auster graffiti 700

Για τα μυθιστορήματα του Paul Auster Η επινόηση της μοναξιάς και Ημερολόγιο του χειμώνα, και τα δύο σε μετάφραση της Σταυρούλας Αργυροπούλου, τα οποία κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Του Γιώργου Βέη

Η πένα δεν θα κατορθώσει ποτέ να κινηθεί αρκετά γρήγορα ώστε να σημειώσει κάθε λέξη που ανακαλύφθηκε στον χώρο της μνήμης.
Βλ. Η επινόηση της μοναξιάς, σελ. 203

Πρόκειται κατ' ουσίαν για τρία βιβλία. Στο πρώτο συστεγάζονται εμφανώς δύο ξεχωριστά, υφολογικά διακριτά, πλην όμως ομόκεντρα, κατ' ομολογίαν αυτοαναφορικά έργα, δηλαδή το διεξοδικό Πορτρέτο ενός αόρατου ανθρώπου και το καλώς συγκερασμένο Βιβλίο της μνήμης. Αμφότερα συναποτελούν μια τράπεζα πολλών κειμενικών γονιδίων, τα οποία ανιχνεύονται εύκολα στις περαιτέρω εμπεδώσεις του συγγραφέα. Γραμμένα στις αρχές της δεκαετίας του ’80, τέσσερα σχεδόν χρόνια μετά την τελεσίδικη ακύρωση της σταδιοδρομίας του Πολ Όστερ (Nιου Τζέρσεϊ, Η.Π.Α. 1947- ) στο ευρύτερο πεδίο των ποιητικών συνθέσεων και την αντίστοιχη, αρκούντως αποφασιστική στροφή του προς την τέχνη ενός αναβαθμισμένου, πολυεπίπεδου πεζού λόγου, συνιστούν τρόπον τινά οριοθετήσεις λογοτεχνικής στρατηγικής.

Λαμβάνοντας μάλιστα υπόψιν το επίμετρο, το οποίο φέρει τον εύλογο τίτλο «Καθετί πηγάζει εκ των ένδον και κινείται προς τα έξω», το οποίο συνιστά διυλισμένο προϊόν συνέντευξης του συγγραφέα, πριν πέντε χρόνια, με την I.B. Siegumfeldt, αναπληρώτρια καθηγήτρια Σύγχρονης Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης, με το οποίο κλείνει η ελληνική έκδοση της Επινόησης της μοναξιάς, ο συστηματικός, αλλά και ο ευκαιριακός αναγνώστης του Πολ Όστερ διαθέτει τώρα πλέον ένα λειτουργικό εγχειρίδιο για την εις βάθος διάγνωση των αιτίων και των αιτιατών της εξατομικευμένης αισθητικής πρότασης του πολυβραβευμένου αυτού δημιουργού, ευρύτατα μεταφρασμένου, εξαιρετικά δημοφιλούς, ως γνωστόν, τόσο στην εθνική του σκηνή, όσο και στη διεθνή.

Η σπουδή της μοναξιάς εστιάζεται στη διαρκή απουσία του Πατέρα. Είτε ζωντανός είτε νεκρός, ο πατέρας απλώς δεν υφίσταται. Η ομολογία διακρίνεται από μιαν τραγική  ένταση, την οποία συναντάμε συχνά πυκνά ιδίως στους κλασικούς συγγραφείς.

Στη σελίδα 115 της Επινόησης της μοναξιάς, ο κεντρικός χαρακτήρας βιώνει ό,τι ακριβώς ο υποτιθέμενος μόνος επιζών κάτοικος του πλανήτη μας, μετά από μια ολική εξαφάνιση του ανθρώπινου είδους, θα μπορούσε κατ' εξακολούθηση να βιώνει. Έχει προηγηθεί η δολοφονία του παππού του από τη γιαγιά του, από την πλευρά του πατέρα του, την οποία διαπιστώνει πολλές δεκαετίες μετά, κατά την περίοδο μάλιστα που δοκιμάζει μιαν ακόμη ισχυρή συνειδησιακή του κρίση. Η μόνωση, για πολλούς λόγους, είναι οριστική. Η υπαρξιακή αγωνία κορυφώνεται μέσα ακριβώς στο κελί της ψυχής, ό,τι δηλαδή προσδιορίζουν με κλασική γεωμετρική ακρίβεια οι τέσσερις ενός δωματίου. Το κέλυφος της πραγματικότητας έχει προ πολλού διαρραγεί. Η ζωή χαίνει. Η περιγραφή αποτυπώνει τη ρήξη με τον Άλλον. Ο τελευταίος μάλλον δεν υπήρξε παρά μόνον για τους αδιάφορους τρίτους. Παραθέτω τα εξής ενδεικτικά από την προαναφερόμενη, κρίσιμη σελίδα. «Γεγονός όμως είναι ότι δεν υπάρχει κάποιος στον οποίο θα ήθελε να μιλήσει. Ούτε στην Καλιφόρνια, ούτε στο Παρίσι, ούτε στην Κίνα. Γι’  αυτόν ο κόσμος έχει συρρικνωθεί στις διαστάσεις του δωματίου του και, για όσο διάστημα του πάρει να το καταλάβει, θα πρέπει να μείνει εδώ όπου βρίσκεται. Ένα μονάχα πράγμα είναι σίγουρο: Δεν μπορεί να βρεθεί πουθενά αλλού αν πρώτα δεν υπάρξει εδώ. Και αν δεν καταφέρει να βρει τούτο το μέρος, θα ήταν παράλογο γι’  αυτόν να σκεφτεί να αναζητήσει κάποιο άλλο». Η σπουδή της μοναξιάς εστιάζεται στη διαρκή απουσία του Πατέρα. Είτε ζωντανός είτε νεκρός, ο πατέρας απλώς δεν υφίσταται. Η ομολογία διακρίνεται από μιαν τραγική  ένταση, την οποία συναντάμε συχνά πυκνά ιδίως στους κλασικούς συγγραφείς. Απομονώνω για τις ανάγκες της εποπτικής στιγμής τα εξής χαρακτηριστικά από τη σελίδα 171: «Η πραγματικότητα ήταν ένα κινέζικο κουτί, μια ατέλειωτη σειρά από θήκες η μια μέσα στην άλλη. Επειδή εδώ, στο πιο απίθανο σημείο, έκανε πάλι την εμφάνισή του το γνωστό θέμα: η κατάρα του απόντος πατέρα». Εδώ ο Πολ Όστερ συναντά τον Ορέστη. Η διαφορά έγκειται ότι τον πατέρα του δεν τον σκοτώνει η μητέρα του, αλλά ο ένδον δαίμων του ίδιου του πατέρα του, το φάσμα του οποίου τον καταδυναστεύει από τις πρώτες ως τις τελευταίες σελίδες του βιβλίου. Κι όμως υπάρχει μια και μόνο διέξοδος. Έστω κι αν αυτή δεν διαφαίνεται καθαρά. Αναφέρομαι στην ηδονή την οποία παρέχει δίκην αθανασίας, δίκην υπέρβασης του Κακού, η δημιουργική γραφή. Ο διάλογος του κόσμου των φαινομένων, ήτοι η λεγόμενη πραγματικότητα, με το πρόσωπο, ήτοι τον φορέα των παθών, δείχνει επιτέλους να συμβαίνει σε βάση κερδισμένης, βεβαίας ισοτιμίας. Οι ύστατες προτάσεις της Επινόησης της μοναξιάς συνιστούν παρηγορία ολκής. Ικανή να αποσείσει το άλγος των δεκαετιών, οι οποίες βαρύνουν εκόντα άκοντα τον συγκεκριμένο διηγητικό ήρωα. Ο κειμενικός κόσμος, ο οποίος είναι καθόλα έτοιμος να αναδυθεί στα χαρτιά, που είναι έτοιμα να γεμίσει με τις ζέουσες λέξεις του ο πολωνοεβραϊκής καταγωγής συγγραφέας, συνιστά εν τέλει την περιλάλητη γη των διασήμων και ασήμων προγόνων του, δηλαδή τη Γη της Επαγγελίας.

Ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται στην «φλογερή στιγμή της φώτισης» το 1978, τότε δηλαδή που ο Πολ Όστερ αισθάνεται να μετατρέπεται από τη μια στιγμή στην άλλη σε απόλυτο σκεύος του πεζού λόγου. Ο κόσμος ανοίγει γι’ αυτόν, μόνον γι’ αυτόν, εκείνη την καίρια στιγμή όλες τις πόρτες, όλα τα παράθυρα που δείχνουν Αλήθεια.

Το Ημερολόγιο του χειμώνα περιέχει τα εξατομικευμένα πορίσματα εξήντα τεσσάρων χρόνων ζωής. Διαθέτουν, μεταξύ άλλων, άφθονες περιγραφές του εξωτερικού περιβάλλοντος. Μάλιστα, καταγράφονται λεπτομερώς ως και οι διαστάσεις των διαμερισμάτων, των σοφιτών και των δωματίων, που κατά καιρούς στέγασαν τον νομάδα της γραφής, πότε μαζί με συγκάτοικο και πότε χωρίς. Η αποτίμηση των ερωτικών σχέσεων είναι εδώ, το τονίζω αυτό, αποφασιστική. Ο συγγραφέας, ένας τυπικός, ένας δηλωμένος υπηρέτης του Έρωτα, απόλυτα αφοσιωμένος σ’ αυτόν, αν και ξέρει ότι κατά βάθος η απόλαυση είναι κατά κανόνα ενικού γένους, όπως δίδαξε λίγα χρόνια πριν ο Ζακ Λακάν, δεν παραιτείται. Το κείμενο, ως καταγραφή πρωθύστερων βιωματικών δεδομένων, είναι για μιαν ακόμη φορά ο καθρέφτης της αναγεννησιακής ή και ανατρεπτικής λίμπιντο. Ο έρωτας ενδέχεται εν προκειμένω να είναι το μεταίχμιο, η ώσμωση με το θείο. Στο σημείο αυτό ο Πολ Όστερ κλείνει το μάτι στους ανάλογους πλατωνικούς διαλόγους. Ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται στην «φλογερή στιγμή της φώτισης» το 1978, τότε δηλαδή που ο Πολ Όστερ αισθάνεται να μετατρέπεται από τη μια στιγμή στην άλλη σε απόλυτο σκεύος του πεζού λόγου. Ο κόσμος ανοίγει γι’ αυτόν, μόνον γι’ αυτόν, εκείνη την καίρια στιγμή όλες τις πόρτες, όλα τα παράθυρα που δείχνουν Αλήθεια. Πρόκειται για την εμπειρία «σατόρι» των Ιαπώνων. Από τη στιγμή εκείνη γεννιούνται το ένα μετά το άλλο τα βιβλία του. Η μεταφυσική διάσταση της ρήξης αυτής με το όποιο κειμενικό παρελθόν συνιστά διαύγαση. Η έκρηξη αυτή στο εσωτερικό του συγγραφέα αναλογεί εν τέλει στο Μπιγκ Μπανγκ του μεγάκοσμου. Και για τη ριζική αυτή μεταστροφή του Πολ Όστερ αρκεί μια πρόβα χορού χωρίς μουσική. Από απλός παρατηρητής των χορευτικών δρώμενων αναβαθμίζεται σε βαθυστόχαστο ανατόμο των συνθηκών της περιρρέουσας ατμόσφαιρας. Ισχύει κατά τα άλλα ό,τι προτείνει με πρόδηλο ενθουσιασμό ο φιλόσοφος που συνάντησε τον Ζαρατούστρα: «Όσο το δυνατόν πιο κοντά σε τέτοιες εκρήξεις! Ε κ ε ί βρίσκεται η ουσία ∙ έτσι θα συλλάβεις την όποια ουσία! Κι ας παρουσιάζεται ασύνδετη, ανοργάνωτη. Ό, τι προλάβεις να δεις εκείνη τη στιγμή! Μετά θα γίνει η τιθάσευση του υλικού, η δομή του, ο χωρισμός σε παραγράφους, το στάθμισμα των επιχειρημάτων, ο ‘ πρόλογος ’, το ‘κύριο θέμα’, ο ‘επίλογος’: όλο το ψέμα!...». Βλ. Νίτσε, Το πάθος για την αλήθεια, εκδόσεις Gutenberg, 2015. Η μετάφραση μεταφέρει με χαρακτηριστική άνεση το πρωτότυπο στα καθ' ημάς.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ είναι ποιητής.

altΗ επινόηση της μοναξιάς
Paul Auster
Μτφρ. Σταυρούλα Αργυροπούλου
Μεταίχμιο 2015
Σελ. 304, τιμή εκδότη €15,50

alt

 

 

altΗμερολόγιο του χειμώνα
Paul Auster
Μτφρ. Σταυρούλα Αργυροπούλου
Μεταίχμιο 2014
Σελ. 240, τιμή € 13,30

alt

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ PAUL AUSTER

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τοξική θετικότητα» της Γουίτνεϊ Γκούντμαν – Η ζωή δεν είναι ευχετήρια κάρτα (ευτυχώς)

«Τοξική θετικότητα» της Γουίτνεϊ Γκούντμαν – Η ζωή δεν είναι ευχετήρια κάρτα (ευτυχώς)

Το βιβλίο «Τοξική θετικότητα» της Γουίτνεϊ Γκούντμαν [Whitney Goodman] (μτφρ. Μαρία Κουκιάδη, εκδ. Key Books) είναι ένας «οδηγός συναισθηματικής επιβίωσης σε έναν κόσμο που έχει εμμονή με την ευτυχία».

Γράφει η Ευλαλία Πάνου

...
«Ο έκτος αφανισμός» της Ελίζαμπεθ Κόλμπερτ – Μια αφύσικη ιστορία που συμβαίνει ΤΩΡΑ

«Ο έκτος αφανισμός» της Ελίζαμπεθ Κόλμπερτ – Μια αφύσικη ιστορία που συμβαίνει ΤΩΡΑ

Για το βιβλίο της βραβευμένης με Πούλιτζερ Ελίζαμπεθ Κόλμπερτ [Elizabeth Kolbert] «Ο έκτος αφανισμός: Μια αφύσικη ιστορία» (μτφρ. Γιώργος Μαραγκός, εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Ευλαλία Πάνου

Το βιβλίο της Ελίζαμπεθ Κόλμπ...

«Η ποιητική της Άπω Ανατολής» της Ευσταθίας Δήμου (κριτική) – Χαϊκού, ένα παρεξηγημένο ποιητικό είδος

«Η ποιητική της Άπω Ανατολής» της Ευσταθίας Δήμου (κριτική) – Χαϊκού, ένα παρεξηγημένο ποιητικό είδος

Για τη μελέτη της Ευσταθίας Δήμου «Η ποιητική της Άπω Ανατολής: Ψήγματα Χρυσού σε νεοελλήνων την εμφάνεια» (εκδ. Κουκκίδα). Kεντρική εικόνα: το έργο του Κατσουσίκα Χοκουσάι «Το μεγάλο κύμα έξω από την Καναγκάβα» (1831). 

Γράφει ο Γιώργος Δελιόπουλος

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το εμβληματικό μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», το οποίο θα κυκλοφορήσει σε νέα έκδοση στις 5 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο Μανολιός σώπασε· η φωνή του είχε ...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές», που θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΠΕΝΤΕΜΙΣΙ ΒΔΟΜΑΔΕΣ 

...
«Τα μικρά μεγάλα» της Μάρσιας Ισραηλίδη (κριτική) – Φωτεινά ποιήματα ανάμεσα σε κατά τόπους νέφη

«Τα μικρά μεγάλα» της Μάρσιας Ισραηλίδη (κριτική) – Φωτεινά ποιήματα ανάμεσα σε κατά τόπους νέφη

Για την ποιητική συλλογή της Μάρσιας Ισραηλίδη «Τα μικρά μεγάλα» (εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, το έργο «Heart Shape» του Ali Esmaeilipour.

Γράφει η Μάνια Μεζίτη

Τα μικρά μεγάλα, η πρώτη συλλογή με ποιήματα της...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το εμβληματικό μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», το οποίο θα κυκλοφορήσει σε νέα έκδοση στις 5 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο Μανολιός σώπασε· η φωνή του είχε ...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές», που θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΠΕΝΤΕΜΙΣΙ ΒΔΟΜΑΔΕΣ 

...
«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ανί Ενρό [Annie Ernaux] «Πάθος» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Από πέρυσι τον Σεπτέμβρη, δεν έκανα τίποτε άλλο απ’...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ