alt

Για το μυθιστόρημα του Χρήστου Αστερίου «Η θεραπεία των αναμνήσεων» (εκδ. Πόλις).

Της Διώνης Δημητριάδου

Τον Οκτώβριο του 2015 έχασα τον έλεγχο… Έτσι ξεκινά το νέο μυθιστόρημα του Χρήστου Αστερίου, και αμέσως μας μεταφέρει την αίσθηση που δημιουργείται στον άνθρωπο μέσης ηλικίας, όταν αντιλαμβάνεται (αιφνιδιαστικά καμιά φορά) πως αδυνατεί πλέον να διαχειριστεί τα δεδομένα της ζωής του. Ο ήρωας του Αστερίου, ο Μιχάλης (Μάικ) Μπουζιάνης, διάσημος Αμερικανός συγγραφέας με ρίζες ελληνικές και ιρλανδέζικες, αγγίζει την προσωπική πολύπλευρη κρίση του. Ένα διαζύγιο (αναμενόμενο αλλά οπωσδήποτε επώδυνο), ταυτόχρονα μια συγγραφική αφλογιστία που τον αποσυντονίζει, όπως κάθε συνειδητό γραφιά που έχει ταυτίσει τη ζωή του με τη συγγραφική έμπνευση και την έκθεση στο κοινό με μια διαρκώς νέα δημιουργία.

Το κωμικό στοιχείο αποτελούσε πάντοτε την άλλη όψη του τραγικού, έναν τρόπο να δεις τη ζωή από την άλλη όχθη, την πιο περιπαικτική, με τη ζωογόνο δύναμη που προσάπτει στα θνήσκοντα πράγματα η χιουμοριστική τους εκδοχή.

Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το γεγονός πως η γραφή του Μπουζιάνη, του συγγραφέα/ήρωα της ιστορίας, διακρίνεται από το χιούμορ – ίσως αυτός ο απέραντος σε δυναμική χώρος του αστείου, της κωμωδίας να τον συντρέξει εδώ στο προσωπικό του αδιέξοδο και να τον οδηγήσει έξω από την κρίση; Το κωμικό στοιχείο αποτελούσε πάντοτε την άλλη όψη του τραγικού, έναν τρόπο να δεις τη ζωή από την άλλη όχθη, την πιο περιπαικτική, με τη ζωογόνο δύναμη που προσάπτει στα θνήσκοντα πράγματα η χιουμοριστική τους εκδοχή. Άλλοτε με σάτιρα σαρκαστική και άλλοτε με αυτοσαρκαστική ανατομία του εαυτού συνιστά μια διαρκή ανατροπή των στερεοτύπων, των περίκλειστων χώρων που εγκλωβίζουν τη δημιουργικότητα σε στεγανά και ανούσια προσωπικά τοπία. Ο ήρωας το γνωρίζει αυτό:

[…] να στέκομαι πάνω από τα συντρίμμια και να ξεσπάω σ’ ένα ασταμάτητο καρναβαλικό γέλιο που θα ξόρκιζε το κακό και θα με διατηρούσε αλώβητο. Δεν εννοώ ένα γέλιο με σκοπό την πρόσκαιρη διασκέδαση, αλλά ένα γέλιο ηχηρότερο και πιο βαθύ.

Πάντοτε την εχθρεύονταν την κωμωδία, ως μη αρμόζουσα στη συμφωνημένη σοβαρότητα των κοινωνικών συμβάσεων, των κοινωνικών συμβολαίων της αγαστής συνύπαρξης των ανόμοιων και αντιθέτων. Γιατί το κωμικό στοιχείο δεν αποσκοπεί στο σκόρπισμα μιας εφήμερης ανακούφισης αλλά ξεσηκώνει τους παραιτημένους, αφυπνίζει τους βολεμένους και εσαεί κοιμώμενους που εφησυχάζουν πάνω στα ασφαλή και τετριμμένα μιας πεπατημένης οδού.

Ο Αστερίου θα μπορούσε να δομήσει την πλοκή της ιστορίας του πάνω στο μοτίβο του κωμικού στοιχείου, που θα ερχόταν να διασώσει τον ψυχικό κόσμο του συγγραφέα/ήρωα που βρίσκεται σε απόγνωση. Ο ίδιος, ωστόσο, προτίμησε να το αφήσει ως φόντο των γεγονότων και να στρέψει το ενδιαφέρον του στο θέμα των αναμνήσεων, που κατακλύζουν τον ήρωά του (με θετικές αλλά και αρνητικές επιπτώσεις, σε κάθε περίπτωση όμως προωθητικές της πλοκής) οδηγώντας τον στο ερώτημα: οι αναμνήσεις θεραπεύουν ή πρέπει να βρεθεί και τρόπος να θεραπευθούμε απ’ αυτές; Με άλλα λόγια, η γενική του τίτλου, των αναμνήσεων, αφορά το υποκείμενο της ενέργειας ή το αντικείμενο στο οποίο μεταβαίνει η ενέργεια του υποκειμένου; Γιατί την πρώτη εκδοχή τη γνωρίζουμε καλά, είτε από την προσωπική μας καταβύθιση στα παλαιά αποθηκευμένα (που αποδεικνύονται σωτήρια για την καταθλιπτική υπονόμευση της ζωής) είτε ως μια θεραπεία προς τους πάσχοντες από απώλεια μνήμης, που τους φέρνει σε επαφή με αγαπημένους ήχους ή προσφιλείς αποξεχασμένες εικόνες. Ως προς τη δεύτερη εκδοχή, όμως, πόση δύναμη πρέπει να έχει μέσα του το υποκείμενο προκειμένου να ασκήσει (επιλεκτική αρχικά αλλά και απορριπτική εν συνόλω αν γίνεται) δράση κατά της βασανιστικής μνήμης του; Κι εδώ αναδύεται στην επιφάνεια της ταραγμένης συνείδησης η σωσίβια λέμβος της γραφής.

«Τι γίνεται, όμως, με όλους εμάς που θυμόμαστε; Με όσους διατηρούμε αναμνήσεις, σε κάποιο ποσοστό δυσάρεστες; Κάπως θα έπρεπε να θεραπεύσουμε κι αυτές, δεν συμφωνείς; Όχι θεραπεία “με αναμνήσεις”, λοιπόν, αλλά μια “θεραπεία των αναμνήσεων”, να τι ακριβώς χρειαζόμουν», συνέχισα. «Έτσι προέκυψε το βιβλίο. Έγραφα για να θεραπεύσω και να θεραπευτώ».

Μπορεί το κωμικό στοιχείο ο ίδιος ο ήρωας να το θεώρησε κάποια στιγμή ανεπαρκές για να τον ανασύρει από την κατιούσα οδό την οποία ακολουθούσε, ωστόσο ο πατέρας του (αν και μη ευρισκόμενος πλέον στη ζωή) θα αναλάβει να του δείξει πως η ανατροπή πάντα είναι μία εκδοχή τη πραγματικότητας ή της εκλαμβανομένης ως αληθινής υπόστασης των πραγμάτων.

Από το σημείο αυτό και μετά, το προϊόν της μυθοπλασίας αποβαίνει κοινός τόπος αναφοράς συγγραφέα και αναγνώστη και η γραφή αποδεικνύεται σωστικό μέσο και για τους δύο.

Ο Αστερίου μοιάζει, λοιπόν, μέσα από τον χειρισμό του υλικού του, να γυρνάει το ενδιαφέρον στο παρελθόν (με όλες τις εκδοχές του, υποκειμενικές ή όχι) και να ανασκαλεύει τα απομεινάρια της μνήμης. Κι εκεί ανακύπτει το πλέον σημαντικό εύρημα της πλοκής. Μπορεί το κωμικό στοιχείο ο ίδιος ο ήρωας να το θεώρησε κάποια στιγμή ανεπαρκές για να τον ανασύρει από την κατιούσα οδό την οποία ακολουθούσε, ωστόσο ο πατέρας του (αν και μη ευρισκόμενος πλέον στη ζωή) θα αναλάβει να του δείξει πως η ανατροπή πάντα είναι μία εκδοχή τη πραγματικότητας ή της εκλαμβανομένης ως αληθινής υπόστασης των πραγμάτων.

Ποιος να το περίμενε ότι τη μεγαλύτερη φάρσα θα την έστηνες εσύ, ποιος μπορούσε να προβλέψει ότι θα με νικούσες τόσο εμφατικά στο δικό μου γήπεδο;

Εύστοχη η μείξη των δύο μοτίβων του βιβλίου, έτσι όπως οι αναμνήσεις μαζί με μια γερή δόση από χιούμορ αναλαμβάνουν να ανασύρουν τον ήρωα από την κατάθλιψη και την προϊούσα φθορά και να αποκαταστήσουν τη σχέση του με τη ζωή εκ νέου. Ο Αστερίου, χρησιμοποιώντας διαφορετικές αφηγηματικές τεχνικές και εγκιβωτίζοντας το βιβλίο που γράφει ο ήρωάς του μέσα στο δικό του μυθιστόρημα, κατορθώνει να δώσει μια ενδιαφέρουσα γραφή για μια ακόμη φορά – απόδειξη πως ο ίδιος βρίσκεται σε δημιουργική άνοδο σε αντίθεση με τον συγγραφέα/ήρωά του. Ταυτόχρονα, η ιστορία του μας οδηγεί σε άλλες παλαιότερες μνήμες (αυτές ανήκουν στο συλλογικό υποκείμενο που θέλει να θυμάται) με τη φωτογραφία του εξωφύλλου από τη συναυλία του Ντίζι Γκιλέσπι (θέατρο Κοτοπούλη/REX, 1956) αλλά και με τους ήχους της τζαζ που συνοδεύουν την παλιά ιστορία της προηγούμενης γενιάς από αυτήν του ήρωα. Όμορφη και αναπάντεχη σύμπραξη στοιχείων για να προκύψει η ιστορία του βιβλίου.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. 
Τελευταίο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Ο ευτυχισμένος Σίσυφος» (εκδ. ΑΩ).

 Στην κεντρική εικόνα, πίνακας του © Yue Minjun.
altΗ θεραπεία των αναμνήσεων
Χρήστος Αστερίου
Πόλις 2019
Σελ. 312, τιμή εκδότη €15,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΑΣΤΕΡΙΟΥ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Προ πολλού και προ ολίγου» του Φίλιππου Δρακονταειδή (κριτική) – Από την Ιστορία στη μυθοπλασία και τανάπαλιν

«Προ πολλού και προ ολίγου» του Φίλιππου Δρακονταειδή (κριτική) – Από την Ιστορία στη μυθοπλασία και τανάπαλιν

Για τη συλλογή διηγημάτων του Φίλιππου Δρακονταειδή «Προ πολλού και προ ολίγου» (εκδ. Κέδρος). Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας «Το κοντσέρτο για φλάουτο του Μεγάλου Φρειδερίκου στο Σαν-Σουσσί» του Άντολφ φον Μέντσελ. 

Γράφει ο Κώστας Λογαράς

...

«Εορταστικό τριήμερο στα Γιάννενα» της Έρσης Σωτηροπούλου (κριτική) – Ριζοσπαστικός φεμινισμός με κουίρ προοπτική σε φόντο εθνικής ανάτασης

«Εορταστικό τριήμερο στα Γιάννενα» της Έρσης Σωτηροπούλου (κριτική) – Ριζοσπαστικός φεμινισμός με κουίρ προοπτική σε φόντο εθνικής ανάτασης

Για τη νουβέλα της Έρσης Σωτηροπούλου «Εορταστικό τριήμερο στα Γιάννενα» (πρώτη έκδοση: 1982), που επανακυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Πατάκη. Μια ανάγνωση που υπογραμμίζει τον «ριζοσπαστικό φεμινισμό» της νουβέλας.

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός

...
«Αδύνατες πόλεις» του Νίκου Α. Μάντη (κριτική) – Μεταλλαγμένη Σεχραζάτ στον λαβύρινθο πολλαπλών αφηγήσεων

«Αδύνατες πόλεις» του Νίκου Α. Μάντη (κριτική) – Μεταλλαγμένη Σεχραζάτ στον λαβύρινθο πολλαπλών αφηγήσεων

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Α. Μάντη «Αδύνατες πόλεις» (εκδ. Καστανιώτη), μια δαιδαλώδης πολυαφήγηση με «χιμαιρικές μορφές, υπερμεγέθεις δαίμονες, ζηλωτές μιας νέας θρησκείας που καταργεί όλες τις άλλες, παραισθητικούς κόσμους και ένα σωρό άλλα πράγματα». 

Γράφει ο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βίος και Πολιτεία»: Η ηθοποιός, ακτιβίστρια και συγγραφέας Ερωφίλη Κόκκαλη έρχεται στο Υπόγειο

«Βίος και Πολιτεία»: Η ηθοποιός, ακτιβίστρια και συγγραφέας Ερωφίλη Κόκκαλη έρχεται στο Υπόγειο

Στο 75ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων στο Βιβλιοπωλείο της Πολιτείας με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου και των ιδεών, o Κώστας Κατσουλάρης συζητά με την ηθοποιό, ακτιβίστρια και συγγραφέα Ερωφίλη Κόκκαλη. Αφορμή, μεταξύ άλλων, το σπονδυλωτό μυθιστόρημα «Λόλα Καραμπόλα» (εκδ. Έρμα, 2022). Η συζήτηση θα μεταδοθεί...

Το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου γιορτάζει φέτος τα 70 χρόνια του με πλούσιο πρόγραμμα δράσεων και παραστάσεων

Το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου γιορτάζει φέτος τα 70 χρόνια του με πλούσιο πρόγραμμα δράσεων και παραστάσεων

Το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου μάς υποδέχεται φέτος με πλούσιο πρόγραμμα, γιορτάζοντας τα εβδομήντα χρόνια διεξαγωγής του. Ακολουθεί το Δελτίο Τύπου.

Επιμέλεια: Book Press

Το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου μάς υποδέχεται φέτος, γι...

«My Fierce Ignorant Step» του Χρήστου Παπαδόπουλου στη Στέγη – Ένα τραγούδι μέσα στο οποίο πάλλονται τα σώματα των χορευτών

«My Fierce Ignorant Step» του Χρήστου Παπαδόπουλου στη Στέγη – Ένα τραγούδι μέσα στο οποίο πάλλονται τα σώματα των χορευτών

Έρχεται στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση η παράσταση του Χρήστου Παπαδόπουλου «My Fierce Ignorant Step», από τις 8 έως τις 18 Μαΐου 2025. Δέκα χορευτές και χορεύτριες κινούνται σαν ένα. Κάθε βήμα, η αρχή και το τώρα μας. © για την εικόνα: Πάνος Κέφαλος

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την νουβέλα του Αλέξανδρου Δουμά [Alexandre Dumas], «Η χλωμή κυρία» (εισαγωγή – μτφρ. – επίμετρο: Γιώργος Θάνος), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου στη σειρά «microMEGA/Λογοτεχνία», των εκδόσεων Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Νίκου Ιατρού «Αυτό έκανες πάντα», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περπατώ κάτω από τον δυνατό ήλιο. Το δέρμα μου αντιστέκεται, τα πνευμόνια...

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Νταβίντε Κόπο [Davide Coppo] «Η λάθος πλευρά» (μτφρ. Μαρία Οικονομίδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην αρχή του ντοκιμαντ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

Δύο οδηγοί συνύπαρξης με τα αγαπημένα μας κατοικίδια, τη γάτα και τον σκύλο, απαντούν στο ερώτημα «Τι θέλει να μας πει;» το ζωάκι μας. «Γάτα - Τι θέλει να μας πει;» και «Σκύλος - Τι θέλει να μας πει;» της Lili Chin σε μετάφραση Κωνσταντίνας Τσιάγκα από τις εκδόσεις Πεδίο.

Επιμέλεια: Book Press ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η βασιλεία στην Ελλάδα, η ιστορία της αμερικανικής πολιτικής αλλά και η πρόσφατη περίοδος της άγριας ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι μερικά από τα θέματα που εξετάζονται. Δέκα πρόσφατα ιστορικά βιβλία που μας βοηθούν να πλοηγηθούμε στα σκοτεινά νερά τ...

7 αστυνομικά από τις εκδόσεις Βακχικόν

7 αστυνομικά από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά αστυνομικά για τους φίλους του είδους κυκλοφόρησαν τον τελευταίο χρόνο από τις εκδόσεις Βακχικόν. Στην κεντρική εικόνα, στοιχείο από το εξώφυλλο του «Αριμάν», του Παναγιώτη Κωνσταντόπουλου.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ