Τζερόνιμο: ο τελευταίος αρχηγός των Απάτσι

Την 2α Μαΐου του 2011 μια ομάδα των ειδικών δυνάμεων του Αμερικάνικου Ναυτικού προσγειώθηκε με ελικόπτερα κοντά σε ένα απομονωμένο σπίτι στο Βορειανατολικό Πακιστάν. Εξουδετέρωσαν τους φρουρούς, εισέβαλλαν στο σπίτι και εκτέλεσαν τον καταζητούμενο επί μία δεκαετία Οσάμα Μπιν Λάντεν. Ο κωδικός-όνομα της επιχείρησης ήταν «Τζερόνιμο», και σύμφωνα με τον Μαρκ Όουεν, ήταν και το ψευδώνυμο του πρώην κομάντο Ματ Μπίσονετ που συμμετείχε στην επιχείρηση και έγραψε ένα βιβλίο. Το κωδικό όνομα δόθηκε στον καταζητούμενο γιατί ήταν το ίδιο πανούργος και ικανός να κρύβεται στα πιο δύσβατα μέρη με τον Τζερόνιμο, τον διάσημο αρχηγό των Απάτσι, το τελευταίο ηγέτη Ινδιάνων που παραδόθηκε στο αμερικάνικο ιππικό.

Οι αναμνήσεις ενός ανυπότακτου, του τελευταίου αρχηγού των Ινδιάνων

«Η αυτοβιογραφία» του, που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Άγρα σε μετάφραση Παλμύρας Ισμυρίδου, είναι ένα κολάζ από αναμνήσεις ενός ανυπότακτου και περήφανου Απάτσι. Ουσιαστικά είναι όσα διηγήθηκε στον συνταγματάρχη S.M. Barett όταν ο αξιωματικός τον συνάντησε το 1901 καταβεβλημένο πια γέρο στους καταυλισμούς που τους είχε παραχωρήσει ο στρατός. 

Ο Τζερόνιμο ως πολεμικός αρχηγός της φυλής επέδειξε μία στρατηγική ευφυία εφαρμόζοντας έναν ανελέητο ανταρτοπόλεμο, τη τακτική της ξαφνικής επίθεσης και γρήγορης φυγής που διδάσκεται ακόμα και σήμερα στις στρατιωτικές σχολές των ΗΠΑ.

Ο ηλικιωμένος Τζερόνιμο μπορεί να ήταν ένας αφηρημένος γέροντας που έφτιαχνε τόξα και βέλη για να τα πουλάει στα πανηγύρια, ήταν όμως ικανός να διηγηθεί τις άγριες μάχες που έδωσε με τους πολεμιστές του πρώτα ενάντια στους Μεξικανούς και μετά αντιμετωπίζοντας το αμερικάνικο ιππικό. Σε αντιθεση με τους Ινδιάνους στα βόρεια των ΗΠΑ που ηττήθηκαν εύκολα από τη δύναμη πυρός του στρατού των λευκών, οι Απάτσι είχαν δύο πλεονεκτήματα. Από την μία η γη των προγόνων τους η Αριζόνα, στα σύνορα με το Μεξικό, ήταν μία άνυδρη ερημική περιοχή όπου μόνο οι Απάτσι ήξεραν πώς να βρούνε τροφή και νερό. Και από την άλλη ο Τζερόνιμο, ως πολεμικός αρχηγός της φυλής, επέδειξε στρατηγική ευφυία εφαρμόζοντας έναν ανελέητο ανταρτοπόλεμο, τη τακτική της ξαφνικής επίθεσης και γρήγορης φυγής που διδάσκεται ακόμα και σήμερα στις στρατιωτικές σχολές των ΗΠΑ. Ο νεόκοπος Υπουργός Εθνικής Άμυνας του Τραμπ, ο στρατηγός Τζέιμς Μάτις, δηλώνει θαυμαστής της πολεμικής τακτικής του πολυμήχανου Απάτσι. 

Η ιστορία του λαού της Αμερικής

Πέρα όμως από τις περιγραφές των μαχών, ο Τζερόνιμο ξετυλίγει και την ιστορία ενός ολόκληρου λαού. Οι Απάτσι, που πήραν το όνομά τους από ένα παιδί που σκότωσε τον αιμοσταγή δράκο με ένα βέλος στη καρδιά, σύμφωνα με την δική τους κοσμογονία, κατέβηκαν από το εύφορο Βορρά για να δώσουν ζωή στον άγονο Νότο. Καλλιεργούσαν ελάχιστα τη γη και βασική τους ασχολία ήταν το κυνήγι και οι λεηλασίες. Όταν οι λευκοί, εφαρμόζοντας την τακτική περιορισμού των Ινδιάνων, έφτασαν και στην περιοχή τους, οι Απάτσι εγκατέλειψαν τα γυναικόπαιδα στα στρατόπεδα που συγκέντρωναν τους Ινδιάνους οι λευκοί και ξεκίνησαν την αντίσταση στα βουνά της Σιέρρα Μάδρε και στη μεξικάνικη έρημο. 

Ο Τζερόνιμο πολέμησε με τόξα, βέλη και ακόντια ενάντια στα αυτόματα όπλα των Μεξικανών και των λευκών για τριάντα χρόνια.

Ο Τζερόνιμο πολέμησε με τόξα, βέλη και ακόντια ενάντια στα αυτόματα όπλα των μεξικανών και των λευκών για τριάντα χρόνια. Όταν παραδόθηκε το 1886 ήταν πια επικεφαλής μιας χούφτας πεινασμένων, ρακένδυτων και κουρασμένων πολεμιστών. Ο αμερικανικός τύπος πανηγύριζε γιατί η παράδοσή του σήμανε το τέλος μιας εποχής, αφού οι τελευταίοι Ινδιάνοι είχαν υποταχθεί στην υπεροχή των λευκών. 

«Έπρεπε να είχα πεθάνει πολεμώντας»

Το 1909 ο Τζερόνιμο βρέθηκε πεσμένος στη άκρη ενός δρόμου έξω από τον καταυλισμό όπου ζούσε ως αιχμάλωτος πολέμου. Είχε επισκεφτεί την διπλανή πόλη, είχε μεθύσει και έμεινε όλη την νύχτα κάτω από την παγωμένη βροχή. Πέθανε από πνευμονία την επόμενη μέρα στο νοσοκομείο του Φορτ Σιλ και όπως υπολογίζεται ήταν ογδόντα χρονών. Είχε ήδη δει τον λαό των Απάτσι να προσπαθεί να ζήσει σε ένα κόσμο που δεν καταλάβαινε πως λειτουργεί και να αργοσβήνει μέσα στην φτώχεια, τις αρρώστιες και το αλκοόλ. Τα τελευταία του λόγια σύμφωνα με τον ανηψιό του ήταν ότι «δεν έπρεπε να είχα παραδοθεί, αλλά να πεθάνω πολεμώντας». 

* Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΣ είναι δημοσιογράφος.

Τζερόνιμο: Η αυτοβιογραφία
Geronimo
Μτφρ. Παλμύρα Ισμυρίδου
Άγρα 2016
Σελ. 232, τιμή εκδότη €14,90

Απόσπασμα από το βιβλίο 

«Ο στρατηγός (των Μεξικανών) ήταν παλιός πολεμιστής. Ο άνεμος φυσούσε προς το μέρος μου, άκουγα τα λόγια του και καταλάβαινα σχεδόν όλα όσα έλεγε. Ιδού τι τους είπε περίπου: "Κύριοι αξιωματικοί, πέρα σε εκείνα τα ρυάκια βρίσκεται ο κόκκινος δαίμονας Τζερόνιμο και το μισητό ασκέρι του. Η σημερινή μέρα πρέπει να είναι η τελευταία του. Επιτεθείτε στα ρυάκια και από τις δύο πλευρές τους, σκοτώστε άνδρες γυναίκες και παιδιά, δεν θέλουμε αιχμαλώτους, τους Ινδιάνους τους θέλουμε νεκρούς"».