alt

Για το βιβλίο του Κωνσταντίνου Μάγνη Πώς κατάφερα ν' αρχίσω το τσιγάρο (εκδ. Πικραμένος).

Του Δημοσθένη Κερασίδη

Όπως θα πρότεινα ευχαρίστως τα όνειρα σε έναν μοναχικό άνθρωπο, κατά τον ίδιο τρόπο θα «συνταγογραφούσα» και το βιβλίο του Κωνσταντίνου Μάγνη σε έναν μανιώδη καπνιστή – αν αυτός είχε βέβαια και μια πετριά αυτογνωσίας…

Το κάπνισμα επί της ουσίας αποτελεί μια πρακτική αυτοπροστατευτική, ένα είδος ναρκισσιστικού αυτοελέγχου.

Αφού τελείωσα την επιμέλεια του εν λόγω κειμένου στο οποίο ο Μάγνης με κάλεσε να συμμετάσχω με ρόλο συμπρωταγωνιστή, σχεδόν αυτόν του γελωτοποιού του βασιλιά, χτύπησε το τζάμι του νου μου μια σκέψη-κοράκι, που, μες στην πολλή θολούρα μου λόγω κούρασης, μου φάνηκε άσχετη: τι είναι η Μαύρη Τρύπα… Μαύρη Τρύπα λοιπόν είναι ένα αστέρι που έχει καταπιεί τον εαυτό του. Όμως και ο καπνιστής εντέλει δεν καταπίνει τον εαυτό του λόγω μιας ασυνείδητης τάσης του για αυτοσυγκράτηση-αυτοσυγκρότηση-αυτοσυγκέντρωση; Κι αυτό γιατί το κάπνισμα επί της ουσίας αποτελεί μια πρακτική αυτοπροστατευτική, ένα είδος ναρκισσιστικού αυτοελέγχου. Ο Μάγνης, να υπενθυμίσω, επί χρόνια εισέπνεε καπνό και τελικά έγραψε ένα βιβλίο ως απόσταγμα της αναμέτρησης με την έξη του.

Έπειτα με απασχόλησε το ερώτημα «τι κάνω όταν καπνίζω». Αν και μοιάζει αναπάντητο, εγώ λέω να κόψω το φίλτρο και να το ανάψω. Λοιπόν, οι φάσεις αυτής της πράξης είναι τρεις: εισπνέω το παρελθόν (μάλλον καταπίνω τις ματαιώσεις και τη ματαιότητά μου, μα κυρίως κάποια συναισθήματα και διάφορα άλλα κατακάθια…), εκπνέω το μέλλον (δηλαδή φυσάω όσα με πιέζουν και καλώς ή κακώς τα εμπεριέχω), άρα το παρόν μου σκοτεινιάζει και με ζορίζει, οπότε καταφεύγω στην απουσία από τον χρόνο-εαυτό μου, και βέβαια όλο αυτό μου αρέσει, ασυνειδήτως πλην σαφώς.

«Είναι ηδονικό και σε αφήνει ανικανοποίητο… Τι περισσότερο μπορεί να ζητήσει κανείς;» μας λέει ο Όσκαρ Ουάιλντ.

Στη συνέχεια ο νους μου ταξίδεψε σε μια παλιά ατάκα του Αργύρη Χιόνη. «Η ποίηση –ή ο έρωτας, δεν θυμάμαι ακριβώς– θα έπρεπε να είναι σαν ζαχαρωμένο βότσαλο. Τότε που αρχίζεις να γλυκαίνεσαι, να σπας τα δόντια σου». Μήπως αυτό δεν κάνει εντέλει ο γελωτοποιός του βασιλιά στον βασιλιά; Του δείχνει τα δόντια του μέσα από χαμόγελα… Άραγε αυτή ακριβώς δεν είναι η αόρατη –μα και ορατή– ουσία του καπνίσματος; Μια τελετουργία αυτοκαταστροφής επενδυμένη με απόλαυση… «Το τσιγάρο είναι η τέλεια μορφή απόλαυσης. Είναι ηδονικό και σε αφήνει ανικανοποίητο… Τι περισσότερο μπορεί να ζητήσει κανείς;» μας λέει ο Όσκαρ Ουάιλντ.

Δοκίμιο καταγραφής μιας περιπέτειας

Το βιβλίο, σε ένα πρώτο επίπεδο ανάγνωσης, αυτό της προφάνειας, του «ισογείου», είναι ένα αυτοαναστοχαστικό δοκίμιο καταγραφής της περιπέτειας του συγγραφέα και της προσπάθειάς του να ξεπεράσει την έξη του, με πλούσιο και περίτεχνο λόγο, ρυθμό, εικόνες της καθημερινής του ζωής, αλλά και με πολύ ντουμάνι. Όμως σε ένα δεύτερο επίπεδο, αυτό της άδηλης ουσίας του, του «υπογείου» του, μας εισάγει σε ένα ενδιαφέρον παιχνίδι ταυτοτήτων και εσωτερικών συγκρούσεων. Είναι εντέλει ένας μονόλογος δύο φωνών, λόγιου και λαϊκού ιδιόλεκτου· με όρθια στοιχεία ο κεντρικός αφηγητής, με πλάγια ο επιμελητής-γελωτοποιός του βασιλιά, όπως σας είπα και στην αρχή.

Ο Μάγνης γίνεται συχνά πυκνά εξομολογητικός, όντας κρυμμένος πίσω από διάφορες μάσκες, ιδίως μέσω του «διαβολικού» επιμελητή του, που λειτουργεί σαν ένα ιδιότυπο Υπερεγώ του.

Ο Μάγνης γίνεται συχνά πυκνά εξομολογητικός, όντας κρυμμένος πίσω από διάφορες μάσκες, ιδίως μέσω του «διαβολικού» επιμελητή του, που λειτουργεί σαν ένα ιδιότυπο Υπερεγώ του. Εκτός από έμψυχες περσόνες, όπως οι γονείς, διάφορα συγγενικά πρόσωπα, αλλά και ο Χωροφύλακας, ο Εξουσιαστής, που παίζουν σε αυτόν τον πολυμελή θίασο, χρησιμοποιεί και μερικές άψυχες περσόνες-έννοιες, όπως το Καλό, το Κακό, η Υπέρτερη Αρχή, το Πακέτο, ο Αναπτήρας κτλ., και όλα αυτά με κεφαλαίο αρχικό γράμμα.

Στο κείμενό του, το κάπνισμα είναι νοηματοδοτημένο ως μια αντίδρομη διεργασία του πένθους. Κι αυτό γιατί μέσω της εν λόγω διεργασίας το υποκείμενο απαλλάσσεται-εκφορτίζεται από το συναισθηματικό βάρος μιας απώλειας, ενώ ο συγγραφέας μας, με το εισπνέω-εκπνέω και το κρύβομαι-αποκαλύπτομαι, έτεινε επί χρόνια να υλοποιήσει την αυτοκαταστροφική επιθυμία του να γίνει ο θυσιαστήριος ταύρος του λαβυρίνθου του… Κόβοντας το τσιγάρο, μπόρεσε να φυσήξει τον καπνό του άρρητου και της σιωπής από τη ζωή του, να ανέβει στο υψίπεδο του λόγου –αφού βεβαίως κατρακύλησε μέσα του– και να γράψει το βιβλίο αυτό, σαν ένα πολύτιμο λάφυρο από τη μάχη που έδωσε με τα φαντάσματά του.

Η γραφή σαν βάλσαμο

Η φαρμακευτική αγωγή που λέγεται γραφή, έστω και με τη μορφή του ημερολογίου, αποτοξινώνει, προσφέρει συγκινήσεις και παράγει ενδορφίνες.

«Το γράψιμο είναι μια μορφή ικεσίας», λέει ο Κάφκα· εγώ θα πρόσθετα «και ψυχοθεραπείας υπό ορισμένες συνθήκες». Άρα η καταφυγή στη γραφή μπορεί να λειτουργεί σαν βάλσαμο ή σαν μια ψυχοσωματική άσκηση υπέρβασης του χρόνου. Η φαρμακευτική αγωγή που λέγεται γραφή, έστω και με τη μορφή του ημερολογίου, αποτοξινώνει, προσφέρει συγκινήσεις και παράγει ενδορφίνες. Σίγουρα είναι προτιμότερο να γεμίζεις σελίδες αντί για τασάκια και δεν αποκλείεται, με έμπνευση τη διαδικασία αυτή, να υποψιαστείς κάποια στιγμή τι σημαίνει αυτογνωσία. Ο Αχιλλέας Κυριακίδης μάς πηγαίνει πιο μακριά, πιθανόν στο κέντρο αυτής της κατάστασης, υπενθυμίζοντάς μας πολύ απλά: «Γράφουμε για να μην τρελαθούμε».

Γράφω σημαίνει σπάζω το κέλυφος των πραγμάτων που με πιέζουν και αναδημιουργώ-αναδημιουργούμαι. Μια παρέκβαση σε αυτό το σημείο είναι αναγκαία: το κάπνισμα συνδέεται εξωτερικά με τη λειτουργία της αναπνοής και εσωτερικά με τη λειτουργία της έκφρασης. Οι πνεύμονες είναι εξίσου σημαντικό όργανο με το δέρμα όσον αφορά την επαφή-επικοινωνία με τους άλλους, καθότι παίρνω ανάσα-αέρα για να υπάρχω. Ας μην το ξεχνάμε: «ψυχή» στα αρχαία ελληνικά σημαίνει ανάσα, πνοή.

Aν και κάπως βαρύ το θέμα του, διαθέτει μια εσωτερική οικονομία και συνάμα μεστό περιεχόμενο, ενώ η γλώσσα του είναι επαρκώς επεξεργασμένη, έχει ανοιχτό ορίζοντα και ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες, γι’ αυτό και διαβάζεται, χωρίς ψυχικό κόστος, κι από μη καπνιστές.

Ο Μάγνης κάποια στιγμή ανοίχτηκε μέσα του και βάδισε σε αυτή την οδό αυτοθεραπείας και απελευθέρωσης. Μπορείτε εύκολα να το διαπιστώσετε, αν βεβαίως δεν θαμπωθείτε από την επιφάνεια του κειμένου του, αν προσπεράσετε τον έξυπνο λόγο, το διάχυτο χιούμορ, τους επιτυχείς νεολογισμούς, αλλά βέβαια και τις θυμικές εκρήξεις του (τις οποίες πρέπει, ως παράπονο, να τονίσω ότι συνήθως βάζει στο στόμα του επιμελητή, ενώ αυτός παραμένει κύριος… να θυμίσω εδώ τα «να πάν’ να γαμηθούνε οι γιατροί!» ή «στα παπάρια μας!» και πολλά άλλα).

Η δομή των κεφαλαίων είναι σπονδυλωτή, χαρίζοντας φυσικότητα στον τρόπο διάταξης του υλικού του, ενώ η όλη αρχιτεκτονική του βιβλίου είναι λεπτουργημένη και λειτουργική. Παρόλο που οι λέξεις του είναι περισσότερο νοητικής τάξεως ή ιδιοσυγκρασίας –έχουν πάντα «φίλτρο»– και γενικά ο λόγος είναι αρμονικά ενορχηστρωμένος, δεν λείπουν και οι «άφιλτρες» συναισθηματικές στιγμές, οπότε η ένταση και η φόρτιση ανεβαίνουν αισθητά, γι’ αυτό και θα έλεγα ότι έχουμε να κάνουμε με ένα δοκίμιο στα όρια της λογοτεχνίας.

Το βιβλίο Πώς κατάφερα ν’ αρχίσω το κάπνισμα ως ανάγνωσμα είναι απολαυστικό και για έναν επιπρόσθετο λόγο: διότι μέσα από τις στιγμές του αυτοσαρκασμού του και την ευρεία αναφορικότητά του ο συγγραφέας δημιουργεί μια «σχέση χειραψίας» με τον αναγνώστη. Επίσης, αν και κάπως βαρύ το θέμα του, διαθέτει μια εσωτερική οικονομία και συνάμα μεστό περιεχόμενο, ενώ η γλώσσα του είναι επαρκώς επεξεργασμένη, έχει ανοιχτό ορίζοντα και ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες, γι’ αυτό και διαβάζεται, χωρίς ψυχικό κόστος, κι από μη καπνιστές.

* Ο ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ είναι επιμελητής εκδόσεων.

altΠώς κατάφερα ν' αρχίσω το τσιγάρο
Κωνσταντίνος Μάγνης
Πικραμένος 2016
Σελ. 136, τιμή εκδότη €11,00

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ο έκτος αφανισμός» της Ελίζαμπεθ Κόλμπερτ – Μια αφύσικη ιστορία που συμβαίνει ΤΩΡΑ

«Ο έκτος αφανισμός» της Ελίζαμπεθ Κόλμπερτ – Μια αφύσικη ιστορία που συμβαίνει ΤΩΡΑ

Για το βιβλίο της βραβευμένης με Πούλιτζερ Ελίζαμπεθ Κόλμπερτ [Elizabeth Kolbert] «Ο έκτος αφανισμός: Μια αφύσικη ιστορία» (μτφρ. Γιώργος Μαραγκός, εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Ευλαλία Πάνου

Το βιβλίο της Ελίζαμπεθ Κόλμπ...

«Η ποιητική της Άπω Ανατολής» της Ευσταθίας Δήμου (κριτική) – Χαϊκού, ένα παρεξηγημένο ποιητικό είδος

«Η ποιητική της Άπω Ανατολής» της Ευσταθίας Δήμου (κριτική) – Χαϊκού, ένα παρεξηγημένο ποιητικό είδος

Για τη μελέτη της Ευσταθίας Δήμου «Η ποιητική της Άπω Ανατολής: Ψήγματα Χρυσού σε νεοελλήνων την εμφάνεια» (εκδ. Κουκκίδα). Kεντρική εικόνα: το έργο του Κατσουσίκα Χοκουσάι «Το μεγάλο κύμα έξω από την Καναγκάβα» (1831). 

Γράφει ο Γιώργος Δελιόπουλος

...
«Τα Ελληνικά Περιοδικά του 19ου αιώνα (Τόμος Α' και Β')» της Μάρθας Καρπόζηλου (κριτική)

«Τα Ελληνικά Περιοδικά του 19ου αιώνα (Τόμος Α' και Β')» της Μάρθας Καρπόζηλου (κριτική)

Για το έργο της Μάρθας Καρπόζηλου «Τα Ελληνικά Περιοδικά του 19ου αιώνα» (Τόμος Α΄, σ. 224 και Β΄, σ. 410), από τις εκδ. Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων.

Γράφει ο Γιάννης Σ. Παπαδάτος

Κυρίαι και Κύριοι, ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Η Ήλια Μπούρα μας συστήθηκε πρόσφατα με την ποιητική της συλλογή «Εύκρατη ζώνη», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. «Ένας νέος ποιητής δεν φέρνει τίποτα καινούργιο εκτός από τη βιωματική χρήση των λέξεων που υπάρχουν στη γλώσσα μας τόσες χιλιάδες χρόνια», σημειώνει, μεταξύ άλλων.

...
«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

Η παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» παρουσιάζεται στο Σύγχρονο Θέατρο σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη. Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

H παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» που ανεβάζει στο Σύγχρονο Θέατ...

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Σύμφωνα με έρευνα, ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες [Gabriel García Márquez} είναι ο πιο μεταφρασμένος συγγραφέας ισπανόφωνης λογοτεχνίας των τελευταίων είκοσι ετών, εκθρονίζοντας από την πρώτη θέση τον Θερβάντες [Miguel de Cervantes], δημιουργό του «Δον Κιχώτη».

Επιμέλεια: Boo...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ