«Ο θρυλικός Γάλλος ποιητής Αρθούρος Ρεμπώ, εγκαταλείποντας τα πάτρια για να γυρέψει την τύχη του στην Αφρική, έγραψε σ’ έναν φίλο του: “Όλα εδώ είναι γαλλικά, δηλαδή μισητά στον ύψιστο βαθμό”. Η παρατήρηση αυτή φαίνεται πως υποχρέωσε τον συμπατριώτη του φιλόσοφο Ζαν Πωλ Σαρτρ να παραδεχτεί αργότερα ότι “η Κόλαση είναι οι (Γ)άλλοι”. Στην ίδια γεωγραφία παραμένοντας, συνέβη, από τα καφενεία ακριβώς των μικροαστικών βουλεβάρτων, να αναβλύσει η ιδέα της αντιστροφής του κανόνα: η Κόλαση να αναλυθεί σε γινόμενο πολλών Παραδείσων, το λυρικό παιγνίδι να εξεταστεί ως λογοκρατούμενο πολιτικό γεγονός, το όνειρο να καταγραφεί ως χρησμοδοτούμενη πραγματικότητα […] Ο Υπερρεαλισμός (κατά τον Μπένγιαμιν, έσχατο ενσταντανέ της ευρωπαϊκής διανόησης) υπήρξε και η τελευταία, μέχρι στιγμής, Διεθνής της Τέχνης. Ακολούθησε η Κόκα-Κόλα». Έτσι, κατά λέξη, ανοίγει θεαματικά η αυλαία του παρόντος έργου. Πρόκειται για την ανακυκλωμένη, δεύτερη έκδοση δύο έργων του αφηγηματικά πολύπειρου, πολυσχιδούς Δημήτρη Καλοκύρη. Τα συνοδεύει, δίκην επιλόγου, ένα καλώς συγκερασμένο μνημόσυνο για τον επιστήθιο φίλο του Νάσο Θεοφίλου. Επιγράφεται –τι άλλο;– «Εραστής αθανασίας».

Οι πλείστοι διχαλωτοί συνειρμοί διεγείρουν συνειδητά το αναγνωστικό φρόνημα. Οι αμφισημίες δεν παύουν να καραδοκούν από σελίδα σε σελίδα.

Ιδού, για τις ανάγκες των εποπτικών στιγμών, ορισμένα ψήγματα περιληπτικής, άδολης προσέγγισης. Η έγκυρη γραφή αποδίδει καρπούς. Τα σημαίνοντα επιβραβεύουν την άλλη αλήθεια, ενώ οι αλλεπάλληλοι ορισμοί υπονομεύουν την κάθε ένταξη σε μια τυποποίηση δεικτών. Οι πλείστοι διχαλωτοί συνειρμοί διεγείρουν συνειδητά το αναγνωστικό φρόνημα. Οι αμφισημίες δεν παύουν να καραδοκούν από σελίδα σε σελίδα. Το μάθημα, σε διαδοχικές του παραλλαγές, αποβλέπει στην εμπέδωση μιας πρόσφορης κειμενικής πανδαισίας. Συγκρατώ αμέσως ότι ένας γόνιμος καθόλα υπερρεαλισμός σπεύδει να διατηρήσει, εξ ορισμού μάλιστα, αν όχι τον πρωτεύοντα, πάντως, έναν σαφώς κυρίαρχο ρόλο.

Οι ποικίλες ωσμώσεις του λεγομένου μετά ανενδοιάστου παρρησίας εξ αντικειμένου πραγματικού και του εξόφθαλμα έξω-αληθούς τελούνται με τη μέθοδο, η οποία προνοεί, μεταξύ άλλων, τα εξής συγκεκριμένα, παραγωγικά τεχνάσματα: «πράξε όπως ο γλύπτης που επιθυμεί να δημιουργήσει ένα ωραίο άγαλμα: αφαιρεί, ξύνει, λειαίνει, καθαρίζει, μέχρι να φανεί πάνω στο άγαλμα ένα όμορφο πρόσωπο. Κι εσύ, λοιπόν, όπως αυτός, αφαίρεσε το περιττό, ίσιωσε το στρεβλό, φώτισε ό,τι σκοτεινό και μην παύεις να “λαξεύεις” το δικό σου “άγαλμα”, εωσότου αστράψει πάνω του η θεϊκή λάμψη της αρετής, εωσότου δεις τη “Σωφροσύνη” να έχει ανέβει στο ιερό της βάθρο”. Διαβάζω πάλι Πλωτίνο (Ι.6. 9).

Γράφουμε για να πληρώσουμε κενά ύπαρξης, για να αποπληρώσουμε όσα μας παραχώρησαν οι αισθήσεις, επισημαίνεται εμμέσως πλην σαφώς. [...] Γράφουμε, αντιστρατευόμενοι τον αυτισμό της αδολεσχίας. Αν και καταδικασμένοι παιδιόθεν σε θάνατο, γράφουμε.

Βεβαίως, η ηδονή της ποθητής κυριολεξίας των άκρων αντικατοπτρίζει στην Ανακάλυψη της ομηρικής το γενικότερο έλλειμμά μας. Γράφουμε για να πληρώσουμε κενά ύπαρξης, για να αποπληρώσουμε όσα μας παραχώρησαν οι αισθήσεις, επισημαίνεται εμμέσως πλην σαφώς. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η προαναφερομένη πραγματικότητα τεκμαίρεται ως δραστηριότητα της πλέον μεγαλοπρεπούς φαντασίας, όπως αποφαίνεται ο μείζων Αμερικανός ποιητής Ουάλας Στήβενς, τότε το συγγραφικό διάβημα υποστηρίζει και στην προκειμένη περίπτωση τη φύση μιας ασίγαστης, δημιουργικής επινόησης. Μάλιστα διαθέτει το κύρος της θετικής έκπληξης. Ήτοι, το προνόμιο της αφύπνισης. Γράφουμε, αντιστρατευόμενοι τον αυτισμό της αδολεσχίας. Αν και καταδικασμένοι παιδιόθεν σε θάνατο, γράφουμε. Ο πλέον έντιμος, ο πλέον ευφυής στρατηγικός ελιγμός διαφυγής. Ίσως, θα πρόσθετε ο υιοθετημένος δάσκαλος του σήμερα κρινόμενου συγγραφέα, ο επίτιμος διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Κρήτης Χόρχε Λουίς Μπόρχες.

Εν ολίγοις, κι εδώ, όπως και σε έτερα γνωστά, συγγενή βιβλία του Δημήτρη Καλοκύρη, η γραφή δρα κυρίως ως μηχανή ηθικής. Γράφεται δηλαδή ο εαυτός, επιλέγοντας τις κατάλληλες συσχετίσεις. Εντοπίζεται και ταξινομείται, αντιστοίχως, ό, τι το χάος επιτρέπει να ταξινομηθεί. Από τη χαραμάδα της φθοράς αποσπώνται οι παράγραφοι των πλέον καίριων ανατροπών. Το τελικό μόρφωμα είναι το νόμιμο τέκνο ενός ένυλου ρυθμού. Η δε οπτική γραφή στο Φωτορομάντσο παρίσταται ως ολική προσοικείωση της ζωής. Γι' αυτό και οι αλυσιδωτές φράσεις του δεν θέλουν ν’ αφήσουν τίποτα, ως εκ των πραγμάτων, να πέσει στο χώμα της λήθης. Ιδού φέρ’ ειπείν εξ όνυχος τα εξής ενδεικτικά: «Η φωτογραφία της φωτογραφίας είναι φωτογραφία; Θεωρητικά, ασφαλώς· όπως και οι επόμενες –επ’ άπειρον– λήψεις, παρόλο που, προχωρώντας στις αναφωτογραφήσεις χάνεται η σταδιακά η ευκρίνεια. Η μείωση της ευκρίνειας όμως δεν είναι άλλο από την αποτύπωση του ορατού χρόνου. Φωτογραφίζοντας τον χρόνο, διακρίνουμε μόνο το μελανό σημάδι του πάνω στο τελικό χαρτί. Η αρχαιολογία ερευνά τα κύρια τεκμήρια της αρχαιότητας που απέμειναν: τα αρχιτεκτονικά μνημεία. Η αρχαιολογία του μέλλοντος θα περιοριστεί στο να αναλύει τις φωτογραφίες τους (ή τις φωτογραφίες των φωτογραφιών τους) μέσα στο φάσμα του φωτός». Η αγωνία είναι σαφώς καλυμμένη. Ο συγγραφέας υποδύεται τεχνηέντως τον ήρεμο στοχαστή της ιλαροτραγωδίας του βίου όχι μόνο στην εθνική σκηνή, αλλά και στη διεθνή. Πίσω από τη μάσκα του αναπνέει ένας μελαγχολικός επαΐων της διαχρονικής μας ματαιότητας. Η έκδηλη ειρωνεία συνιστά προφανώς το ποθητό ελιξίριο αντοχής.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ είναι πρέσβης επί τιμή και ποιητής.
Τελευταίο του βιβλίο, η συλλογή πεζών κειμένων «Ινδικοπλεύστης» (εκδ. Κέδρος).

→ Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της © Kasia Derwinska.

Αποσπάσματα από το βιβλίο

«Ο Τζων Ντανν, στον μελαγχολικό Βιαθάνατο, παρομοιάζει τις γυναίκες με τις μύγες, που ούτε εξημερώνονται αλλά ούτε δέχονται, λέει, εντολές. Ο Λουκιανός, σ’ ένα αλληγορικό ή, κατ’ άλλους κρυπτογραφημένο, κείμενό του, που το θαύμασαν πολύ οι υπερρεαλιστές, αποδελτιώνει την είδηση για τους αρραβώνες μιας ωραιότατης κολυμβήτριας της στιχουργίας, αγνώστου εποχής, που ονομαζόταν Μύγα. Επίσης κάνει λόγο για μια ομώνυμη εταίρα, για την οποία ο Αριστοφάνης είχε προειδοποιήσει ότι δονούμενη από τους παροξυσμούς “σε δάγκωνε ως την καρδιά”, πέθανε δε μέσα σε κύματα ηδονών βινουμένη· και δεν ξεχνά μια άλλη, που επωνομαζόταν Κλεψύδρα “επειδή προς κλεψύδραν συνουσίαζεν κενωθείη” […] Νομίζω πως κανείς δεν ξέρει ακριβώς γιατί ζωγραφίζει ή γιατί γράφει. Ο Αρθούρος Ρεμπώ, που το συνειδητοποίησε σε μια μοιραία έκλαμψη, σταμάτησε νεότατος το γράψιμο. Ανέκαθεν η ποίηση προηγείτο της πράξης […] Κάποτε πίστευαν πως ο μαγνήτης δεν τραβάει τη νύχτα, ούτε ο φωτογράφος τραβάει τα όνειρα. Αν δεν πιστεύετε στα όνειρα, να μην πιστεύετε ούτε στις φωτογραφίες. Αν δεν πιστεύετε στις φωτογραφίες, γυρίστε σελίδα».

Η ανακάλυψη της ομηρικής
Mε ενσωματωμένο το Φωτορομάντσο
Δημήτρης Καλοκύρης
Άγρα 2018
Σελ. 208, τιμή εκδότη €16,50

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΑΛΟΚΥΡΗ