Ο φίλος μας, ο Έρικ Καρλ

Ο Eric Carle είναι πολλά παραπάνω από ένας πολύ επιτυχημένος καλλιτέχνης που αφιερώθηκε στο παιδικό βιβλίο. Στη μακρά διαδρομή του υπήρξε συνεπής στη θεματολογία του και επαναστατικός στην τεχνική του.

Της Ελένης Κορόβηλα

Ο λόγος που η καλλιέργεια της αισθητικής αγωγής στα πολύ μικρά παιδιά είναι μια σημαντική διαδικασία που δεν πρέπει να παραμελείται μπορεί σχετικά εύκολα να γίνει αντιληπτός. Τα παιδιά που εισάγονται στη σχολική ζωή μέσα σε τάξεις γεμάτες χρώμα, διακοσμημένες με έργα που προκύπτουν τις περισσότερες φορές από τα δικά τους χέρια, έχουν πάρα πολλές πιθανότητες να ενταχθούν ομαλά και θετικά στο νέο περιβάλλον και να ανθίσουν μέσα σε αυτό.

Η χρήση από τους εκπαιδευτικούς της προσχολικής αγωγής αλλά και από τους γονείς βιβλίων τα οποία κεντρίζουν την περιέργεια, διεγείρουν τις αισθήσεις και καλλιεργούν την αντίληψη για το ωραίο και το αρμονικό προετοιμάζουν το έδαφος με τον καταλληλότερο τρόπο.

Η περίπτωση του Έρικ Καρλ, [...], αποτελεί ένα ξεχωριστό παράδειγμα για το πώς η μύηση στην τέχνη παράλληλα με την αφήγηση απλών ιστοριών με δυνατό και ξεκάθαρο μήνυμα, μπορεί να είναι εξαιρετικά ευεργετική.

Από την πρωτοσχολική ηλικία, η επαφή με τα χρώματα, η αναγνώρισή τους, η αντιστοίχισή τους με υφές, γεύσεις, σχήματα, συναισθήματα αποτελεί εργαλείο προσέγγισης ποικίλων θεμάτων στην τάξη. Νηπιαγωγοί και δάσκαλοι κάνουν χρήση των πιο απίθανων αντικειμένων αλλά και των πιο προβλέψιμων, όπως είναι μια μεγάλη γκάμα έργων τέχνης.

Η περίπτωση του Έρικ Καρλ, του σπουδαίου δημιουργού εικονογραφημένων βιβλίων για παιδιά, αποτελεί ένα ξεχωριστό παράδειγμα για το πώς η μύηση στην τέχνη παράλληλα με την αφήγηση απλών ιστοριών με δυνατό και ξεκάθαρο μήνυμα μπορεί να είναι εξαιρετικά ευεργετική.

carle-eric-photo-official

Παίρνοντας τα πράγματα από την αρχή, ας μην ξεχνάμε πως ο πρώτος αποχωρισμός από το σπίτι και την αγκαλιά της μαμάς με κατεύθυνση το σχολείο είναι, όπως υποστηρίζει κι ίδιος ο Καρλ, το πρώτο μεγάλο τραύμα που βιώνει το παιδί, μετά από αυτό της γέννησής του. Λέει, λοιπόν, εξηγώντας τη βασική αρχή που διέπει το έργο του: «Και στις δυο περιπτώσεις εγκαταλείπουμε ένα ζεστό και ασφαλές περιβάλλον για ένα άλλο που μας είναι άγνωστο. Το άγνωστο φέρνει μαζί του το φόβο. Στα βιβλία μου προσπαθώ να μετριάσω το φόβο και να τον αντικαταστήσω με ένα θετικό μήνυμα. Πιστεύω πως τα παιδιά διακρίνονται από φυσική δημιουργικότητα και ικανότητα για μάθηση. Θέλω να τους δείξω πως το να μαθαίνεις μπορεί να γίνει εξίσου συναρπαστικό όσο και διασκεδαστικό».

Ο ίδιος δημιούργησε με το έργο του ένα πανέμορφο, πολύχρωμο σύμπαν όπου κυριαρχούν οι αξίες της φιλίας, της πίστης στις ξεχωριστές δυνάμεις και δυνατότητες που έχει ο καθένας, της αλληλεγγύης και του σεβασμού.

Ποιος είναι ο Έρικ Καρλ

Ο Έρικ Καρλ, παιδί Γερμανών μεταναστών, γεννήθηκε στις Συρακούσες της Πολιτείας της Νέας Υόρκης το 1929. Οι γονείς του, νοσταλγώντας την πατρίδα τους, επέστρεψαν και εγκαταστάθηκαν στη Στουτγάρδη όταν ο Έρικ ήταν 6 ετών. Έζησε τα χρόνια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στη Γερμανία όπου ο πατέρας του πολέμησε στον ναζιστικό στρατό. Πιάστηκε αιχμάλωτος από τον Σοβιετικό στρατό και, κατά τα λεγόμενα του Καρλ, όταν επέστρεψε στο σπίτι του το 1947 ήταν ένα ανθρώπινο ράκος. Η σχέση του με τον πατέρα ήταν βαθιά. «Ο πατέρας μου μού έδωσε πολύ λίγα υλικά αγαθά, αλλά το δώρο που μου έκανε τα σαββατοκύριακα ήταν πως πηγαίναμε μεγάλους περιπάτους και συζητούσαμε για όλα. Με αγαπούσε αληθινά και αυτό το συνειδητοποίησα πολύ, πολύ αργότερα». Ο ίδιος σε ηλικία 15 ετών αναγκάστηκε να εργαστεί για την κατασκευή της περίφημης γραμμής Ζίγκφρηντ, που διέτρεχε τη Γερμανία από την Ολλανδία έως την Ελβετία.

«Έφτασα στη Ν. Υόρκη με τα φτωχά μου αγγλικά και μόλις 40 δολάρια στην τσέπη»

carle-at-work Μετά τις σπουδές του στη Σχολή καλών τεχνών Akademie der bildenden Künste στη Στουτγάρδη, ο Καρλ επέστρεψε στη Νέα Υόρκη το 1952, όπου για πολλά χρόνια εργάστηκε ως γραφίστας αποτελώντας άλλο ένα παράδειγμα νέου που κυνήγησε και κατάφερε να πραγματοποιήσει το αμερικάνικο όνειρο. «Έφτασα στη Ν. Υόρκη με τα φτωχά μου αγγλικά και μόλις 40 δολάρια στην τσέπη», αφηγείται ο Καρλ. Αν και είχε φύγει σε ηλικία μόλις 6 ετών από την Αμερική, από ό,τι φαίνεται πολύ καθαρά και στο τελευταίο του βιβλίο Φίλοι για πάντα (2013), διατήρησε πολύτιμες, τρυφερές αναμνήσεις από τα πρώτα ευτυχισμένα χρόνια στη χώρα που γεννήθηκε.

Ο 85χρονος σήμερα Έρικ Καρλ απολαμβάνει τεράστια φήμη. Κυρίως απολαμβάνει όμως την αναγνώριση και την αγάπη των μικρών αναγνωστών του σε όλο τον κόσμο που, με την παρότρυνση των δασκάλων και τον γονιών τους, εμπνέονται από τις δημιουργίες του και του το ανταποδίδουν στέλνοντάς του δείγματα από τις δουλειές τους.

Στο Άμχερστ της Μασαχουσέτης λειτουργεί μουσείο όπου το έργο του αποτελεί τον πυρήνα γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται εκθέσεις, εκδηλώσεις και δημιουργικές δραστηριότητες, τόσο για παιδιά όσο και για γονείς ή εκπαιδευτικούς. Στο μουσείο ή έστω μέσω της περιήγησης στην ιστοσελίδα του, ανακαλύπτει κανείς τον εικαστικό καλλιτέχνη, πέρα από τον δημιουργό των δημοφιλών βιβλίων για μικρά παιδιά. Τα γνωστά μοτίβα του επανέρχονται σε μεγάλες επιφάνειες, γλυπτά και άλλες κατασκευές.

Η πεινασμένη κάμπια έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από 50 γλώσσες

Το 2010 τιμήθηκε για το σύνολο του έργου του με το βραβείο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν.

Τα βιβλία του Έρικ Καρλ

Το 1969, και ενώ είχαν κυκλοφορήσει ήδη ορισμένα βιβλία για παιδιά στα οποία υπέγραφε την εικονογράφηση, εκδόθηκε το βιβλίο που τον καθιέρωσε και που αποτέλεσε σταθμό στην καριέρα του: «The very hungry caterpillar», Μια κάμπια πολύ πεινασμένη (Καλειδοσκόπιο, 2006). Η πράσινη κάμπια του Καρλ έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από 50 γλώσσες και τουλάχιστον στον δυτικό κόσμο δεν πρέπει να υπάρχει νηπιαγωγείο που να μην χρησιμοποιεί το βιβλίο για ανάγνωση αλλά και ως πηγή έμπνευσης για ανεξάντλητες δραστηριότητες που ο κάθε εκπαιδευτικός μπορεί να σχεδιάσει και να υλοποιήσει. Η κάμπια του Έρικ Καρλ, το έμβιο ον που με άλλη μορφή ξεκινάει τη ζωή του και με άλλη την ολοκληρώνει, κάνει ένα ταξίδι μέσα από χρώματα, γεύσεις, σχήματα, αριθμούς. Η πεινασμένη για ζωή και εμπειρίες κάμπια ανοίγει πανηγυρικά τα φτερά της και μεταμορφώνεται σε λαμπερή πεταλούδα – όπως μπορεί ευκολότερα να συμβεί σε όσους στα πρώτα τους βήματα «περπάτησαν» στους δρόμους της τέχνης και της ομορφιάς.

carle-do-you-want-to-be-my-friend Την πεινασμένη κάμπια ακολούθησαν ακόμη δεκάδες πολύχρωμοι ήρωες. Ο γραφίστας, ο επιτυχημένος art director του χώρου της διαφήμισης, άρχισε την ενασχόληση με την εικονογράφηση ενός βιβλίου για πολύ μικρά παιδιά κατά παραγγελία. Στα χρόνια που ακολούθησαν εξέλιξε την τεχνική του, που ουσιαστικά συνίσταται στην δημιουργία κολάζ από φύλλα χαρτιού τα οποία έχει ο ίδιος χρωματίσει. Εκτός από την παιχνιδιάρα πράσινη κάμπια, δημιούργησε τα πανέμορφα μπλε ζώα του, το άλογο και τον γορίλα, την πασχαλίτσα με το λαμπερό κόκκινο, τους πλουμιστούς χάρτινους παπαγάλους, το αγέρωχο πράσινο λιοντάρι, τα μωβ αιλουροειδή, τον πράσινο ελέφαντα. Ο Καρλ φτιάχνει επίσης βιβλία για πολύ μικρά παιδιά που είναι ταυτόχρονα και οδηγοί για δημιουργικά κατασκευαστικά παιχνίδια, ενώ δίνουν ερεθίσματα για την αναζήτηση γνώσεων και πληροφοριών σχετικά με τη φύση, τα αισθήματα των ζώων, τον κύκλο της ζωής των φυτών, τις διαπροσωπικές σχέσεις, τις καλές συνήθειες, τη σωστή συμπεριφορά: Καλή όρεξη (2009), Το σποράκι ταξιδεύει (2010), Η κατσούφα πασχαλίτσα (2011) είναι ορισμένοι από τους τίτλους βιβλίων του που κυκλοφορούν στα ελληνικά με τη φροντίδα των εκδόσεων Καλειδοσκόπιο.

carle-kids390 Ο Έρικ Καρλ έχει γράψει και μια σειρά μικρών στο σχήμα βιβλίων για την εκμάθηση απλών εννοιών: των αριθμών και των χρωμάτων. Τα χρώματα, τα σχήματα και οι εικόνες αφηγούνται μαζί με το λιγοστό κείμενο ιστορίες που (καθ)οδηγούν το παιδί από μια στενή γωνία θέασης σε μια ευρύτερη και πάντα πολύ αισιόδοξη οπτική.

Τα βιβλία του είναι μια πλουραλιστική γιορτή χρωμάτων και συναισθημάτων, ένα ανοιχτό κάλεσμα στα παιδιά να πάρουν θέση, να επέμβουν, να αναπαράξουν τις εικόνες του και να επαναφηγηθούν τις ιστορίες του, δημιουργώντας με αυτό τον τρόπο τις προσωπικές τους αφηγήσεις χρωματισμένες με τις δικές τους αποχρώσεις.

Το πιο πρόσφατο και πιο προσωπικό του βιβλίο

Έπειτα από σχεδόν 45 χρόνια πορείας ως δημιουργός βιβλίων για πολύ μικρά παιδιά, ο Έρικ Καρλ έφτιαξε ακόμη μια ιστορία για να μιλήσει για ό,τι θεωρεί πιο σημαντικό: τη φιλία. Την πρώτη φιλία που τελικά είναι και παντοτινή, την ανέφελη, ανεπιτήδευτη φιλία της carle-photo-inspiration νιότης, αλλά και τη στενή, βαθιά φιλία που μας ακολουθεί για πάντα. Τη φιλία που χτίζεται με απλά υλικά αλλά αντέχει στο χρόνο και στην απόσταση και που η ανάμνησή της αρκεί για να γλυκάνει τις δύσκολες στιγμές. Τα μικρά παιδιά, αν και δεν τα γνωρίζουν όλα αυτά, γνωρίζουν τον τρόπο για να γίνουν φίλοι: με ευθύτητα, δοτικότητα, χωρίς προσποιήσεις ή κοινωνικούς περιορισμούς, με αυθορμητισμό και ένστικτο.

Με αφορμή την πρώτη φιλία που γεννήθηκε στην γειτονιά των παιδικών του χρόνων, έχοντας πλέον ως μοναδικό ίχνος της μια ασπρόμαυρη φωτογραφία του 1932, ο Καρλ θυμάται την παιδική του φίλη, ενώ ενσωματώνει στην ιστορία του εμπειρίες από τις σημαντικές φιλίες που σημάδεψαν τη ζωή του. Με την γνωστή τεχνική του πολύχρωμου κολάζ φτιάχνει πρόσωπα και εικόνες, τοπία και σκηνές από τη ζωή των φίλων. Οι φίλοι χάνονται, η ζωή προχωράει, η αναζήτηση γίνεται περιπέτεια. Όταν ξαναβρίσκονται, η μικρή φίλη λέει αυτό που κάθε φίλος γνωρίζει καλά: «Το ήξερα πως θα έρθεις».

Το τελευταίο του δώρο προς τα παιδιά συνδυάζει όλα τα πολύτιμα στοιχεία της προσωπικής του τέχνης μαζί με έναν τρυφερό και καλοειπωμένο ύμνο στην πιο ανακουφιστική και δυνατή σχέση στην οποία μπορούν να επενδύσουν: τη φιλία.

*Η ΕΛΕΝΗ ΚΟΡΟΒΗΛΑ είναι δημοσιογράφος.