PATAKIS KOUPPANOU photo eswterikh

Για το βιβλίο της Άννας Κουππάνου «Ο Φοίβος και η Φάλαινα» σε εικονογράφηση Κέλλυς Ματαθία-Κόβο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. 

Της Άντας Κατσίκη-Γκίβαλου

Το βιβλίο της Άννας Κουπάννου Ο Φοίβος και η Φάλαινα πραγματεύεται με πρωτότυπο, ψυχολογικά τεκμηριωμένο και αφηγηματικά ελκυστικό και παιγνιώδη τρόπο το αίσθημα του φόβου που συνοδεύει τα μικρά παιδιά σε πολλές περιστάσεις και καταστάσεις της ζωής τους στην καθημερινότητά τους.

Παιδικός φόβος στα βιβλία για παιδιά

Το συναίσθημα του παιδικού φόβου έχει απασχολήσει πολλούς επιστήμονες, παιδοψυχολόγους, παιδοψυχιάτρους, κοινωνιολόγους, παιδαγωγούς, καθώς και συγγραφείς που απευθύνονται σε παιδιά.

Έχουν περάσει τριαντατρία χρόνια από την α΄έκδοση του εμβληματικού βιβλίου της Μάρως Λοϊζου «Η Κατερίνα και ο αόρατος στο σκοτάδι» (1988),που μαζί με άλλα τρία μικρού σχήματος βιβλία, εικονογραφημένα από τον Βαγγέλη Παυλίδη, μιλούσαν, ίσως για πρώτη φορά στην Ελλάδα με τρόπο εξαιρετικά φροντισμένο από κάθε άποψη, για τους διάφορους φόβους που διακατέχουν τα παιδιά στη μικρή τους ηλικία.

Από τότε ως σήμερα έχουν γραφεί αρκετά βιβλία, ελληνικά και ξενόγλωσσα, τα οποία, πέρα από το φόβο που προκαλεί το σκοτάδι, αναφέρονται και σε άλλους που σχετίζονται με την κοινωνική ζωή του παιδιού, όπως είναι ο σχολικός ή οικογενειακός εκφοβισμός και βία, ο φόβος από έλλειψη εμπιστοσύνης στον εαυτό μας, ο φόβος από τέρατα, δράκους και άλλα παράξενα ζώα, που συμβολίζουν τις ποικίλες φοβικές και αγχώδεις καταστάσεις, για τις οποίες ευθύνεται το άγνωστο- εχθρικό περιβάλλον.

Η Άννα Κουππάνου χειρίζεται το θέμα αυτό με ιδιαίτερη περίσκεψη και με τρόπους που κατορθώνουν να απαλλάξουν το παιδί από το δυσάρεστο αυτό συναίσθημα, παρωθώντας το και να παίξει ακόμη μαζί του. Μ’ αυτό τον τρόπο το εξοικειώνουν και το βοηθούν αποτελεσματικά στη διαχείρισή του. Η όλη πορεία απελευθέρωσης από τον φόβο γίνεται σταδιακά και πολυτροπικά. Σ΄αυτό συμβάλλει και η εξαίρετη εικονογράφηση της Κέλλυς Ματαθία-Κόβο.

 PATAKIS KOUPPANOU photo
Η Άννα Κουππάνου γεννήθηκε στην Κύπρο το 1979. Τα βιβλία της "Οι αργοναύτες του χρόνου" και "Η απίστευτη αποκάλυψη του Σεμπάστιαν Μοντεφιόρε" (Κέδρος) έχουν βραβευτεί με το Κρατικό Βραβείο Κύπρου το 2010 και το 2015 αντίστοιχα. "Η απίστευτη αποκάλυψη του Σεμπάστιαν Μοντεφιόρε" έχει επίσης τιμηθεί με το Α΄ βραβείο του Κυπριακού Συνδέσμου Παιδικού Νεανικού Βιβλίου (ΙΒΒΥ Κύπρου), το βραβείο για Λογοτεχνικό Βιβλίο για Παιδιά του λογοτεχνικού περιοδικού Ο Αναγνώστης, ενώ έχει αναγραφεί στον τιμητικό κατάλογο της Διεθνούς Οργάνωσης Βιβλίων για τη Νεότητα (IBBY Honour List 2018). Tο βιβλίο της "Οι αργοναύτες του χρόνου" και η ποιητική της συλλογή "Πραγμάτω(ν)ποίηση: Βλέπουμε την θέα μόνοι" (Μελάνι) έχουν περιληφθεί στις βραχείες λίστες των βραβείων του λογοτεχνικού περιοδικού Διαβάζω και του ηλεκτρονικού λογοτεχνικού περιοδικού Ο Αναγνώστης αντίστοιχα. Το βιβλίο της "O παππούς, ο Σούπερμαν και ένα κερασάκι", (Κέδρος, 2018) έχει τιμηθεί από τη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά το 2013. Η IBBY Κύπρου έχει ορίσει την Άννα Κουππάνου συγγραφέα υποψήφια για το Διεθνές Βραβείο H.C. Andersen Award 2022.
 

Ήδη το γκριζόμαυρο-σκούρο μπλε εξώφυλλο εισάγει οπτικά τον αναγνώστη στο συναίσθημα του φόβου, αφήνοντας όμως ήδη διεξόδους τόσο με τα φωτεινά παράθυρα των σπιτιών αλλά και της φάλαινας – πολυκατοικίας, που αποτυπώνει το φόβο και το μέγεθός του. Το όνομα του Φοίβου το οποίο είναι γραμμένο με κόκκινα γράμματα, καθώς και η απεικόνισή του ήρωα με ανοιχτόχρωμο κεφάλι μειώνουν το αίσθημα του φόβου από τον οποίον διακατέχεται ο αναγνώστης. Το ήδη φοβιστικό αυτό περιβάλλον εντείνεται στο πρώτο σαλόνι, όπου κυριαρχεί το μαύρο και η μόνη λέξη που βρίσκεται γραμμένη είναι το ρήμα «φοβόταν». Από την επόμενη σελίδα το «μαύρο φως», όπως θα έλεγε και ο Σεφέρης, αρχίζει να σπάει με το «αγγελικό» λευκό, το οποίο, καθώς ανοίγει η πόρτα, αρχίζει να εισέρχεται στο μαύρο, ενώ η λεκτική αφήγηση αναφέρεται στο φόβο του σκοτεινού τόπου.

Η αφήγηση συνεχίζεται με περιστατικά της σχολικής και ευρύτερης κοινωνικής ζωής ενός παιδιού, (λύση μαθηματικών προβλημάτων, μπάλα), ενώ συγχρόνως η έμφαση δίνεται στο μέγεθος του φόβου και στη δυσκολία να απαλλαγεί από αυτόν. Εδώ νομίζω βρίσκεται και η πρωτοτυπία του χειρισμού του θέματος από την συγγραφέα. Ο φόβος, ο οποιοσδήποτε φόβος, η φάλαινα, είναι πιο μεγάλος και από μέρη οικεία στον Φοίβο, όπως το ποτάμι της περιοχής του, ακόμη και από αγαπημένα πρόσωπα, όπως ο παππούς του. Έτσι ο πρωταγωνιστής οδηγείται σταδιακά στο να αντιμετωπίσει μόνος του τους φόβους του με την απαραίτητη συμπαράσταση της μικρής του φίλης, της Ρόζης.

Βγάζει τον φόβο από μέσα του και τον αντιμετωπίζει πια με κάποια αποστασιοποίηση.

Η γαλάζια φάλαινα που εισέρχεται πολύ φυσικά στην αφήγηση, χάρη στο μάθημα για τα θηλαστικά ζώα, αποδίδεται και λεκτικά και εικονιστικά: «Η φάλαινα είναι τεράστια, γιγάντια, φοβερή!». Αυτό το παμμέγιστο σύμβολο του φόβου, που το οπτικοποιεί με επιβλητικό αλλά όχι απειλητικό τρόπο η εικονογράφος, αρχίζει να το διαχειρίζεται ο Φοίβος αντικειμενικοποιώντας το. Το κατασκευάζει με χαρτόνι, το χρωματίζει, τοποθετεί μέσα το κρεβάτι του, τη γάτα του, τα λουλούδια του κήπου του, τα χαρτιά του, τον κόσμο του. Βγάζει τον φόβο από μέσα του και τον αντιμετωπίζει πια με κάποια αποστασιοποίηση.

anna koupannou exofΗ επιλογή από την Κουππάνου αυτού του ενεργητικού και ουσιαστικού τρόπου αποβολής του φόβου νομίζω είναι μια ακόμη πρωτοτυπία του βιβλίου. Επιπρόσθετα, η συμμετοχή του κοινωνικού συνόλου στην απελευθέρωση του Φοίβου από τον φόβο του, με όποιο τρόπο ο καθένας ήξερε και μπορούσε, φανερώνει την επιβράβευση των ανθρώπων για το κατόρθωμά του. Θεωρώ ότι το ξεπροβόδισμα της φάλαινας - φόβου με τα λόγια του ίδιου του πρωταγωνιστή τονίζει το μέγα του κατόρθωμα: «”Και γιατί θέλεις να τον αφήσεις;” ρώτησε ένα γεροντάκι με μονόκλ. “Γιατί δε χωράει άλλο μέσα στην καρδιά μου” απάντησε ο Φοίβος σιγανά… “Καλό ταξίδι, γαλάζια φάλαινα” είπε ο Φοίβος».

Η αρμονική και διαλογική συνύπαρξη λόγου και εικόνας, η υποβολή της έννοιας του φόβου ακόμη και με την επιλογή των ονομάτων Φάλαινα και Φοίβος και με την παρήχηση του φ, γράμματος με το οποίο αρχίζει και ο φόβος, η σταδιακή αύξηση της πλοκής και των αντίστοιχων συναισθημάτων των μυθοπλαστικών προσώπων, καθώς και των αναγνωστών, ο πλούτος των εικονιστικών μηνυμάτων, η σαφήνεια του λόγου, που δεν αφήνει περιθώρια ψυχικών διακυμάνσεων και ταλαιπωριών, είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της εικονογραφημένης αυτής ιστορίας. Είναι οι παράγοντες που συμβάλλουν ώστε το βιβλίο αυτό να μιλά τόσο στο συναισθηματικό όσο και στον ψυχικό και νοητικό κόσμο του παιδιού- αναγνώστη και ενισχύοντας την αυτοπεποίθησή του να το βοηθά να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες που αναπόφευκτα θα συναντήσει στη ζωή του.

* Η Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου είναι Ομ.Καθηγήτρια Ελληνικής Φιλολογίας του Ε.Κ.Π.Α.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Δημιουργική Γραφή – “Παίζουμε Λογοτεχνία”» του Ανδρέα Καρακίτσιου

«Δημιουργική Γραφή – “Παίζουμε Λογοτεχνία”» του Ανδρέα Καρακίτσιου

Για το βιβλίο «Δημιουργική Γραφή – “Παίζουμε Λογοτεχνία”» του Ανδρέα Καρακίτσιου (εκδ. Ζυγός, σελ. 668)

Του Γιάννη Σ. Παπαδάτου

Ο Ανδρέας Καρακίτσιος αποτελεί μια ξεχωριστή παρουσία στον χώρο της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης...

«Έρχεται ο γίγαντας» του Μάκη Τσίτα (κριτική)

«Έρχεται ο γίγαντας» του Μάκη Τσίτα (κριτική)

Για το βιβλίο του Μάκη Τσίτα «Έρχεται ο γίγαντας» (εικόνες: Νικόλας Χατζησταμούλος, εκδ. Μεταίχμιο), μια ιστορία για τις ψεύτικες ειδήσεις που τρομοκρατούν τον πληθυσμό. 

Του Μάνου Κοντολέων

Ο Μάκης Τσίτας σίγουρα είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση στη...

«Η χώρα των τεράτων» του Μωρίς Σέντακ – Εικονοβιβλίο μαγικού ρεαλισμού

«Η χώρα των τεράτων» του Μωρίς Σέντακ – Εικονοβιβλίο μαγικού ρεαλισμού

Για το εικονοβιβλίο μαγικού ρεαλισμού «H χώρα των τεράτων» του Maurice Sendak (μτφρ. Γιάννης Παλαβός) που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος. 

Του Γιάννη Σ. Παπαδάτου

Σε μια καλαίσθητη έκδοση μαζί με δυο αφίσες, σε μια χρηστική πάνινη τσάντα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...
Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Ο Δημήτρης Καραντζάς επιστρέφει στη Στέγη με μια περφόρμανς–παραβολή για τη βία, τον εθισμό στην εικόνα και την κατάργηση των ψευδαισθήσεων ή, αλλιώς, για την πραγματικότητα που, ό,τι κι αν κάνεις για να την αποφύγεις, αργά ή γρήγορα θα έρθει να σε βρει.

Επιμέλεια: Book Press

Από τις 30 Σεπτεμβρί...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Τζ.Μ. Κουτσί [J.M. Coetzee] «Ο Πολωνός» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ