alt

Για το μυθιστόρημα του Χρήστου Αστερίου «Η θεραπεία των αναμνήσεων» (εκδ. Πόλις).

Της Διώνης Δημητριάδου

Τον Οκτώβριο του 2015 έχασα τον έλεγχο… Έτσι ξεκινά το νέο μυθιστόρημα του Χρήστου Αστερίου, και αμέσως μας μεταφέρει την αίσθηση που δημιουργείται στον άνθρωπο μέσης ηλικίας, όταν αντιλαμβάνεται (αιφνιδιαστικά καμιά φορά) πως αδυνατεί πλέον να διαχειριστεί τα δεδομένα της ζωής του. Ο ήρωας του Αστερίου, ο Μιχάλης (Μάικ) Μπουζιάνης, διάσημος Αμερικανός συγγραφέας με ρίζες ελληνικές και ιρλανδέζικες, αγγίζει την προσωπική πολύπλευρη κρίση του. Ένα διαζύγιο (αναμενόμενο αλλά οπωσδήποτε επώδυνο), ταυτόχρονα μια συγγραφική αφλογιστία που τον αποσυντονίζει, όπως κάθε συνειδητό γραφιά που έχει ταυτίσει τη ζωή του με τη συγγραφική έμπνευση και την έκθεση στο κοινό με μια διαρκώς νέα δημιουργία.

Το κωμικό στοιχείο αποτελούσε πάντοτε την άλλη όψη του τραγικού, έναν τρόπο να δεις τη ζωή από την άλλη όχθη, την πιο περιπαικτική, με τη ζωογόνο δύναμη που προσάπτει στα θνήσκοντα πράγματα η χιουμοριστική τους εκδοχή.

Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το γεγονός πως η γραφή του Μπουζιάνη, του συγγραφέα/ήρωα της ιστορίας, διακρίνεται από το χιούμορ – ίσως αυτός ο απέραντος σε δυναμική χώρος του αστείου, της κωμωδίας να τον συντρέξει εδώ στο προσωπικό του αδιέξοδο και να τον οδηγήσει έξω από την κρίση; Το κωμικό στοιχείο αποτελούσε πάντοτε την άλλη όψη του τραγικού, έναν τρόπο να δεις τη ζωή από την άλλη όχθη, την πιο περιπαικτική, με τη ζωογόνο δύναμη που προσάπτει στα θνήσκοντα πράγματα η χιουμοριστική τους εκδοχή. Άλλοτε με σάτιρα σαρκαστική και άλλοτε με αυτοσαρκαστική ανατομία του εαυτού συνιστά μια διαρκή ανατροπή των στερεοτύπων, των περίκλειστων χώρων που εγκλωβίζουν τη δημιουργικότητα σε στεγανά και ανούσια προσωπικά τοπία. Ο ήρωας το γνωρίζει αυτό:

[…] να στέκομαι πάνω από τα συντρίμμια και να ξεσπάω σ’ ένα ασταμάτητο καρναβαλικό γέλιο που θα ξόρκιζε το κακό και θα με διατηρούσε αλώβητο. Δεν εννοώ ένα γέλιο με σκοπό την πρόσκαιρη διασκέδαση, αλλά ένα γέλιο ηχηρότερο και πιο βαθύ.

Πάντοτε την εχθρεύονταν την κωμωδία, ως μη αρμόζουσα στη συμφωνημένη σοβαρότητα των κοινωνικών συμβάσεων, των κοινωνικών συμβολαίων της αγαστής συνύπαρξης των ανόμοιων και αντιθέτων. Γιατί το κωμικό στοιχείο δεν αποσκοπεί στο σκόρπισμα μιας εφήμερης ανακούφισης αλλά ξεσηκώνει τους παραιτημένους, αφυπνίζει τους βολεμένους και εσαεί κοιμώμενους που εφησυχάζουν πάνω στα ασφαλή και τετριμμένα μιας πεπατημένης οδού.

Ο Αστερίου θα μπορούσε να δομήσει την πλοκή της ιστορίας του πάνω στο μοτίβο του κωμικού στοιχείου, που θα ερχόταν να διασώσει τον ψυχικό κόσμο του συγγραφέα/ήρωα που βρίσκεται σε απόγνωση. Ο ίδιος, ωστόσο, προτίμησε να το αφήσει ως φόντο των γεγονότων και να στρέψει το ενδιαφέρον του στο θέμα των αναμνήσεων, που κατακλύζουν τον ήρωά του (με θετικές αλλά και αρνητικές επιπτώσεις, σε κάθε περίπτωση όμως προωθητικές της πλοκής) οδηγώντας τον στο ερώτημα: οι αναμνήσεις θεραπεύουν ή πρέπει να βρεθεί και τρόπος να θεραπευθούμε απ’ αυτές; Με άλλα λόγια, η γενική του τίτλου, των αναμνήσεων, αφορά το υποκείμενο της ενέργειας ή το αντικείμενο στο οποίο μεταβαίνει η ενέργεια του υποκειμένου; Γιατί την πρώτη εκδοχή τη γνωρίζουμε καλά, είτε από την προσωπική μας καταβύθιση στα παλαιά αποθηκευμένα (που αποδεικνύονται σωτήρια για την καταθλιπτική υπονόμευση της ζωής) είτε ως μια θεραπεία προς τους πάσχοντες από απώλεια μνήμης, που τους φέρνει σε επαφή με αγαπημένους ήχους ή προσφιλείς αποξεχασμένες εικόνες. Ως προς τη δεύτερη εκδοχή, όμως, πόση δύναμη πρέπει να έχει μέσα του το υποκείμενο προκειμένου να ασκήσει (επιλεκτική αρχικά αλλά και απορριπτική εν συνόλω αν γίνεται) δράση κατά της βασανιστικής μνήμης του; Κι εδώ αναδύεται στην επιφάνεια της ταραγμένης συνείδησης η σωσίβια λέμβος της γραφής.

«Τι γίνεται, όμως, με όλους εμάς που θυμόμαστε; Με όσους διατηρούμε αναμνήσεις, σε κάποιο ποσοστό δυσάρεστες; Κάπως θα έπρεπε να θεραπεύσουμε κι αυτές, δεν συμφωνείς; Όχι θεραπεία “με αναμνήσεις”, λοιπόν, αλλά μια “θεραπεία των αναμνήσεων”, να τι ακριβώς χρειαζόμουν», συνέχισα. «Έτσι προέκυψε το βιβλίο. Έγραφα για να θεραπεύσω και να θεραπευτώ».

Μπορεί το κωμικό στοιχείο ο ίδιος ο ήρωας να το θεώρησε κάποια στιγμή ανεπαρκές για να τον ανασύρει από την κατιούσα οδό την οποία ακολουθούσε, ωστόσο ο πατέρας του (αν και μη ευρισκόμενος πλέον στη ζωή) θα αναλάβει να του δείξει πως η ανατροπή πάντα είναι μία εκδοχή τη πραγματικότητας ή της εκλαμβανομένης ως αληθινής υπόστασης των πραγμάτων.

Από το σημείο αυτό και μετά, το προϊόν της μυθοπλασίας αποβαίνει κοινός τόπος αναφοράς συγγραφέα και αναγνώστη και η γραφή αποδεικνύεται σωστικό μέσο και για τους δύο.

Ο Αστερίου μοιάζει, λοιπόν, μέσα από τον χειρισμό του υλικού του, να γυρνάει το ενδιαφέρον στο παρελθόν (με όλες τις εκδοχές του, υποκειμενικές ή όχι) και να ανασκαλεύει τα απομεινάρια της μνήμης. Κι εκεί ανακύπτει το πλέον σημαντικό εύρημα της πλοκής. Μπορεί το κωμικό στοιχείο ο ίδιος ο ήρωας να το θεώρησε κάποια στιγμή ανεπαρκές για να τον ανασύρει από την κατιούσα οδό την οποία ακολουθούσε, ωστόσο ο πατέρας του (αν και μη ευρισκόμενος πλέον στη ζωή) θα αναλάβει να του δείξει πως η ανατροπή πάντα είναι μία εκδοχή τη πραγματικότητας ή της εκλαμβανομένης ως αληθινής υπόστασης των πραγμάτων.

Ποιος να το περίμενε ότι τη μεγαλύτερη φάρσα θα την έστηνες εσύ, ποιος μπορούσε να προβλέψει ότι θα με νικούσες τόσο εμφατικά στο δικό μου γήπεδο;

Εύστοχη η μείξη των δύο μοτίβων του βιβλίου, έτσι όπως οι αναμνήσεις μαζί με μια γερή δόση από χιούμορ αναλαμβάνουν να ανασύρουν τον ήρωα από την κατάθλιψη και την προϊούσα φθορά και να αποκαταστήσουν τη σχέση του με τη ζωή εκ νέου. Ο Αστερίου, χρησιμοποιώντας διαφορετικές αφηγηματικές τεχνικές και εγκιβωτίζοντας το βιβλίο που γράφει ο ήρωάς του μέσα στο δικό του μυθιστόρημα, κατορθώνει να δώσει μια ενδιαφέρουσα γραφή για μια ακόμη φορά – απόδειξη πως ο ίδιος βρίσκεται σε δημιουργική άνοδο σε αντίθεση με τον συγγραφέα/ήρωά του. Ταυτόχρονα, η ιστορία του μας οδηγεί σε άλλες παλαιότερες μνήμες (αυτές ανήκουν στο συλλογικό υποκείμενο που θέλει να θυμάται) με τη φωτογραφία του εξωφύλλου από τη συναυλία του Ντίζι Γκιλέσπι (θέατρο Κοτοπούλη/REX, 1956) αλλά και με τους ήχους της τζαζ που συνοδεύουν την παλιά ιστορία της προηγούμενης γενιάς από αυτήν του ήρωα. Όμορφη και αναπάντεχη σύμπραξη στοιχείων για να προκύψει η ιστορία του βιβλίου.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. 
Τελευταίο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Ο ευτυχισμένος Σίσυφος» (εκδ. ΑΩ).

 Στην κεντρική εικόνα, πίνακας του © Yue Minjun.
altΗ θεραπεία των αναμνήσεων
Χρήστος Αστερίου
Πόλις 2019
Σελ. 312, τιμή εκδότη €15,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΑΣΤΕΡΙΟΥ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη «Πλατεία Κλαυθμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

Η ...

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

Για το μυθιστόρημα του Ανδρέα Νικολακόπουλου «Φλόρενς Μπλαντ» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας του Jean Siméon Chardin, «The Kitchen Maid» (1738), λάδι σε καμβά.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Έπειτα από δύο παρόμοιας λογικής συλλογές δ...

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

Για το μυθιστόρημα του Ηλία Λ. Παπαμόσχου «Ανάληψη» (εκδ. Πατάκη) – Για ένα πραγματικό ναυάγιο στην Καστοριά του 1929. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Θλίψη σαν κάρβουνο αναμμένο, πένθος που τυλίγει όπως η αράχνη τα σώ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Παρουσίαση του «Γαργαντούας – Πανταγκρυέλ» και βράβευση του Φίλιππου Δ. Δρακονταειδή από τη γαλλική κυβέρνηση

Παρουσίαση του «Γαργαντούας – Πανταγκρυέλ» και βράβευση του Φίλιππου Δ. Δρακονταειδή από τη γαλλική κυβέρνηση

Εκδήλωση για την παρουσίαση του βιβλίου του Φρανσουά Ραμπελαί [François Rabelais] «Γαργαντούας – Πανταγκρυέλ – Πανταγκρυελίνειον Προγνωσιάριον» (μτφρ. Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης) την Τρίτη 5 Δεκεμβρίου στο βιβλιοπωλείο «Επί λέξει». 

Επιμέλεια: Book ...

Τιμώντας την Βισουάβα Σιμπόρσκα με ένα αφιέρωμα και μια έκθεση

Τιμώντας την Βισουάβα Σιμπόρσκα με ένα αφιέρωμα και μια έκθεση

Με αφορμή την 100η επέτειο από τη γέννηση της βραβευμένης με Νόμπελ Λογοτεχνίας Πολωνής ποιήτριας Βισουάβα Σιμπόρσκα [Wislawa Szymborska 1923-2012], η Πρεσβεία της Πολωνίας σε συνεργασία με την Φιλοσοφική Σχολή του ΕΚΠΑ διοργανώνουν στις 7 Δεκεμβρίου ένα αφιέρωμα στη ζωή και στ...

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ