baladeur

Για το βιβλίο της Ευαγγελίας Δαμουλή «Αρσανάδες και αρχονταρίκια», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Γρηγόρη. Στην κεντρική εικόνα, έργο του Τιμ Βάινερ.

Γράφει η Ιφιγένεια Μποτουροπούλου

Πριν λίγο καιρό κυκλοφόρησε το βιβλίο της Αρσανάδες και αρχονταρίκια από τις εκδόσεις Γρηγόρη, της κ. Ευαγγελίας Δαμουλή. Το βιβλίο εστιάζει στους ταξιδιώτες και περιηγητές στο Άγιο Όρος, έναν τόπο με εντελώς γεωπολιτική ιδιαιτερότητα που δεν έχει πάψει να συγκεντρώνει το ενδιαφέρον τόσο των ερευνητών όσο και όλων όσων το επισκέφθηκαν και συνεχίζουν να το επισκέπτονται ανά τους αιώνες. Ας ξεκινήσω πρώτα με ένα σχόλιο για τον τίτλο που τόσο εύστοχα έδωσε η συγγραφέας και που σηματοδοτεί την ουσία της ιδέας αυτής της μελέτης και έχει άμεση σχέση με το περιεχόμενο, γιατί οι Αρσανάδες και τα αρχονταρίκια ήταν και είναι οι τόποι υποδοχής των περιηγητών-επισκεπτών του Αγίου Όρους.

Ο Ταρσανάς ή Αρσανάς, σύμφωνα με πληροφορίες που δίνει το Ναυτικό Μουσείο Καβάλας, είναι δημώδης όρος της κοινής ναυτικής γλώσσας βυζαντινο-τουρκικής προέλευσης. Μια άλλη εκδοχή θέλει τη λέξη να προέρχεται από το αραβικό dar as-sina a, δηλαδή «οίκος του επαγγέλματος»ˑ μέσω Σικελίας σε διάφορες γλώσσες έγινε tarzana και στα ελληνικά ταρσανάς. Η λέξη πέρασε στην ελληνική από τη βενετσιάνικη διάλεκτο, όπου arsenale σημαίνει σταθμός πλοίων. Με τον όρο αυτό νοούνται κυρίως μικρές ναυπηγικές μονάδες και νεώρια στα οποία ανελκύονται μικρά σκάφη συνήθως αλιευτικά και λέμβοι. Χαρακτηριστικοί είναι οι μικροί "αρσανάδες" που υπάρχουν στο Άγιο Όρος όπου φυλάσσονται οι λέμβοι των παράλιων Μονών, και που αποτελούν τα σημεία προσέγγισης από θαλάσσης σ΄ αυτές (κοινώς: σκάλες).

Γενικά, ο Αρσανάς είναι το παράκτιο κτιριακό συγκρότημα που καλύπτει τις λειτουργίες της διά θαλάσσης διακινήσεως ειδών και προσώπων της μονής. Έτσι το συγκρότημα περιλαμβάνει καραβοστάσιο, αποθηκευτικούς χώρους και χώρους κατοικίας, οργανωμένους με την οχυρωματική λογική που επέβαλλε η ανασφάλεια των παλαιοτέρων εποχών. Το καραβοστάσιο συνίσταται σε έναν επιμήκη χώρο με μεγάλη τοξωτή είσοδο, που διανοίγεται πάντοτε στην στενή πλευρά του προς τη θάλασσα, έτσι ώστε να είναι ευχερής, μέσω σκάρας, η ανέλκυση ή καθέλκυση των πλοιαρίων προς και από το εσωτερικό του. Πάνω από το καραβοστάσιο υψώνεται οχυρός πύργος, που περιλαμβάνει, κατά τα γνωστά, οχυρωματικές εγκαταστάσεις, χώρους κατοικίας, παρεκκλήσι, και αποθηκευτικούς χώρους. Αρχαιότερος από τους αρσανάδες του Αγίου Όρους είναι ο αρσανάς της Μ. Βατοπεδίου (1496). Το μεγαλύτερο όμως ενδιαφέρον παρουσιάζει ο αρσανάς της μονής Ιβήρων (1625) με τον επιβλητικό πύργο του.

Το Αρχονταρίκι από την άλλη, είναι μεσαιωνική λέξη, από το ρήμα άρχω της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, από όπου και προκύπτουν οι λέξεις αρχονταρίκι/αρχονταρίκιν <αρχοντάρης < άρχοντας.

«Αρχοντάρης» ονομάζεται ο μοναχός που έχει την ευθύνη της φιλοξενίας ενώ «αρχονταρίκι» είναι ο χώρος υποδοχής και φιλοξενίας προς τον οποίο κατευθύνεται ο ξένος μόλις μπαίνει στη μονή.

«Αρχοντάρης» ονομάζεται ο μοναχός που έχει την ευθύνη της φιλοξενίας ενώ «αρχονταρίκι» είναι ο χώρος υποδοχής και φιλοξενίας προς τον οποίο κατευθύνεται ο ξένος μόλις μπαίνει στη μονή. Το αρχονταρίκι, δηλαδή είδος ξενώνα κατά βάσιν, ανεξάρτητο συγκρότημα χώρων κοντά στην είσοδο της μονής, περιλαμβάνει τα υπνοδωμάτια, τις τουαλέτες, τους νιπτήρες για την καθαριότητα, μια μεγάλη σάλα για την υποδοχή και το κέρασμα των ξένων, μια τραπεζαρία, μια κουζίνα και την κατοικία του αρχοντάρη. Η απόπειρα περιγραφής της λειτουργίας και της τυπολογίας των χώρων αυτών περιορίζεται εκ των πραγμάτων στην περίοδο από τα μέσα του 18ου ως τις αρχές του 20ού αιώνα. Οι διάφοροι συγγραφείς επέλεξαν να παρουσιάσουν το αρχονταρίκι της Μονής Δοχειαρίου λόγω του ενδιαφέροντος που παρουσιάζει το συγκεκριμένο αρχονταρίκι, καθώς αποτελεί διαχρονική εικόνα των οικοδομικών του φάσεων, που ενσωματώνουν αρχιτεκτονικά κατάλοιπα του 18ου αιώνα.

Οι πολυάριθμοι περιηγητές που αναφέρονται στο βιβλίο, δεν παρέλειπαν επομένως, για όλους αυτούς τους λόγους, να σχολιάζουν αυτούς τους χώρους υποδοχής στα μοναστήρια. Εξάλλου η πρώτη εντύπωση για την φιλοξενία έπαιζε καταλυτικό ρόλο για την εικόνα που σχημάτιζαν για την κάθε μονή ξεχωριστά.

Να προσθέσω τώρα κι ένα μικρό σχόλιο για την ονομασία του Άθω που παρουσιάζει επίσης ενδιαφέρον : ο Άθως σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία ήταν ένας από τους Γίγαντες, γιος του Ουρανού και της Γαίας. Κατά τη διάρκεια της Γιγαντομαχίας, δηλαδή της μάχης μεταξύ Θεών και Γιγάντων, που υποκίνησε η Γαία για να εκδικηθεί τον Δία που φυλάκισε τους Τιτάνες, ο Άθως άρπαξε ένα βράχο και το έριξε κατά των Θεών αλλά αυτός έπεσε στην άκρη της Χαλκιδικής και αποτέλεσε την ομώνυμη χερσόνησο, η κορυφή της οποίας έλαβε το όνομά του.

Ας περάσουμε λοιπόν στη συνέχεια στον σχολιασμό του βιβλίου της κ. ΔΑΜΟΥΛΗ.

Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι το χρονικό πλαίσιο που επέλεξε η συγγραφέας να μελετήσει τις επισκέψεις περιηγητών στην Αθωνική πολιτεία, δηλαδή ο 19ος αιώνας έως σήμερα, παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον δεδομένου ότι είναι μια περίοδος που σημαδεύεται από μεγάλες αναταράξεις και συγκρούσεις που επηρέαζαν σε οικουμενικό επίπεδο τον κόσμο και εξηγούν κατά κάποιο τρόπο την ανάγκη των περιηγητών για έναν τόπο που θα τους απομάκρυνε από την αντάρα της σύγχρονής τους ζωής και θα οδηγούσε τον καθένα ξεχωριστά στην προσωπική του αναζήτηση.

Η συγγραφέας συνέλλεξε μαρτυρίες πολλών κατηγοριών από περιηγητές, επιλεκτικά γαλλόφωνους, και σχολίασε με οξυδέρκεια την κάθε περίπτωση, δηλαδή ποιο ήταν το πολιτιστικό και θρησκευτικό υπόβαθρο καθενός, τι αναζητούσε στον Άθω, τι βρήκε και πως επεξεργάστηκε αυτή την εμπειρία του. Η κ. Δαμουλή παρέδωσε λοιπόν στο αναγνωστικό κοινό έναν τόμο πολύτιμο με αυθεντικές μαρτυρίες που μας δίνουν πληροφορίες στις οποίες διαφορετικά δεν θα είχαμε πρόσβαση, προβάλλοντας συγχρόνως την αξία του περιηγητικού κειμένου, που αποτελεί κατ’ εξοχήν πολιτιστική μαρτυρία της εποχής, ενώ συγχρόνως μας αποκαλύπτει την διαφορετική διαδικασία πρόσληψης του τόπου του Αγίου Όρους από τον κάθε περιηγητή. Οι πηγές από τις οποίες άντλησε το υλικό της, πέρα από τα κείμενα των ταξιδιωτών, παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία καθώς προέρχονται από διάφορα πεδία για τον μοναχισμό, την Ορθοδοξία, την πνευματικότητα γενικότερα. Αυτό της έδωσε την δυνατότητα να προσεγγίσει σε βάθος κάθε περίπτωση ταξιδιώτη και να αναδείξει με τον σχολιασμό της τα ιδιαίτερα στοιχεία εκάστου.

Η σειρά που παρουσιάζονται τα κείμενα δεν έχει να κάνει με την χρονολογική και ιστορική εμβάθυνση, αλλά εστιάζει στην καταγραφή των κειμένων και στη μελέτη της ταξιδιωτικής γραφής, καθώς το ιστορικό γεγονός δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά μόνο το πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται το περιηγητικό κείμενο.

Η μελετήτρια διακρίνει πολύ εύστοχα έξι κατηγορίες περιηγητών.

Η μελετήτρια διακρίνει πολύ εύστοχα έξι κατηγορίες περιηγητών: στην πρώτη κατατάσσει τους καθολικούς ιερωμένους και μοναχούς από διάφορα τάγματα που επισκέπτονται τον Άθω αφενός για προσκύνημα αφετέρου για μελέτη των πολύτιμων χειρόγραφων, εικόνων και ιερών βιβλίων που διαθέτει η κάθε μία από τις 20 μονές του Όρους, ενώ ανακαλύπτουν την διαφορετική μοναστική εικόνα που επικρατεί σ’ αυτήν την ιδιαίτερη Αθωνική πολιτεία. Στην δεύτερη κατηγορία εντάσσει τις επιστημονικές αποστολές με αναζητήσεις αρχειακού ενδιαφέροντος, με σημαντικότερες εκείνην που συνόδευε την Γαλλική Στρατιά της Ανατολής το 1917, η οποία φωτογράφισε τα βυζαντινά κειμήλια (εικόνες, τοιχογραφίες και χειρόγραφα των μονών) και εκείνην του Albert Kahn, που έστειλε ομάδα φωτογράφων οι οποίοι απεικόνισαν στιγμιότυπα από την ζωή των μοναχών σε έγχρωμες για πρώτη φορά φωτογραφίες.

Στην τρίτη κατηγορία ανήκουν επισκέπτες που επιζητούσαν το βίωμα του τόπου και ήταν συγγραφείς, καλλιτέχνες, φωτογράφοι όπως ο διάσημος Frederic Boissonas, αλλά και ο μέγας αρχιτέκτονας Le Corbusier, ο οποίος θα επηρεαστεί από την αρχιτεκτονική των μονών. Στην τέταρτη κατηγορία η συγγραφέας εντάσσει περιηγητικά οδοιπορικά ταξιδιωτών που επιζητούν σε προσωπικό επίπεδο να ανακαλύψουν το Άγιο Όρος. Στην κατηγορία αυτή συγκαταλέγονται πολλές σημαντικές και διαφορετικές μορφές συγγραφέων και φιλοσόφων. Στην πέμπτη κατηγορία ανήκουν διπλωμάτες και τέλος στην έκτη εντάσσονται δημοσιογράφοι που συνεχίζουν να συρρέουν ακόμα και σήμερα.

grigori arsanadesΣυνειδητοποιεί λοιπόν ο αναγνώστης αυτής της μελέτης ότι ο Άθως ενσωματώνει πολλαπλές σημασίες και στόχους σε πολλά επίπεδα που οδηγούν με τη σειρά τους σε ζητήματα τόσο της Ορθοδοξίας για την οποία ο ιερός τόπος του Όρους φέρει την τεράστια ευθύνη της διαφύλαξής της, όσο και της φύσης της Ελληνικότητας, γιατί πέρα από την ορθόδοξη θρησκεία, και ο ελληνικός πολιτισμός ως κομμάτι της κληρονομιάς μας είναι για τους παντός είδους δυτικούς αλλά και Έλληνες περιηγητές σημείο αναζήτησης έμπνευσης, αξιών, πνευματικής ανάτασης. Επίσης να σημειώσουμε ότι το «άβατο» αυτού του τόπου που είναι και το μοναδικό, δεν έπαψε να συνομιλεί διαχρονικά με την ίδια την Ιστορία, να συντηρεί μια αστείρευτη ακτινοβολία και να είναι πόλος έλξης.

Συμπερασματικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι μέσα από τις περιηγητικές μαρτυρίες αναδεικνύεται η μεγάλη πρόκληση που αποτελεί διαχρονικά το Άγιο όρος. Είναι ο τόπος στον οποίο ο κάθε περιηγητής ανακαλύπτει ότι στον τρόπο ζωής των μοναχών καταλύονται η καταγωγή, η εθνικότητα, η ιδιότητα καθενός μέσω της ανάγκης για υπέρβαση και επιστροφή στις θρησκευτικές αξίες, ιδιαίτερα στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και στην κρίση ταυτότητας που αυτή προκαλεί. Επομένως, η ταξιδιωτική γραφή αυτού του χρονικού πλαισίου που θέτει η συγγραφέας, διαφέρει ριζικά από εκείνην παλαιοτέρων εποχών που ήταν κατ’ εξοχήν περιγραφική, και άξιζε σήμερα να μελετηθεί ως πεδίο έρευνας, διότι συνδυάζει τον πολιτισμό, την ιστορία αλλά και την λογοτεχνία σε πολλές περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση του Γάλλου συγγραφέα Ζακ Λακαριέρ.

Οι Δυτικοί ταξιδιώτες του 19ου αιώνα έως σήμερα προβάλλουν μια γραφή σε προσωπικό ύφος, με φιλοσοφική ή ποιητική διάθεση όπως διαφαίνεται από τις μαρτυρίες που παραθέτει η ερευνήτρια. Αξίζει να επισημάνουμε τέλος, τις πλούσιες πηγές, τα κείμενα και την εν γένει περιηγητική γραμματεία που παρατίθενται σ’ αυτή την μελέτη, και στην οποία ο κάθε αναγνώστης θα βρει πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες. Δεν θα παραλείψω να επισημάνω επίσης τα πολλά μεταφρασμένα αποσπάσματα από την συγγραφέα που φέρνουν σε άμεση επαφή τον αναγνώστη με τις ιδέες και τα συναισθήματα των γαλλόφωνων ταξιδιωτών, πράγμα πολύ σημαντικό για την κατανόηση τους.

Αξίζουν λοιπόν πολλά συγχαρητήρια στην κυρία Ευαγγελία Δαμουλή που έθεσε στην ευχέρεια του αναγνωστικού κοινού αυτό το βιβλίο με το ιδιαίτερο θέμα.

politeia link more

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Εσύ είσαι το placebo» του Τζο Ντισπένζα – Πώς να γίνεις ο θεραπευτής του εαυτού σου

«Εσύ είσαι το placebo» του Τζο Ντισπένζα – Πώς να γίνεις ο θεραπευτής του εαυτού σου

Για τη μελέτη του Τζο Ντισπένζα [Joe Dispenza] «Εσύ είσαι το placebo» (μτφρ. Χρήστος Καψάλης, εκδ. Key Books), ένα βιβλίο για το πώς μπορεί κανείς να γίνει ο θεραπευτής του εαυτού του.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Φάρμακα συμβ...

«Διονύσης Σαββόπουλος» του Δημήτρη Καράμπελα (κριτική) – Κατάδυση στον Σαββοπουλικό κόσμο και στον δικό μας

«Διονύσης Σαββόπουλος» του Δημήτρη Καράμπελα (κριτική) – Κατάδυση στον Σαββοπουλικό κόσμο και στον δικό μας

Για την «αναθεωρημένη» μελέτη του Δημήτρη Καράμπελα «Διονύσης Σαββόπουλος», που κυκλοφόρησε ξανά, με νέα επιμέλεια του συγγραφέα, από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Με όρους ημερολογιακούς και ουχί καλλιτ...

«Όλα για την αγάπη» της μπελ χουκς (κριτική) – Η ποιητική της αγάπης στον αστερισμό της κοινωνικής αποξένωσης

«Όλα για την αγάπη» της μπελ χουκς (κριτική) – Η ποιητική της αγάπης στον αστερισμό της κοινωνικής αποξένωσης

Για το βιβλίο της μπελ χουκς [bell hooks] «Όλα για την αγάπη» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο).

Γράφει η Πηνελόπη Αλεξίου

H μπελ χουκς, ή αλλιώς Gloria Watkins, εξέδωσε το 2000 το βιβλίο Αll about love, το οποίο ήρθε στα ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«You» – Στο μυαλό ενός βιβλιόφιλου σύγχρονου κατά συρροή δολοφόνου

«You» – Στο μυαλό ενός βιβλιόφιλου σύγχρονου κατά συρροή δολοφόνου

Για την τηλεοπτική σειρά «You», που είναι διαθέσιμη σε μεγάλο συνδρομητικό κανάλι, καθώς και για τα μυθιστορήματα της Κάρολαϊν Κέπνες (Caroline Kepnes) που την ενέπνευσαν. 

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός 

O χαρακ...

«Ο ρόλος των ΜΚΟ στο κοινωνικό κράτος»: Εκδήλωση για το δοκίμιο του Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού»

«Ο ρόλος των ΜΚΟ στο κοινωνικό κράτος»: Εκδήλωση για το δοκίμιο του Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού»

Παρουσίαση του δοκιμίου του επίκουρου καθηγητή Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού: ΜΚΟ και κοινωνική πολιτική στην Ελλάδα» (εκδόσεις Τόπος) την Τρίτη, 20 Μαΐου, στις 7:30 μ.μ. στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Επιμέλεια: Book Press

...
Βραβείο Κλεψύδρα 2025: Ανακοινώθηκε η μακρά λίστα – Τα βιβλία και οι συγγραφείς τους

Βραβείο Κλεψύδρα 2025: Ανακοινώθηκε η μακρά λίστα – Τα βιβλία και οι συγγραφείς τους

Ανακοινώθηκε η μακρά Λίστα του Λογοτεχνικού Βραβείου Κλεψύδρα 2025 που αφορά βιβλία που κυκλοφόρησαν το έτος 2024. Στην κεντρική εικόνα, από πρόσφατη βράβευση.

Επιμέλεια: Book Press

Στη μακρά Λίστα του Λογοτεχνικού Βραβείου Κλεψύδρα 2025 που αφορά βιβλ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λένας Κορομηλά «Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ιωλκός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο τρένο; είπες.

...
«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μεχμέτ Ατές «Η σιωπή του κελιού», το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίμετρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πάντα έλεγαν: «Συνήθως έρχονται γύρω στις έξι, έξι κα...

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα των Νίκι Φρεντς [Nicci French] «Δεν θα τελειώσει έτσι» (μτφρ. Κίκα Κραμβουσάνου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Κίρα άκουγε αν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ