alt

Για το βιβλίο του Κωνσταντίνου Μάγνη Πώς κατάφερα ν' αρχίσω το τσιγάρο (εκδ. Πικραμένος).

Του Δημοσθένη Κερασίδη

Όπως θα πρότεινα ευχαρίστως τα όνειρα σε έναν μοναχικό άνθρωπο, κατά τον ίδιο τρόπο θα «συνταγογραφούσα» και το βιβλίο του Κωνσταντίνου Μάγνη σε έναν μανιώδη καπνιστή – αν αυτός είχε βέβαια και μια πετριά αυτογνωσίας…

Το κάπνισμα επί της ουσίας αποτελεί μια πρακτική αυτοπροστατευτική, ένα είδος ναρκισσιστικού αυτοελέγχου.

Αφού τελείωσα την επιμέλεια του εν λόγω κειμένου στο οποίο ο Μάγνης με κάλεσε να συμμετάσχω με ρόλο συμπρωταγωνιστή, σχεδόν αυτόν του γελωτοποιού του βασιλιά, χτύπησε το τζάμι του νου μου μια σκέψη-κοράκι, που, μες στην πολλή θολούρα μου λόγω κούρασης, μου φάνηκε άσχετη: τι είναι η Μαύρη Τρύπα… Μαύρη Τρύπα λοιπόν είναι ένα αστέρι που έχει καταπιεί τον εαυτό του. Όμως και ο καπνιστής εντέλει δεν καταπίνει τον εαυτό του λόγω μιας ασυνείδητης τάσης του για αυτοσυγκράτηση-αυτοσυγκρότηση-αυτοσυγκέντρωση; Κι αυτό γιατί το κάπνισμα επί της ουσίας αποτελεί μια πρακτική αυτοπροστατευτική, ένα είδος ναρκισσιστικού αυτοελέγχου. Ο Μάγνης, να υπενθυμίσω, επί χρόνια εισέπνεε καπνό και τελικά έγραψε ένα βιβλίο ως απόσταγμα της αναμέτρησης με την έξη του.

Έπειτα με απασχόλησε το ερώτημα «τι κάνω όταν καπνίζω». Αν και μοιάζει αναπάντητο, εγώ λέω να κόψω το φίλτρο και να το ανάψω. Λοιπόν, οι φάσεις αυτής της πράξης είναι τρεις: εισπνέω το παρελθόν (μάλλον καταπίνω τις ματαιώσεις και τη ματαιότητά μου, μα κυρίως κάποια συναισθήματα και διάφορα άλλα κατακάθια…), εκπνέω το μέλλον (δηλαδή φυσάω όσα με πιέζουν και καλώς ή κακώς τα εμπεριέχω), άρα το παρόν μου σκοτεινιάζει και με ζορίζει, οπότε καταφεύγω στην απουσία από τον χρόνο-εαυτό μου, και βέβαια όλο αυτό μου αρέσει, ασυνειδήτως πλην σαφώς.

«Είναι ηδονικό και σε αφήνει ανικανοποίητο… Τι περισσότερο μπορεί να ζητήσει κανείς;» μας λέει ο Όσκαρ Ουάιλντ.

Στη συνέχεια ο νους μου ταξίδεψε σε μια παλιά ατάκα του Αργύρη Χιόνη. «Η ποίηση –ή ο έρωτας, δεν θυμάμαι ακριβώς– θα έπρεπε να είναι σαν ζαχαρωμένο βότσαλο. Τότε που αρχίζεις να γλυκαίνεσαι, να σπας τα δόντια σου». Μήπως αυτό δεν κάνει εντέλει ο γελωτοποιός του βασιλιά στον βασιλιά; Του δείχνει τα δόντια του μέσα από χαμόγελα… Άραγε αυτή ακριβώς δεν είναι η αόρατη –μα και ορατή– ουσία του καπνίσματος; Μια τελετουργία αυτοκαταστροφής επενδυμένη με απόλαυση… «Το τσιγάρο είναι η τέλεια μορφή απόλαυσης. Είναι ηδονικό και σε αφήνει ανικανοποίητο… Τι περισσότερο μπορεί να ζητήσει κανείς;» μας λέει ο Όσκαρ Ουάιλντ.

Δοκίμιο καταγραφής μιας περιπέτειας

Το βιβλίο, σε ένα πρώτο επίπεδο ανάγνωσης, αυτό της προφάνειας, του «ισογείου», είναι ένα αυτοαναστοχαστικό δοκίμιο καταγραφής της περιπέτειας του συγγραφέα και της προσπάθειάς του να ξεπεράσει την έξη του, με πλούσιο και περίτεχνο λόγο, ρυθμό, εικόνες της καθημερινής του ζωής, αλλά και με πολύ ντουμάνι. Όμως σε ένα δεύτερο επίπεδο, αυτό της άδηλης ουσίας του, του «υπογείου» του, μας εισάγει σε ένα ενδιαφέρον παιχνίδι ταυτοτήτων και εσωτερικών συγκρούσεων. Είναι εντέλει ένας μονόλογος δύο φωνών, λόγιου και λαϊκού ιδιόλεκτου· με όρθια στοιχεία ο κεντρικός αφηγητής, με πλάγια ο επιμελητής-γελωτοποιός του βασιλιά, όπως σας είπα και στην αρχή.

Ο Μάγνης γίνεται συχνά πυκνά εξομολογητικός, όντας κρυμμένος πίσω από διάφορες μάσκες, ιδίως μέσω του «διαβολικού» επιμελητή του, που λειτουργεί σαν ένα ιδιότυπο Υπερεγώ του.

Ο Μάγνης γίνεται συχνά πυκνά εξομολογητικός, όντας κρυμμένος πίσω από διάφορες μάσκες, ιδίως μέσω του «διαβολικού» επιμελητή του, που λειτουργεί σαν ένα ιδιότυπο Υπερεγώ του. Εκτός από έμψυχες περσόνες, όπως οι γονείς, διάφορα συγγενικά πρόσωπα, αλλά και ο Χωροφύλακας, ο Εξουσιαστής, που παίζουν σε αυτόν τον πολυμελή θίασο, χρησιμοποιεί και μερικές άψυχες περσόνες-έννοιες, όπως το Καλό, το Κακό, η Υπέρτερη Αρχή, το Πακέτο, ο Αναπτήρας κτλ., και όλα αυτά με κεφαλαίο αρχικό γράμμα.

Στο κείμενό του, το κάπνισμα είναι νοηματοδοτημένο ως μια αντίδρομη διεργασία του πένθους. Κι αυτό γιατί μέσω της εν λόγω διεργασίας το υποκείμενο απαλλάσσεται-εκφορτίζεται από το συναισθηματικό βάρος μιας απώλειας, ενώ ο συγγραφέας μας, με το εισπνέω-εκπνέω και το κρύβομαι-αποκαλύπτομαι, έτεινε επί χρόνια να υλοποιήσει την αυτοκαταστροφική επιθυμία του να γίνει ο θυσιαστήριος ταύρος του λαβυρίνθου του… Κόβοντας το τσιγάρο, μπόρεσε να φυσήξει τον καπνό του άρρητου και της σιωπής από τη ζωή του, να ανέβει στο υψίπεδο του λόγου –αφού βεβαίως κατρακύλησε μέσα του– και να γράψει το βιβλίο αυτό, σαν ένα πολύτιμο λάφυρο από τη μάχη που έδωσε με τα φαντάσματά του.

Η γραφή σαν βάλσαμο

Η φαρμακευτική αγωγή που λέγεται γραφή, έστω και με τη μορφή του ημερολογίου, αποτοξινώνει, προσφέρει συγκινήσεις και παράγει ενδορφίνες.

«Το γράψιμο είναι μια μορφή ικεσίας», λέει ο Κάφκα· εγώ θα πρόσθετα «και ψυχοθεραπείας υπό ορισμένες συνθήκες». Άρα η καταφυγή στη γραφή μπορεί να λειτουργεί σαν βάλσαμο ή σαν μια ψυχοσωματική άσκηση υπέρβασης του χρόνου. Η φαρμακευτική αγωγή που λέγεται γραφή, έστω και με τη μορφή του ημερολογίου, αποτοξινώνει, προσφέρει συγκινήσεις και παράγει ενδορφίνες. Σίγουρα είναι προτιμότερο να γεμίζεις σελίδες αντί για τασάκια και δεν αποκλείεται, με έμπνευση τη διαδικασία αυτή, να υποψιαστείς κάποια στιγμή τι σημαίνει αυτογνωσία. Ο Αχιλλέας Κυριακίδης μάς πηγαίνει πιο μακριά, πιθανόν στο κέντρο αυτής της κατάστασης, υπενθυμίζοντάς μας πολύ απλά: «Γράφουμε για να μην τρελαθούμε».

Γράφω σημαίνει σπάζω το κέλυφος των πραγμάτων που με πιέζουν και αναδημιουργώ-αναδημιουργούμαι. Μια παρέκβαση σε αυτό το σημείο είναι αναγκαία: το κάπνισμα συνδέεται εξωτερικά με τη λειτουργία της αναπνοής και εσωτερικά με τη λειτουργία της έκφρασης. Οι πνεύμονες είναι εξίσου σημαντικό όργανο με το δέρμα όσον αφορά την επαφή-επικοινωνία με τους άλλους, καθότι παίρνω ανάσα-αέρα για να υπάρχω. Ας μην το ξεχνάμε: «ψυχή» στα αρχαία ελληνικά σημαίνει ανάσα, πνοή.

Aν και κάπως βαρύ το θέμα του, διαθέτει μια εσωτερική οικονομία και συνάμα μεστό περιεχόμενο, ενώ η γλώσσα του είναι επαρκώς επεξεργασμένη, έχει ανοιχτό ορίζοντα και ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες, γι’ αυτό και διαβάζεται, χωρίς ψυχικό κόστος, κι από μη καπνιστές.

Ο Μάγνης κάποια στιγμή ανοίχτηκε μέσα του και βάδισε σε αυτή την οδό αυτοθεραπείας και απελευθέρωσης. Μπορείτε εύκολα να το διαπιστώσετε, αν βεβαίως δεν θαμπωθείτε από την επιφάνεια του κειμένου του, αν προσπεράσετε τον έξυπνο λόγο, το διάχυτο χιούμορ, τους επιτυχείς νεολογισμούς, αλλά βέβαια και τις θυμικές εκρήξεις του (τις οποίες πρέπει, ως παράπονο, να τονίσω ότι συνήθως βάζει στο στόμα του επιμελητή, ενώ αυτός παραμένει κύριος… να θυμίσω εδώ τα «να πάν’ να γαμηθούνε οι γιατροί!» ή «στα παπάρια μας!» και πολλά άλλα).

Η δομή των κεφαλαίων είναι σπονδυλωτή, χαρίζοντας φυσικότητα στον τρόπο διάταξης του υλικού του, ενώ η όλη αρχιτεκτονική του βιβλίου είναι λεπτουργημένη και λειτουργική. Παρόλο που οι λέξεις του είναι περισσότερο νοητικής τάξεως ή ιδιοσυγκρασίας –έχουν πάντα «φίλτρο»– και γενικά ο λόγος είναι αρμονικά ενορχηστρωμένος, δεν λείπουν και οι «άφιλτρες» συναισθηματικές στιγμές, οπότε η ένταση και η φόρτιση ανεβαίνουν αισθητά, γι’ αυτό και θα έλεγα ότι έχουμε να κάνουμε με ένα δοκίμιο στα όρια της λογοτεχνίας.

Το βιβλίο Πώς κατάφερα ν’ αρχίσω το κάπνισμα ως ανάγνωσμα είναι απολαυστικό και για έναν επιπρόσθετο λόγο: διότι μέσα από τις στιγμές του αυτοσαρκασμού του και την ευρεία αναφορικότητά του ο συγγραφέας δημιουργεί μια «σχέση χειραψίας» με τον αναγνώστη. Επίσης, αν και κάπως βαρύ το θέμα του, διαθέτει μια εσωτερική οικονομία και συνάμα μεστό περιεχόμενο, ενώ η γλώσσα του είναι επαρκώς επεξεργασμένη, έχει ανοιχτό ορίζοντα και ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες, γι’ αυτό και διαβάζεται, χωρίς ψυχικό κόστος, κι από μη καπνιστές.

* Ο ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ είναι επιμελητής εκδόσεων.

altΠώς κατάφερα ν' αρχίσω το τσιγάρο
Κωνσταντίνος Μάγνης
Πικραμένος 2016
Σελ. 136, τιμή εκδότη €11,00

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Επιβίωση και Ιερότητα: Η πρώιμη ανθρωπότητα, το ελληνικό κοσμοσύστημα και τα μυστήρια της Ελευσίνας» της Αλεξάνδρας Θεοδωροπούλου (κριτική)

«Επιβίωση και Ιερότητα: Η πρώιμη ανθρωπότητα, το ελληνικό κοσμοσύστημα και τα μυστήρια της Ελευσίνας» της Αλεξάνδρας Θεοδωροπούλου (κριτική)

Για το βιβλίο της Αλεξάνδρας Θεοδωροπούλου «Επιβίωση και Ιερότητα: Η πρώιμη ανθρωπότητα, το ελληνικό κοσμοσύστημα και τα μυστήρια της Ελευσίνας» (εκδ. Παπαζήση).

Γράφει ο Κωνσταντίνος Β. Πρώιμος

Ιαχές της φυσικής κα...

«Οι Μυκήνες δεν ήταν το παν – Καμπανελλικά ανάλεκτα» του Γιώργου Π. Πεφάνη (κριτική) – Στη ρωγμή του αθέατου εαυτού

«Οι Μυκήνες δεν ήταν το παν – Καμπανελλικά ανάλεκτα» του Γιώργου Π. Πεφάνη (κριτική) – Στη ρωγμή του αθέατου εαυτού

Για το βιβλίο του Γιώργου Π. Πεφάνη «Οι Μυκήνες δεν ήταν το παν – Καμπανελλικά ανάλεκτα» (εκδ. Κάπα Εκδοτική). Στην κεντρική εικόνα, ο Ιάκωβος Καμπανέλλης.

Γράφει η Ελευθερία Ράπτου

Οι Μυκήνες δεν ήταν το παν ...

«Τετράδια Αμερικής: Περιπλάνηση στην Αμερική του πολιτισμού και της πολιτικής» του Ντίνου Σιώτη (κριτική)

«Τετράδια Αμερικής: Περιπλάνηση στην Αμερική του πολιτισμού και της πολιτικής» του Ντίνου Σιώτη (κριτική)

Για το βιβλίο του Ντίνου Σιώτη «Τετράδια Αμερικής: Περιπλάνηση στην Αμερική του πολιτισμού και της πολιτικής» (εκδ. Καστανιώτη). Κεντρική εικόνα: © Richard Tao (Unsplash).

Γράφει ο Αντώνης Μακρυδημήτρης

Yet the ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Το ζοφερό «Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά, στη Στέγη (κριτική)

Το ζοφερό «Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά, στη Στέγη (κριτική)

Την ώρα που το ευρύ τηλεοπτικό κοινό παρακολουθεί με ενδιαφέρον κάποιες εξαιρετικές σειρές του Netflix και της HBO, όμως δεν ενοχλείται καθόλου από τα νέα ελληνικά σήριαλ, που σταθερά θέματά τους έχουν «τη βεντέτα, την τιμή της αδερφής και την κατσίκα του γείτονα» -όπως εύγλωττα είπε σε συνέντευξή του-, ο Δημήτρης Κ...

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Τζ.Μ. Κουτσί [J.M. Coetzee] «Ο Πολωνός» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Βίος και Πολιτεία #11: Η Σώτη Τριανταφύλλου, ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Βίος και Πολιτεία #11: Η Σώτη Τριανταφύλλου, ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Στο 11ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου, με τον Κώστα Κατσουλάρη θα συνομιλήσει η συγγραφέας και ιστορικός Σώτη Τριανταφύλλου, σε μια κουβέντα εφ' όλης της ύλης, από τα παιδικά της χρόνια στην Κυψέλη μέχρι τα νεανικά της χρόνια στη Νέα Υόρκη, τη ζωή της στο Παρίσι, τα ταξίδια της...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευσητο από το μυθιστόρημα του Κολμ Τόιμπιν [Colm Tóibín] «Ο μάγος» (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 9 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίμπεκ, 1892

Η ορχήστρα έπαιζε το Πρ...

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Σον Μπίθελ [Shaun Bythell] «Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» (μτφρ. Μαριάννα Καλέμη) το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 18 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Key Books.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τύπος τρία

ΕΙΔΟΣ: PARENTE...

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ