Για το αφήγημα του Πρόσπερ Μεριμέ Α. ΜΠ. - Μια προσωπογραφία του Σταντάλ (πρόλογος-μετάφραση Νίκος Αλιφέρης) και τη συλλογή άρθρων του Stendhal Τα προνόμια (μτφρ. Αλόη Σιδέρη) από τις εκδ. Άγρα.
Του Γιώργου Βέη
Ας ξεχωρίσω τα εξής, όπως αποθησαυρίζονται επί λέξει στην επιλογική σελίδα του παρόντος τομιδίου: «Δέκα φορές το χρόνο, ο προνομιούχος θα μπορεί να μεταφέρεται σε όποιον τόπο θέλει με ταχύτητα εκατό λεύγες την ώρα· στο διάστημα της μεταφοράς θα κοιμάται». Πρόκειται για ένα ακόμη δημιουργικό, ας το ονομάσω, όνειρο του Γάλλου μετρ, ο οποίος, μεταξύ άλλων, υπογράφει το Μοναστήρι της Πάρμας. Σήμερα τον φέρνει κοντά μας ένας πιστός φίλος του, ο Πρόσπερ Μεριμέ (1803-1870), ο δημιουργός της πασίγνωστης ανά την υφήλιο Κάρμεν. Η σύντομη αυτή προσωπογραφία του Σταντάλ ή κατά κόσμον Ανρί Μπελ (1783-1842) εκδόθηκε πρώτη φορά το 1850. Με τον εβδομηκοστό δεύτερο στίχο από τη ραψωδία λ της Οδύσσειας, δίκην προμετωπίδας και μάλιστα στο πρωτότυπο, εισάγεται κανείς στο κλίμα ενός κομψού, υποδειγματικού επικηδείου. Ήτοι: «μη μ' άκλαυτον άθαπτον ιών όπισθεν καταλείπειν». Τελειώνει δε με την ευχή: «θα ήταν άλλωστε ευχής έργο να δημοσιευθούν μια ημέρα οι επιστολές του Μπ. [Μπελ]· θα έκαναν το κοινό να γνωρίσει και να αγαπήσει έναν άνδρα του οποίου το πνεύμα και τα σπάνια χαρίσματα δεν ζουν παρά στη μνήμη ενός στενού κύκλου φίλων».
Ο έμπειρος περί των ανθρωπίνων πραγμάτων βιογράφος καταθέτει εδώ ασφαλώς με τη θέρμη του εκλεκτού πνευματικού συντρόφου, αλλά με τη ρηματική συνέπεια και με τη δόκιμη πιστότητα που χαρακτηρίζει έναν ταλαντούχο, δηλαδή έναν αυτοελεγχόμενο υφολογικά συγγραφέα.
Δεν πρόκειται για μια τυπική αγιογραφία ούτε για μιαν έμμεση, εκ του πονηρού δηλαδή, αποδόμηση του έργου του οτρηρού συγγραφέα του Κόκκινου και του Μαύρου. Ο έμπειρος περί των ανθρωπίνων πραγμάτων βιογράφος καταθέτει εδώ ασφαλώς με τη θέρμη του εκλεκτού πνευματικού συντρόφου, αλλά με τη ρηματική συνέπεια και με τη δόκιμη πιστότητα που χαρακτηρίζει έναν ταλαντούχο, δηλαδή έναν αυτοελεγχόμενο υφολογικά συγγραφέα. Εξού και η ομολογούμενη γοητεία του κειμένου: η κάθε λακωνική αποτίμηση συνιστά λυσιτελές επίγραμμα, η κάθε πρόταση αποτελεί γερό σκαλοπάτι για να στηριχθεί η αμέσως επόμενη. Εν κατακλείδι, η κάθε αποστροφή θα έκανε, εικάζω, τον Σταντάλ να χαμογελάσει.
Οι κρυφές πτυχές του ερωτισμού του συνυπάρχουν με τις ευθύβολες αναλύσεις των θεματολογικών του προαιρέσεων. Τα ειδικότερα συμπεράσματα αποφεύγουν συστηματικά τη χρήση ρητορικών υπερβολών ή νοσηρών κοινοτοπιών, ενώ δεν παραλείπονται περιεκτικές αναφορές και κρίσιμες επισημάνσεις, οι οποίες φωτίζουν επαρκώς τον χαρακτήρα του. Υποστηρίζω δε ότι ο Πρόσπερ Μεριμέ θα είχε λάβει υπόψιν του τις ανάλογες δομές βιογραφικών εμπεδώσεων, τις οποίες μας έχει κληροδοτήσει, μεταξύ άλλων, ο Πλούταρχος. Γι' αυτό και το στοιχείο της επιτήδευσης, το οποίο συνήθως παρεισφρέει σε συναφείς περιπτώσεις μαζί με το αντίστοιχο της κενολογίας, έχει εκ των προτέρων αποκλεισθεί.
Ο Prosper Mérimée
|
Η κατάφαση στη ζωή παρέχεται στην προκειμένη περίπτωση υπό έναν όρο: εκεί που συνήθως ανθεί η μετριότητα, οφείλουμε να επιδιώκουμε το Κάλλος.
H έκδοση συνοδεύεται από τα επίσης σύντομα, παιγνιώδη Προνόμια του Σταντάλ. Σημειώνω ότι κυκλοφορήθηκαν σε ευχετήριο βιβλίδιο, εκτός εμπορίου, για τους φίλους και συνεργάτες των Εκδόσεων Άγρα, τα Χριστούγεννα του 2002. Εδώ η κειμενική πρόθεση κατορθώνει να περισώσει με τη δέουσα λεκτική συστολή το άλας της συμπεριφοράς ενός επαρκούς, πολλαπλώς ευέλικτου υποκειμένου. Είναι αυτό, το οποίο, στη θέα του ήδη τετριμμένου, του αθεράπευτα ανιαρού και του εξόφθαλμα περιττού, υψώνει το ισχυρό φράγμα της πολύτιμης ιδιοπροσωπίας του. Κοντολογίς, η κατάφαση στη ζωή παρέχεται στην προκειμένη περίπτωση υπό έναν όρο: εκεί που συνήθως ανθεί η μετριότητα, οφείλουμε να επιδιώκουμε το Κάλλος.
* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ είναι πρέσβης επί τιμή και ποιητής.
Τελευταίο του βιβλίο, η συλλογή ταξιδιωτικών κειμένων «Εκεί» (εκδ. Κέδρος).
Μια προσωπογραφία του Σταντάλ
Prosper Mérimée - Stendhal
Μτφρ. Νίκος Αλιφέρης, Αλόη Σιδέρη
Άγρα 2016
Σελ. 72, τιμή εκδότη €8,90