον Γιάννη Ισιδώρου (Αλφειός/[ΦΡΜΚ] 2014). Έχει επιμεληθεί και μεταφράσει στα ελληνικά ποιήματα ξένων ποιητών, συνεπιμελείται την πλατφόρμα για τη σύγχρονη ελληνική ποίηση «Greek Poetry Now» και είναι μέλος της συντακτικής επιτροπής του λογοτεχνικού περιοδικού [ΦΡΜΚ] – Φάρμακο. 

[Η Κατερίνα Ηλιοπούλου] δεν άφησε τη συνυποδηλωτική, αφαιρετική και αμφίσημη γλώσσα του στίχου να καπελώσει τα υπόλοιπα συστατικά της μικρής φόρμας, αλλά αντίθετα κράτησε τόσο όσο χρειαζόταν από την ποιητική ζεστασιά για να ντύσει τον αφηγηματικό της λόγο.

Με τέτοια περιουσία θα ήταν κόντρα ρόλος να κατέβει στη διηγηματική αρένα χωρίς τα όπλα της ποίησης. Το θετικό όμως είναι ότι στα πρώτα τουλάχιστον διηγήματα δεν άφησε τη συνυποδηλωτική, αφαιρετική και αμφίσημη γλώσσα του στίχου να καπελώσει τα υπόλοιπα συστατικά της μικρής φόρμας, αλλά αντίθετα κράτησε τόσο όσο χρειαζόταν από την ποιητική ζεστασιά για να ντύσει τον αφηγηματικό της λόγο. Επιπροσθέτως, κράτησε και τον διφορούμενο χαρακτήρα της πολύσημης ποίησης, ώστε να δώσει στα διηγήματα του τομίδιου την αμφιταλάντευση που τα κάνει θελκτικά. 

Τα κείμενά της συμπλέκουν σε έναν βόστρυχο δυο ή τρία νήματα, φαινομενικά άσχετα, που δεν αφήνουν την ανάγνωση να κυλήσει χωρίς να σταθεί και να σκεφτεί την υπόγεια σχέση που τα συνδέει. Έτσι, αναδεικνύει την πλοκή χωρίς να στηρίζεται στην απλότητα της ιστορίας και χωρίς να αφήνει τα γεγονότα να μιλήσουν από μόνα τους, αλλά τα οδηγεί σε μια συναισθηματική αλληλεμπλοκή. 

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της τεχνικής που παράγει εξαιρετικά αποτελέσματα είναι «Η φωτογραφία». Τρεις υπο-ιστορίες ξεδιπλώνονται αλλά... δεν συνενώνονται αυτόματα. Σε ένα reunion ο αφηγητής, που ζει στο Βερολίνο, θέλει και δεν θέλει να ξαναδεί μια πρώην σχέση του, την Ντορίτα, η οποία τελικά εμφανίζεται χωρίς το ξανασυναπάντημά τους να αναζωπυρώνει το όποιο πάθος. Σ’ αυτήν τη συνάντηση των παλιών γνωρίμων την παράσταση κλέβει ένας εξαιρετικός βιολιστής, που έπαιζε καταπληκτικά το όργανό του. Και μάλιστα καθήλωσε το βλέμμα του στον αφηγητή· ταυτόχρονα, αναθυμάται έναν Γερμανό αξιωματικό ο οποίος συγκλονίστηκε, όταν στην Κατοχή άκουσε τη μελωδία του. Στο κλείσιμο του αφηγηματικού κύκλου, ο αναγνώστης ωθείται στο να παρομοιάσει το πρόσωπο του πρωταγωνιστή με τον Γερμανό μέσω της φωτογραφίας του. Τελικά, «καθετί είναι ανεπανόρθωτο», όπως πιστεύει ο αφηγητής, κάτι που πραγματώνεται στην τελειωμένη σχέση του με την Ντορίτα, ή «όλα μπορούν να επαναλαμβάνονται, κάνοντας κύκλους», όπως πιστεύει ο διοργανωτής του reunion, γεγονός που έρχεται να δέσει με την «αναβίωση» του Γερμανού;  

Ακόμα όμως και στα τρία τελευταία διηγήματα, όπου η αφηγηματικότητα υποχωρεί προς όφελος της ποιητικότητας, ο αναγνώστης δεν ρίχνεται στον λάκκο των πολύσημων λεόντων, αλλά εισπράττει το ίδιο πάθος, την ίδια πίστη για τη γλώσσα, τον ίδιο παλμό που πλέον αλλάζει ρότα. 

Η αφήγηση ναι μεν διατηρεί τη δυναμική της, αλλά συνάμα επιχρωματίζεται με ποιητικά χρώματα και ξανανιώνει γλωσσικά.

Στα διηγήματά της η Κατερίνα Ηλιοπούλου συμπλέκει ποικίλα μοτίβα, που άπτονται της καθημερινότητας. Τα ζώα, η φιλία, ο έρωτας εναλλάσσονται και συχνά το ένα υποκαθιστά ή αντικατοπτρίζει το άλλο. Στο «Lonely Hunting» λ.χ. το γατάκι που βρίσκει ο φίλος της αφηγήτριας έρχεται να παραγκωνίσει τη φιλία τους από τη ζωή του, μια φιλία που ενδέχεται να είναι και κρυφοέρωτας. 

Η όποια επιφύλαξη εγείρεται για το μπόλιασμα της πεζογραφίας με την ποίηση αίρεται όταν σε συλλογές, όπως αυτή, η αφήγηση ναι μεν διατηρεί τη δυναμική της, αλλά συνάμα επιχρωματίζεται με ποιητικά χρώματα και ξανανιώνει γλωσσικά. Ειδικά όταν οι ποικίλοι αντικατοπτρισμοί, η διαπλοκή κλωστών μέσα στο ίδιο κείμενο και η τεθλασμένη ματιά στην οποία ωθείται ο αναγνώστης είναι στοιχεία μιας ποιοτικής διηγηματογραφίας, η οποία δεν επαναπαύεται στο ευθύγραμμο και το μονοσήμαντο, τότε κάτι γόνιμο γεννιέται διά της διασταυρώσεως.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.
Τελευταίο του βιβλίο, η «Βιβλιογραφία για τον Νίκο Καζαντζάκη» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).


altΔεν είναι ακόμα
Κατερίνα Ηλιοπούλου
Μελάνι 2019
Σελ. 72, τιμή εκδότη €10,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ο άλιωτος και άλλες ιστορίες με βρυκόλακες» (κριτική) – Η γκόθικ λογοτεχνική παράδοση της Ελλάδας

«Ο άλιωτος και άλλες ιστορίες με βρυκόλακες» (κριτική) – Η γκόθικ λογοτεχνική παράδοση της Ελλάδας

Για την ανθολογία διηγημάτων «Ο άλιωτος και άλλες ιστορίες με βρυκόλακες – Μια ελληνική ανθολογία λαογραφικού τρόμου» (ανθολόγηση – εισαγωγή – επίμετρο: Γιώργος Θάνος, εκδ. Ροές).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Νεράιδες, στοιχει...

«Η Περσεφόνη στο στόμα του λύκου» της Δήμητρας Λουκά (κριτική) – Πρόσωπα και προσωπεία του μύθου

«Η Περσεφόνη στο στόμα του λύκου» της Δήμητρας Λουκά (κριτική) – Πρόσωπα και προσωπεία του μύθου

Για τη συλλογή διηγημάτων της Δήμητρας Λουκά «Η Περσεφόνη στο στόμα του λύκου» (εκδ. Κίχλη). Κεντρική εικόνα: Daniel Egnéus

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Πώς μπορεί ένας αρχετυπικός μύθος, διατηρημένος μέσα στους αιώνες στη βασική του δομή ...

«Ελσίνκι» του Θεόδωρου Γρηγοριάδη (κριτική) – Διπλές ταυτότητες ως μορφές απόκρυψης

«Ελσίνκι» του Θεόδωρου Γρηγοριάδη (κριτική) – Διπλές ταυτότητες ως μορφές απόκρυψης

Για το μυθιστόρημα του Θεόδωρου Γρηγοριάδη «Ελσίνκι» (εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Ο πρωταγωνιστής της ιρακινής ταινίας «The Heart Sculpture».

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το τελευταίο αυτό μυθιστόρημα του Θεόδωρου Γρηγοριάδη ανήκει καταρχάς στη ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Στα κάτεργα του θανάτου» του Ανδρέα Ασσαέλ (κριτική) – Καρυά Φθιώτιδας, το ελληνικό Μαουτχάουζεν

«Στα κάτεργα του θανάτου» του Ανδρέα Ασσαέλ (κριτική) – Καρυά Φθιώτιδας, το ελληνικό Μαουτχάουζεν

Για το βιβλίο του Ανδρέα Ασσαέλ «Στα κάτεργα του θανάτου – Ένα οδοιπορικό στα καταναγκαστικά ναζιστικά έργα Χριστιανών και Εβραίων στην Ελλάδα με 350 ανέκδοτες εικόνες» (εκδ. University Studio Press). Κεντρική εικόνα: © Συλλογή Ανδρέα Ασσαέλ, στην Καρυά Φθιώτιδας, όπου διακρίνεται Έλληνας χωροφύλακας.

...
Από το βιβλίο στο σινεμά: Δύο σημαντικά μυθιστορήματα έγιναν ταινίες

Από το βιβλίο στο σινεμά: Δύο σημαντικά μυθιστορήματα έγιναν ταινίες

Δύο σημαντικά και πολυδιαβασμένα μυθιστορήματα έγιναν ταινίες σε παραγωγή Netflix. Πρόκειται για τα: «Πέδρο Παράδο» (μτφρ. Έφη Γιαννοπούλου, Πατάκης) του Χουάν Ρούλφο και «Το τρένο των παιδιών» (μτφρ. Φωτεινή Ζερβού, Πατάκης) της Βιόλα Αρντόνε, από όπου και η κεντρική φωτογραφία.

...
«Το σπίτι του Οδυσσέα Ελύτη»:  Εγκαινιάστηκε στην Πλάκα μουσείο αφιερωμένο στον νομπελίστα ποιητή

«Το σπίτι του Οδυσσέα Ελύτη»: Εγκαινιάστηκε στην Πλάκα μουσείο αφιερωμένο στον νομπελίστα ποιητή

Το μουσείο «Το σπίτι του Ελύτη» εγκαινιάστηκε στην Πλάκα. Ένας μικρός και λιτός χώρος σε νεοκλασικό σπίτι που παραχωρήθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού, στεγάζει και περικλείει το ποικίλο αρχειακό υλικό από την ιδιωτική συλλογή της Ιουλίτας Ηλιοπούλου. 

Επιμέλεια Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους» του Μίνου Ευσταθιάδη (προδημοσίευση)

«Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους» του Μίνου Ευσταθιάδη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Μίνου Ευσταθιάδη «Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 5 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΑ ΤΥΜΠΑΝΑ

...
«Το Τέλος. Και Ξανά» του Ντίνο Μπάουκ (προδημοσίευση)

«Το Τέλος. Και Ξανά» του Ντίνο Μπάουκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Σλοβένου συγγραφέα Ντίνο Μπάουκ (Dino Bauk) «Το Τέλος. Και Ξανά» (μτφρ. Γιούλη Σταματίου) το οποίο θα κυκλοφορήσει αρχές Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Αγαπητή μητέρα, ...

«Η κωμωδία του θανάτου 
ή Ο μακαρίτης Μαύσωλος», ανέκδοτο θεατρικό του Γρηγορίου Ξενόπουλου (προδημοσίευση)

«Η κωμωδία του θανάτου 
ή Ο μακαρίτης Μαύσωλος», ανέκδοτο θεατρικό του Γρηγορίου Ξενόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το ανέκδοτο θεατρικό έργο του Γρηγορίου Ξενόπουλου «Η κωμωδία του θανάτου 
ή Ο μακαρίτης Μαύσωλος», σε επιμέλεια & εισαγωγή της Κυριακής Πετράκου, το οποίο θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Νίκας το επόμενο διάστημα. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

  «Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες και Ελληνίδες συγγραφείς και μεταφραστές μας αποκαλύπτουν το μυθιστόρημα που τους μύησε στην αχανή χώρα. Οι επιλογές τους κυμαίνονται από εφηβικά αναγνώσματα μέχρι ένα πολύ επίκαιρο (και μη λογοτεχνικό) βιβλί...

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Επιλογή από τα καλύτερα κατασκοπευτικά μυθιστορήματα που έχουν κυκλοφορήσει τελευταία, συν λίγα παλαιότερα, από τα κορυφαία του είδους. Ταυτόχρονα, μια ευσύνοπτη μα πλήρης παρουσίαση της ιστορίας του είδους, μαζί με έναν αναστοχασμό πάνω στα όρια και τις συντεταγμένες του.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρί...

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Ο Οκτώβριος οδεύει προς το τέλος του, οι εκδότες έχουν ήδη βγάλει, ή βγάζουν αυτές τις μέρες, σημαντικά βιβλία που θα διαβαστούν και θα συζητηθούν τους μήνες που έρχονται. Επιλέξαμε ορισμένα από αυτά, ελληνικής και ξένης πεζογραφίας, κυρίως. Θα ακολουθήσουν, το επόμενο διάστημα, πολλά περισσότερα. 

Γράφ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ