alt

Για το βιβλίο του Κωνσταντίνου Μάγνη Πώς κατάφερα ν' αρχίσω το τσιγάρο (εκδ. Πικραμένος).

Του Δημοσθένη Κερασίδη

Όπως θα πρότεινα ευχαρίστως τα όνειρα σε έναν μοναχικό άνθρωπο, κατά τον ίδιο τρόπο θα «συνταγογραφούσα» και το βιβλίο του Κωνσταντίνου Μάγνη σε έναν μανιώδη καπνιστή – αν αυτός είχε βέβαια και μια πετριά αυτογνωσίας…

Το κάπνισμα επί της ουσίας αποτελεί μια πρακτική αυτοπροστατευτική, ένα είδος ναρκισσιστικού αυτοελέγχου.

Αφού τελείωσα την επιμέλεια του εν λόγω κειμένου στο οποίο ο Μάγνης με κάλεσε να συμμετάσχω με ρόλο συμπρωταγωνιστή, σχεδόν αυτόν του γελωτοποιού του βασιλιά, χτύπησε το τζάμι του νου μου μια σκέψη-κοράκι, που, μες στην πολλή θολούρα μου λόγω κούρασης, μου φάνηκε άσχετη: τι είναι η Μαύρη Τρύπα… Μαύρη Τρύπα λοιπόν είναι ένα αστέρι που έχει καταπιεί τον εαυτό του. Όμως και ο καπνιστής εντέλει δεν καταπίνει τον εαυτό του λόγω μιας ασυνείδητης τάσης του για αυτοσυγκράτηση-αυτοσυγκρότηση-αυτοσυγκέντρωση; Κι αυτό γιατί το κάπνισμα επί της ουσίας αποτελεί μια πρακτική αυτοπροστατευτική, ένα είδος ναρκισσιστικού αυτοελέγχου. Ο Μάγνης, να υπενθυμίσω, επί χρόνια εισέπνεε καπνό και τελικά έγραψε ένα βιβλίο ως απόσταγμα της αναμέτρησης με την έξη του.

Έπειτα με απασχόλησε το ερώτημα «τι κάνω όταν καπνίζω». Αν και μοιάζει αναπάντητο, εγώ λέω να κόψω το φίλτρο και να το ανάψω. Λοιπόν, οι φάσεις αυτής της πράξης είναι τρεις: εισπνέω το παρελθόν (μάλλον καταπίνω τις ματαιώσεις και τη ματαιότητά μου, μα κυρίως κάποια συναισθήματα και διάφορα άλλα κατακάθια…), εκπνέω το μέλλον (δηλαδή φυσάω όσα με πιέζουν και καλώς ή κακώς τα εμπεριέχω), άρα το παρόν μου σκοτεινιάζει και με ζορίζει, οπότε καταφεύγω στην απουσία από τον χρόνο-εαυτό μου, και βέβαια όλο αυτό μου αρέσει, ασυνειδήτως πλην σαφώς.

«Είναι ηδονικό και σε αφήνει ανικανοποίητο… Τι περισσότερο μπορεί να ζητήσει κανείς;» μας λέει ο Όσκαρ Ουάιλντ.

Στη συνέχεια ο νους μου ταξίδεψε σε μια παλιά ατάκα του Αργύρη Χιόνη. «Η ποίηση –ή ο έρωτας, δεν θυμάμαι ακριβώς– θα έπρεπε να είναι σαν ζαχαρωμένο βότσαλο. Τότε που αρχίζεις να γλυκαίνεσαι, να σπας τα δόντια σου». Μήπως αυτό δεν κάνει εντέλει ο γελωτοποιός του βασιλιά στον βασιλιά; Του δείχνει τα δόντια του μέσα από χαμόγελα… Άραγε αυτή ακριβώς δεν είναι η αόρατη –μα και ορατή– ουσία του καπνίσματος; Μια τελετουργία αυτοκαταστροφής επενδυμένη με απόλαυση… «Το τσιγάρο είναι η τέλεια μορφή απόλαυσης. Είναι ηδονικό και σε αφήνει ανικανοποίητο… Τι περισσότερο μπορεί να ζητήσει κανείς;» μας λέει ο Όσκαρ Ουάιλντ.

Δοκίμιο καταγραφής μιας περιπέτειας

Το βιβλίο, σε ένα πρώτο επίπεδο ανάγνωσης, αυτό της προφάνειας, του «ισογείου», είναι ένα αυτοαναστοχαστικό δοκίμιο καταγραφής της περιπέτειας του συγγραφέα και της προσπάθειάς του να ξεπεράσει την έξη του, με πλούσιο και περίτεχνο λόγο, ρυθμό, εικόνες της καθημερινής του ζωής, αλλά και με πολύ ντουμάνι. Όμως σε ένα δεύτερο επίπεδο, αυτό της άδηλης ουσίας του, του «υπογείου» του, μας εισάγει σε ένα ενδιαφέρον παιχνίδι ταυτοτήτων και εσωτερικών συγκρούσεων. Είναι εντέλει ένας μονόλογος δύο φωνών, λόγιου και λαϊκού ιδιόλεκτου· με όρθια στοιχεία ο κεντρικός αφηγητής, με πλάγια ο επιμελητής-γελωτοποιός του βασιλιά, όπως σας είπα και στην αρχή.

Ο Μάγνης γίνεται συχνά πυκνά εξομολογητικός, όντας κρυμμένος πίσω από διάφορες μάσκες, ιδίως μέσω του «διαβολικού» επιμελητή του, που λειτουργεί σαν ένα ιδιότυπο Υπερεγώ του.

Ο Μάγνης γίνεται συχνά πυκνά εξομολογητικός, όντας κρυμμένος πίσω από διάφορες μάσκες, ιδίως μέσω του «διαβολικού» επιμελητή του, που λειτουργεί σαν ένα ιδιότυπο Υπερεγώ του. Εκτός από έμψυχες περσόνες, όπως οι γονείς, διάφορα συγγενικά πρόσωπα, αλλά και ο Χωροφύλακας, ο Εξουσιαστής, που παίζουν σε αυτόν τον πολυμελή θίασο, χρησιμοποιεί και μερικές άψυχες περσόνες-έννοιες, όπως το Καλό, το Κακό, η Υπέρτερη Αρχή, το Πακέτο, ο Αναπτήρας κτλ., και όλα αυτά με κεφαλαίο αρχικό γράμμα.

Στο κείμενό του, το κάπνισμα είναι νοηματοδοτημένο ως μια αντίδρομη διεργασία του πένθους. Κι αυτό γιατί μέσω της εν λόγω διεργασίας το υποκείμενο απαλλάσσεται-εκφορτίζεται από το συναισθηματικό βάρος μιας απώλειας, ενώ ο συγγραφέας μας, με το εισπνέω-εκπνέω και το κρύβομαι-αποκαλύπτομαι, έτεινε επί χρόνια να υλοποιήσει την αυτοκαταστροφική επιθυμία του να γίνει ο θυσιαστήριος ταύρος του λαβυρίνθου του… Κόβοντας το τσιγάρο, μπόρεσε να φυσήξει τον καπνό του άρρητου και της σιωπής από τη ζωή του, να ανέβει στο υψίπεδο του λόγου –αφού βεβαίως κατρακύλησε μέσα του– και να γράψει το βιβλίο αυτό, σαν ένα πολύτιμο λάφυρο από τη μάχη που έδωσε με τα φαντάσματά του.

Η γραφή σαν βάλσαμο

Η φαρμακευτική αγωγή που λέγεται γραφή, έστω και με τη μορφή του ημερολογίου, αποτοξινώνει, προσφέρει συγκινήσεις και παράγει ενδορφίνες.

«Το γράψιμο είναι μια μορφή ικεσίας», λέει ο Κάφκα· εγώ θα πρόσθετα «και ψυχοθεραπείας υπό ορισμένες συνθήκες». Άρα η καταφυγή στη γραφή μπορεί να λειτουργεί σαν βάλσαμο ή σαν μια ψυχοσωματική άσκηση υπέρβασης του χρόνου. Η φαρμακευτική αγωγή που λέγεται γραφή, έστω και με τη μορφή του ημερολογίου, αποτοξινώνει, προσφέρει συγκινήσεις και παράγει ενδορφίνες. Σίγουρα είναι προτιμότερο να γεμίζεις σελίδες αντί για τασάκια και δεν αποκλείεται, με έμπνευση τη διαδικασία αυτή, να υποψιαστείς κάποια στιγμή τι σημαίνει αυτογνωσία. Ο Αχιλλέας Κυριακίδης μάς πηγαίνει πιο μακριά, πιθανόν στο κέντρο αυτής της κατάστασης, υπενθυμίζοντάς μας πολύ απλά: «Γράφουμε για να μην τρελαθούμε».

Γράφω σημαίνει σπάζω το κέλυφος των πραγμάτων που με πιέζουν και αναδημιουργώ-αναδημιουργούμαι. Μια παρέκβαση σε αυτό το σημείο είναι αναγκαία: το κάπνισμα συνδέεται εξωτερικά με τη λειτουργία της αναπνοής και εσωτερικά με τη λειτουργία της έκφρασης. Οι πνεύμονες είναι εξίσου σημαντικό όργανο με το δέρμα όσον αφορά την επαφή-επικοινωνία με τους άλλους, καθότι παίρνω ανάσα-αέρα για να υπάρχω. Ας μην το ξεχνάμε: «ψυχή» στα αρχαία ελληνικά σημαίνει ανάσα, πνοή.

Aν και κάπως βαρύ το θέμα του, διαθέτει μια εσωτερική οικονομία και συνάμα μεστό περιεχόμενο, ενώ η γλώσσα του είναι επαρκώς επεξεργασμένη, έχει ανοιχτό ορίζοντα και ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες, γι’ αυτό και διαβάζεται, χωρίς ψυχικό κόστος, κι από μη καπνιστές.

Ο Μάγνης κάποια στιγμή ανοίχτηκε μέσα του και βάδισε σε αυτή την οδό αυτοθεραπείας και απελευθέρωσης. Μπορείτε εύκολα να το διαπιστώσετε, αν βεβαίως δεν θαμπωθείτε από την επιφάνεια του κειμένου του, αν προσπεράσετε τον έξυπνο λόγο, το διάχυτο χιούμορ, τους επιτυχείς νεολογισμούς, αλλά βέβαια και τις θυμικές εκρήξεις του (τις οποίες πρέπει, ως παράπονο, να τονίσω ότι συνήθως βάζει στο στόμα του επιμελητή, ενώ αυτός παραμένει κύριος… να θυμίσω εδώ τα «να πάν’ να γαμηθούνε οι γιατροί!» ή «στα παπάρια μας!» και πολλά άλλα).

Η δομή των κεφαλαίων είναι σπονδυλωτή, χαρίζοντας φυσικότητα στον τρόπο διάταξης του υλικού του, ενώ η όλη αρχιτεκτονική του βιβλίου είναι λεπτουργημένη και λειτουργική. Παρόλο που οι λέξεις του είναι περισσότερο νοητικής τάξεως ή ιδιοσυγκρασίας –έχουν πάντα «φίλτρο»– και γενικά ο λόγος είναι αρμονικά ενορχηστρωμένος, δεν λείπουν και οι «άφιλτρες» συναισθηματικές στιγμές, οπότε η ένταση και η φόρτιση ανεβαίνουν αισθητά, γι’ αυτό και θα έλεγα ότι έχουμε να κάνουμε με ένα δοκίμιο στα όρια της λογοτεχνίας.

Το βιβλίο Πώς κατάφερα ν’ αρχίσω το κάπνισμα ως ανάγνωσμα είναι απολαυστικό και για έναν επιπρόσθετο λόγο: διότι μέσα από τις στιγμές του αυτοσαρκασμού του και την ευρεία αναφορικότητά του ο συγγραφέας δημιουργεί μια «σχέση χειραψίας» με τον αναγνώστη. Επίσης, αν και κάπως βαρύ το θέμα του, διαθέτει μια εσωτερική οικονομία και συνάμα μεστό περιεχόμενο, ενώ η γλώσσα του είναι επαρκώς επεξεργασμένη, έχει ανοιχτό ορίζοντα και ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες, γι’ αυτό και διαβάζεται, χωρίς ψυχικό κόστος, κι από μη καπνιστές.

* Ο ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ είναι επιμελητής εκδόσεων.

altΠώς κατάφερα ν' αρχίσω το τσιγάρο
Κωνσταντίνος Μάγνης
Πικραμένος 2016
Σελ. 136, τιμή εκδότη €11,00

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Εσύ είσαι το placebo» του Τζο Ντισπένζα – Πώς να γίνεις ο θεραπευτής του εαυτού σου

«Εσύ είσαι το placebo» του Τζο Ντισπένζα – Πώς να γίνεις ο θεραπευτής του εαυτού σου

Για τη μελέτη του Τζο Ντισπένζα [Joe Dispenza] «Εσύ είσαι το placebo» (μτφρ. Χρήστος Καψάλης, εκδ. Key Books), ένα βιβλίο για το πώς μπορεί κανείς να γίνει ο θεραπευτής του εαυτού του.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Φάρμακα συμβ...

«Διονύσης Σαββόπουλος» του Δημήτρη Καράμπελα (κριτική) – Κατάδυση στον Σαββοπουλικό κόσμο και στον δικό μας

«Διονύσης Σαββόπουλος» του Δημήτρη Καράμπελα (κριτική) – Κατάδυση στον Σαββοπουλικό κόσμο και στον δικό μας

Για την «αναθεωρημένη» μελέτη του Δημήτρη Καράμπελα «Διονύσης Σαββόπουλος», που κυκλοφόρησε ξανά, με νέα επιμέλεια του συγγραφέα, από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Με όρους ημερολογιακούς και ουχί καλλιτ...

«Όλα για την αγάπη» της μπελ χουκς (κριτική) – Η ποιητική της αγάπης στον αστερισμό της κοινωνικής αποξένωσης

«Όλα για την αγάπη» της μπελ χουκς (κριτική) – Η ποιητική της αγάπης στον αστερισμό της κοινωνικής αποξένωσης

Για το βιβλίο της μπελ χουκς [bell hooks] «Όλα για την αγάπη» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο).

Γράφει η Πηνελόπη Αλεξίου

H μπελ χουκς, ή αλλιώς Gloria Watkins, εξέδωσε το 2000 το βιβλίο Αll about love, το οποίο ήρθε στα ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«

«"Λέω παραμύθια να ξορκίσω το κακό" – Σχεδίασμα ποιητικής βιογραφίας του Σωκράτη Μάλαμα» του Λέοντα Ναρ

Για τη βιογραφία «Λέω παραμύθια να ξορκίσω το κακό... – Σχεδίασμα ποιητικής βιογραφίας του Σωκράτη Μάλαμα» (εκδ. Πατάκη) του Λέοντα Α. Ναρ. Κεντρική εικόνα: Ο Σωκράτης Μάλαμας. 

Γράφει ο Κώστας Φρουζάκης

Το ν...

«Η νύφη και το “Καληνύχτα Σταχτοπούτα”» της Καρολίνα Μπιάνκι (κριτική) – Η ιστορία της σφαγής των γυναικών

«Η νύφη και το “Καληνύχτα Σταχτοπούτα”» της Καρολίνα Μπιάνκι (κριτική) – Η ιστορία της σφαγής των γυναικών

Για την παράσταση «Η νύφη και το “Καληνύχτα Σταχτοπούτα”» της Καρολίνα Μπιάνκι (Carolina Bianchi) και της κολλεκτίβας Cara de Cavalo στην Πειραιώς 260, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

...
«Βίος και Πολιτεία»: Ο Δημήτρης Σίμος έρχεται στο Υπόγειο

«Βίος και Πολιτεία»: Ο Δημήτρης Σίμος έρχεται στο Υπόγειο

Στο 85ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων στο Βιβλιοπωλείο της Πολιτείας με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου και των ιδεών, o Κώστας Κατσουλάρης συνομιλεί με τον συγγραφέα αστυνομικών μυθιστορημάτων Δημήτρη Σίμο, με αφορμή το τελευταίο του μυθιστόρημα «Κανονικά παιδιά» (εκδ. Μεταίχμιο). Η συζήτηση θα μεταδοθεί την Πέ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Ανί Ερνό [Annie Ernaux], «Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Ιουνίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τα σουπερμάρκετ και ο...

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Καλοκαίρι 2025: «Διαβάζοντας σε ανοιχτούς ορίζοντες» – 50 λογοτεχνικά βιβλία για όλες τις διαθέσεις και για κάθε στιγμή

Καλοκαίρι 2025: «Διαβάζοντας σε ανοιχτούς ορίζοντες» – 50 λογοτεχνικά βιβλία για όλες τις διαθέσεις και για κάθε στιγμή

Διηγήματα, νουβέλες και μυθιστορήματα, σύγχρονα και κλασικά, όλα μαζί ανοίγουν μια αναγνωστική βεντάλια για όλες τις διαθέσεις και προτιμήσεις και για κάθε στιγμή. 

Επιλογή-κείμενα: Κώστας Αγοραστός, Διονύσης Μαρίνος

Π...

Πού πάει ο κόσμος μας: 50 βιβλία για την Ιστορία, την πολιτική, την κοινωνία, την επιστήμη

Πού πάει ο κόσμος μας: 50 βιβλία για την Ιστορία, την πολιτική, την κοινωνία, την επιστήμη

Επιλογή πενήντα βιβλίων από την πρόσφατη βιβλιοπαραγωγή, εστιάζοντας στην Ιστορία, ελληνική και διεθνή, στην πολιτική και τη φιλοσοφία, αλλά και σε βιβλία που αφορούν τον πολιτισμό, την κοινωνία, τη θρησκεία, την ψυχολογία, την επιστήμη. Πενήντα δοκίμια ή μελέτες που μπορούν να μας κάνουν καλύτερους και πιο ενημερωμ...

Επτά νέες ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά νέες ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά ποιητές και ποιήτριες παραδίδουν τους στίχους τους στο αναγνωστικό κοινό μέσα από τις νέες τους ποιητικές συλλογές που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

Επτά ποιητικά βιβλία από τις εκδόσεις Βακχικόν. 

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ