
Τη νύχτα μεταξύ 18ης και 19ης Φεβρουαρίου το 1896 ήρθε στο κόσμο ο κύριος θεωρητικός εκφραστής του υπερρεαλισμού Αντρέ Μπρετόν.
Του Ευθύμιου Σακκά
Σπούδασε στο Παρίσι Ιατρική και Ψυχιατρική και κατά την διάρκεια του πρώτου παγκόσμιου πολέμου υπηρέτησε σε διάφορα ψυχιατρικά ιδρύματα. Μελέτησε το έργο του Φρόυντ ενώ σημαντική επιρροή στη σκέψη του θα ασκήσει επίσης το έργο του Χέγκελ καθώς και η ποίηση των Ρεμπώ, Μπωντλαίρ και Λωτρεαμόν.
Το 1919 ο Μπρετόν μαζί με τον ποιητή Philippe Soupault γράφουν μια σειρά ποιημάτων που συγκεντρώθηκαν στο βιβλίο «Μαγνητικά πεδία» και ήταν βασισμένα στην αυτόματη γραφή. Το κίνημα dada είχε εξαπλωθεί και στο Παρίσι αλλά ο Μπρετόν γρήγορα θα έρθει σε ρήξη με τον εισηγητή του, Τριστάν Τζαρά και προχωρά στην δημοσίευση του Μανιφέστου του Υπερρεαλισμού το 1924.
Η φράση «Η ομορφιά θα είναι ΣΠΑΣΜΩΔΙΚΗ ή δεν θα είναι» είναι η καταληκτική φράση του αυτοβιογραφικού αντι-μυθιστορήματός του Νάντια που κυκλοφόρησε το 1928. Στον πρόλογο της ελληνικής έκδοσης του 1981, που είναι αυτή που εξακολουθεί να κυκλοφορεί, ο Νάνος Βαλαωρίτης καταλήγει:
«Η δύναμη του ποιητή είναι το θάρρος του να είναι υποκειμενικός, όχι μόνο με την παραδεδεγμένη έννοια, αλλά διότι εισχωρεί κάτω από τα κείμενα, και μάλιστα τα κακώς κείμενα, ένα θάρρος που λίγοι επιστήμονες το έχουν, με σημαντικές εξαιρέσεις των πιο μεγάλων, από το Γαλιλαίο μέχρι το Φρόυντ ή το Ράιχ, και σήμερα ως κληρονομιά του Μαρξ, με όλες τις διαφορές τους, τους Λέβι-Στρως και Λακάν. Ο ποιητής μένει όμως πάντοτε ο φάντης μπαστούνι, ο γελωτοποιός της τράπουλας που δεν παίζει με τους κανόνες. 'Ετσι το κείμενο και το αντικείμενο πάντοτε θα βρίσκονται σε σχέσεις έντασης. Και αν θέλουμε να κατατάξουμε κάπου τη Νάντια, ασφαλώς θα τη βάλουμε από το μέρος των αντι-κειμένων, των βιβλίων που υπονομεύουν, που τολμάνε να ανασκαλέψουν στις απαγορευμένες περιοχές».
Τα επόμενα χρόνια αναπτύσσει πλούσια δραστηριότητα δημοσιεύοντας σε περιοδικά και εισχωρώντας στο κομμουνιστικό κόμμα θέλοντας να εντάξει την τέχνη στην υπηρεσία της κοινωνίας.
Ένα από τα πιο σημαντικά του έργα είναι το δοκιμιακό «Ο υπερρεαλισμός και η ζωγραφική», ενώ παρά την ρήξη στην οποία ήλθε με πολλά μέλη του κινήματος μέσα στα χρόνια παρέμεινε άκαμπτος στις θέσεις του, οι οποίες βρήκαν απήχηση σε σπουδαίους καλλιτέχνες του περασμένου αιώνα, όπως ο Marcel Duchamp, ο Diego Rivera και ο Juan Miro.
Πέθανε στις 27 Σεπτεμβρίου 1966, σε ηλικία 70 ετών, καταβεβλημένος από το χρόνιο άσθμα που τον ταλαιπωρούσε.