alt

Κάθε δεύτερη Παρασκευή, ο ιχνηλάτης βιβλιοπωλείων και βιβλιοθηκών Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης φορτώνει στον Σάκο Εκστρατείας του βιβλία που σας συστήνει συνδυάζοντάς τα και μιλώντας γι᾽ αυτά σαν να αφηγείται ιστορίες σ᾽ ένα φιλόξενο στέκι.

Του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη

altΟ Τόμας Μπέρνχαρντ (Thomas Bernhard, 1931-1989) ανήκει στους συγγραφείς εκείνους, στους δυναμικούς δημιουργούς, που, ενώ γράφουν στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, προλογίζουν/ προοιωνίζονται/ προδιαγράφουν το πιο αιχμηρό και ενδιαφέρον μέρος της λογοτεχνίας του 21ου αιώνα. Δημιουργούν διαλεκτικά: παίζουν με την εσωστρέφεια και την εξωστρέφεια συνάμα, καταβυθίζονται στο παρελθόν, ενώ ζουν μανιωδώς και με τα μάτια διάπλατα στο παρόν, στοχαζόμενοι (συνήθως ως ζοφερότητα) το μέλλον. Μοιάζουν ερημίτες, ενίοτε και μισάνθρωποι, ενώ η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για μειλίχιους νόες που θέλουν να κρύψουν την παλλόμενη ευαισθησία τους πίσω από μια προστατευτική στρυφνότητα. Ενώ πολλοί τους θεωρούν ασκητικούς, αποδεικνύεται ότι πρόκειται για πείσμονες γλεντζέδες – απλώς γλεντάνε με άλλα πράγματα απ᾽ ό,τι οι εν λόγω πολλοί και φαίνεται να έχουν υιοθετήσει, ίσως και δημιουργήσει, τον υπέροχο εκείνο κανόνα που αγαπούσε ο Γκι Ντεμπόρ: «γελάμε, ναι, αλλά όχι την ίδια στιγμή μ᾽ εσάς!». Ο Μπέρνχαρντ, τρεις δεκαετίες μετά τον θάνατό του, συμβαίνει να είναι ολοένα και πιο δημοφιλής, αποτελεί μια περίπτωση δημιουργικής δημοφιλίας. bernhard gegonotaΚαι λέω δημιουργικής, καθότι εμπνέει και επηρεάζει με τα γραπτά του πολλούς δυναμικούς δημιουργούς που δεν αρκούνται στο να διαβάζουν απλώς τα έργα του αλλά μοχθούν να τα αναπλάσουν, να τα μελετήσουν ξανά και ξανά, να τα ενσωματώσουν, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, στο δικό τους δημιουργικό πρόγραμμα. Με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του Γεγονότα (μτφρ. Αλέξανδρος Κυπριώτης, εκδ. Εξάντας) ο Σάκος Εκστρατείας του Επίμονου Αναγνώστη φορτώθηκε και με άλλα έργα του Αυστριακού συγγραφέα που μεταφράστηκαν στα ελληνικά τα τελευταία χρόνια, καθώς και με μιαν ογκώδη, εμπεριστατωμένη βιογραφία του που υπογράφει ο Μάνφρεντ Μίτερμαγιερ (Manfred Mittermayer). 

Δύο νέοι άνθρωποι, μια κοπέλα, ένας σαραντάχρονος, ένας ταμίας σε μεταλλείο σιδήρου, μια τσελίστα, ένας μεγαλογαιοκτήμονας, η αδελφή ενός πάστορα, ένας ηθοποιός, ένας χειρώνακτας, ένας πρόεδρος, ένας καθηγητής, ένας ελαιοχρωματιστής, ένας ταχυδρομικός υπάλληλος, ένας σιδηροδρομικός εργάτης, ένας κάπελας, μια εργάτρια, ένας νέος άντρας, ένας άριστος μαθητής, ένας αδύναμος, ένας γραμματικός, ένας καπνοδοκαθαριστής, ένας κτηνοτρόφος, μια περιπτερού, ένας δάσκαλος, ένας δικτάτορας, μια νεαρή μητέρα, ένας νεωκόρος, μια διαχειρίστρια αγροκτήματος, δύο στρατιώτες, ένας τελωνειακός, ένας επιζών. Οι τραγικοί (κάποιοι και: κωμικοτραγικοί) ανώνυμοι, όλοι, ήρωες/αντιήρωες στα τριάντα ένα κείμενα-μινιατούρες των Γεγονότων που συνθέτει σαν ανελέητα πεζοτράγουδα ο Μπέρνχαρντ. altΌλοι τους θύματα αλλόκοτων, όχι όμως πάντα μη ρεαλιστικών, καταστάσεων. Όλοι τους παγιδευμένοι άξαφνα σε περιελίξεις του πεπρωμένου, όλοι τους ανήμπορα αθύρματα του συγγραφέα που τους χρησιμοποιεί τάχιστα και με άτεγκτη μαεστρία προκειμένου να μας προειδοποιήσει, διασκεδάζοντας διεστραμμένα, ότι η ζωή μας κρέμεται από μια κλωστή (ή και η κλωστή μας κρέμεται από μια ζωή, όπως είχε επιμείνει κάποτε ο Ευγένιος Αρανίτσης), ότι ανά πάσα στιγμή το παράλογο γίνεται ο πανίσχυρος κυρίαρχος του παιχνιδιού, ότι η αμαξοστοιχία των βεβαιοτήτων έχει ήδη εκτροχιαστεί. Τα τριάντα ένα αυτά κείμενα/στιγμιότυπα είναι οι πολαρόιντ που δείχνουν τη φοβερή τροπή των πραγμάτων ύστερα από τα δύο παγκόσμια μακελειά και τα αλλεπάλληλα ολέθρια ραπίσματα που έχει έκτοτε δεχτεί η παρειά της λογικής. Περίτεχνες, αριστουργηματικές μινιατούρες που αν θυμίζουν κάτι είναι το κατά εννέα χρόνια μεταγενέστερο έργο του Μπέρνχαρντ, τον Μίμο των Φωνών (μτφρ. Αλέξανδρος Ίσαρης, εκδ. Άγρα), συντεθειμένο επίσης από συντομότατα αυτοτελή κείμενα όπου την πρωτοκαθεδρία διεκδικούν η βία, ο παραλογισμός, το αλλόκοτο, το ανοίκειο. bernhardΔιακρίνει ο αναγνώστης των Γεγονότων μια συνάφεια με όψεις του σύμπαντος του Φραντς Κάφκα αλλά και με κάποιες στιγμές των κειμένων του Ε. Χ. Γονατά.

Στην Αυτοβιογραφία (μτφρ. Βασίλης Τομανάς, εκδ. Εξάντας), ο Μπέρνχαρντ ιστορεί, μέσα από πέντε βιβλία –Η Αιτία, Το Υπόγειο, Η Ανάσα, Το Κρύο, Ένα Παιδί– το πώς διαπλάστηκε από τον παππού του, τον Γιοχάνε Φρόιμπλιχερ, αναρχικό, φιλόσοφο, και συγγραφέα, από τη γέννησή του έως τα δεκαεννέα του χρόνια, ενώ, συνάμα, περιγράφει με κοινωνιολογική ακρίβεια τις συγκλονιστικές αλλαγές στο πνευματικό κλίμα της Αυστρίας. 

Ένα κλίμα που έγινε νοσηρό, που οδήγησε τον Μπέρνχαρντ στη συγγραφή συγκροτημένα οργισμένων κειμένων, όπως το σκανδαλώδες κύκνειο άσμα του, η Πλατεία Ηρώων (μτφρ. Βασίλης Τσαλής, εκδ. Κριτική). Πρόκειται για θεατρικό έργο, για έναν λεκτικό καταιγισμό που μας γυρίζει στο 1938 και στη ναζιστική λαίλαπα, και μας φέρνει στο 1988, και στις επιπτώσεις αυτής της λαίλαπας. Ο Μπέρνχαρντ οργίζεται συστηματικά και ξεσπάει μεθοδικά. Κάθε λέξη είναι μελετημένη. Η θέση του είναι κρυστάλλινα διαυγής: κατακεραυνώνει εξίσου τον εθνικοσοσιαλισμό, τον καθολικισμό, τον ψευδοσοσιαλισμό, την αλαζονεία των ελεεινά αγράμματων πολιτικών. altΚαι σε αυτά αντιπαραθέτει, πάντα, την Τέχνη, τη Φιλοσοφία, το Πνεύμα, την προσήλωση σε ό,τι μας κάνει ανθρώπινους, πολύ ανθρώπινους. Γράφει ο Μπέρνχαρντ: «Ο άνθρωπος του πνεύματος δεν γίνεται ποτέ κατανοητός/ έλεγε ο καθηγητής/ ο άνθρωπος του πνεύματος παραμένει για πάντα ακατανόητος/ μόνος του πορεύεται ο άνθρωπος του πνεύματος στη ζωή/ ακόμα κι αν όλοι γύρω του μετατρέπονται σε στήλες άλατος/ έλεγε ο καθηγητής».

Όλοι οι ήρωες του Τόμας Μπέρνχαρντ είναι διαταραγμένοι. Όχι τρελοί, όχι σαλοί, όχι παράφρονες. Διαταραγμένοι, παράφοροι, σε αντιμαχία με την κρατούσα κοινωνία, με τη δεσπόζουσα νοοτροπία, με τα κυρίαρχα έθιμα και ήθη. Συνήθως είναι άνθρωποι εξαιρετικής μορφώσεως, καλλιέργειας, ευαισθησίας, παλλόμενες μεμβράνες, δέκτες, κεραίες που λαμβάνουν τους τριγμούς όλων όσα διαδραματίζονται στο κοινωνικό πεδίο. Στα αφηγήματα του τομίδιου Πρόζα (μτφρ. Βασίλης Τσαλής, εκδ. Κριτική) έχουμε σε πύκνωση το σύνολο των θεμάτων που απασχόλησαν έκτοτε τον Αυστριακό μετρ, έχουμε την ολότητα σε θραύσματα, έχουμε εφτά διηγήματα που, όπως και η γλώσσα, κόκαλα δεν έχουν και κόκαλα τσακίζουν, έχουμε μια ανηλεή και δεξιοτεχνικά δομημένη κριτική σε έναν κόσμο σε παράκρουση που προκαλεί και γεννάει διαταραχές. altΔιηγήματα εριστικά, αφηγήματα εμπρηστικά, σινιάλα απόγνωσης, σήματα καπνού προς όποιον ξέρει και νιώθει και καταλαβαίνει, ασκήσεις ήθους, καταγραφές της απελπισίας που επιμένει να είναι αξιοπρεπής. Αλλά και, μέσα στον ζόφο, αναβοσβήνει μανιακά, καίτοι με ελεγχόμενη μανία, το λαμπάκι του χιούμορ, που γίνεται ενίοτε προβολέας.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Μπέρνχαρντ δεν έκανε άλλο από το να τσιγκλάει, να κεντρίζει, να ζουπάει, να ζορίζει, μα και να εκλιπαρεί, με τον δικό του αρνητικό τρόπο, τους ανθρώπους να γίνουν οι θαυματοποιοί που τους αξίζει να είναι, αγαπώντας πρωτίστως τον εαυτό τους, ώστε, ανεμπόδιστα, να μπορέσουν ν' αγαπήσουν όντως, αληθώς, βαθέως, ό,τι φέρει και ό,τι είναι ο άλλος. Ένα άνοιγμα στο αίνιγμα, ένας νυγμός στον λυγμό, μια πύλη στη λύπη: ιδού το έργο του Μπέρνχαρντ. Λάτρης του Μονταίνιου, του Πασκάλ, του Κροπότκιν και του Βολταίρου. Λάτρης του Ερίκ Σατί και του Άρνολντ Σαίνμπεργκ. Λάτρης των επιτευγμάτων της πανίσχυρης στρατιάς των είκοσι τεσσάρων γραμμάτων του αλφαβήτου. Λάτρης αυτής της θεσπέσιας και επικίνδυνης ακρότητας που είναι η ειρημένη αλήθεια: ο Τόμας Μπέρνχαρντ. Συγγραφέας. Απόλυτος συγγραφέας.

Ο Μπέρνχαρντ συμβαίνει να έχει θαυμάσιους μεταφραστές στα ελληνικά, και να τον έχει εγκολπωθεί ένα πλούσιο σε ιδέες κοινό. Θυμίζω μεταφραστές: Αλέξανδρος Ίσαρης, Βασίλης Τομανάς, Σπύρος Μοσκόβου, Δημήτρης Βάρσος, Ιάκωβος Κοπερτί, Ζήσης Σαρίκας, Γιάννος Περλέγκας, Βασίλης Τσαλής και τώρα Αλέξανδρος Κυπριώτης. 

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ-ΙΚΑΡΟΣ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.
Τελευταίο του βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Ίχνη και χνότα» (εκδ. Γαβριηλίδη).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η γλώσσα, η σημειολογία και το σκοτεινό αίνιγμα του Τρίτου Ράιχ – Τότε και σήμερα

Η γλώσσα, η σημειολογία και το σκοτεινό αίνιγμα του Τρίτου Ράιχ – Τότε και σήμερα

Ο ιχνηλάτης βιβλιοπωλείων και βιβλιοθηκών Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης επιστρέφει με τον «Σάκο Εκστρατείας» του μιλώντας για βιβλία σαν να αφηγείται ιστορίες. Σήμερα, για το μυθιστόρημα του Μάξιμ Μπίλλερ (Maxim Biller) «Ο λάθος χαιρετισμός» (μτφρ. Πελαγία Τσινάρη, εκδ. Πατάκη), καθώς και για τη μελέτη του Βίκτορ ...

Φαντάσματα και μνήμες της γερμανικής λογοτεχνίας: Πέτερ Φλαμ, Ούγκο φον Χόφμανσταλ, Τόμας Μαν, Άρθουρ Σνίτσλερ

Φαντάσματα και μνήμες της γερμανικής λογοτεχνίας: Πέτερ Φλαμ, Ούγκο φον Χόφμανσταλ, Τόμας Μαν, Άρθουρ Σνίτσλερ

Ο ιχνηλάτης βιβλιοπωλείων και βιβλιοθηκών Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης επιστρέφει με τον «Σάκο Εκστρατείας» του μιλώντας για βιβλία σαν να αφηγείται ιστορίες. Σήμερα, για το μυθιστόρημα του Πέτερ Φλαμ (Peter Flamm) «Εγώ;» (μτφρ. Μαρία Μαντή, εκδ. Μεταίχμιο), καθώς και για τη συλλογή διηγημάτων των Ούγκο φον ...

Σπουδή στον Μάριο Χάκκα [3] – «Το κοινόβιο»: Γράφοντας με την αίσθηση του κατεπείγοντος

Σπουδή στον Μάριο Χάκκα [3] – «Το κοινόβιο»: Γράφοντας με την αίσθηση του κατεπείγοντος

Ο ιχνηλάτης βιβλιοπωλείων και βιβλιοθηκών Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης έρχεται και πάλι με τον «Σάκο Εκστρατείας» του μιλώντας μας για βιβλία σαν να αφηγείται ιστορίες. Σήμερα, για τη συλλογή διηγημάτων του Μάριου Χάκκα «Το κοινόβιο», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα.

Γράφει ο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Άρης Μαραγκόπουλος: «Τα μαρξιστικά διαβάσματα ξεθώριασαν όταν διάβασα

Άρης Μαραγκόπουλος: «Τα μαρξιστικά διαβάσματα ξεθώριασαν όταν διάβασα "Το δικαίωμα την τεμπελιά"»

Από τον «Εραστή της λαίδης Τσάτερλυ» στους «Υπνοβάτες» και από τις «Μεταμορφώσεις» στον «Οδυσσέα», αυτά είναι κάποια από τα-βιβλία-της-ζωής του Άρη Μαραγκόπουλου.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Το πρώτο βιβλίο που θυμάμαι...

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

Για την ποιητική συλλογή του Αρμάντο Ρομέρο (Armando Romero) «Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» (μτφρ. Αγαθή Δημητρούκα, εκδ. Τόπος). 

Γράφει ο Χρήστος Κούκης

Ο Αρμάντο Ρομέρο έλκει την καταγωγή του από την Ελλάδα. Σ...

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Βλέπω τα μυθιστορήματα ως το πεδίο όπου η ανθρώπινη κατάσταση μετατρέπεται σε μυστήριο που πρέπει να λυθεί»

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Βλέπω τα μυθιστορήματα ως το πεδίο όπου η ανθρώπινη κατάσταση μετατρέπεται σε μυστήριο που πρέπει να λυθεί»

«Γράφω για να επικοινωνήσω με τον αναγνώστη, γι’ αυτό και έχω πάντα στο νου μου να διεγείρω το ενδιαφέρον του» μας είπε ο Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες (Juan Gabriel Vásquez), που συμμετέχει στο Φεστιβάλ ΛΕΑ. Με αφορμή το βιβλίο του «Η μετάφραση του κόσμου» (μτφρ. Αχ. Κυριακίδης, εκδ. Ίκαρος), μιλά για την πολιτική μυθοπλα...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Ανί Ερνό [Annie Ernaux], «Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Ιουνίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τα σουπερμάρκετ και ο...

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Επτά νέες ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά νέες ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά ποιητές και ποιήτριες παραδίδουν τους στίχους τους στο αναγνωστικό κοινό μέσα από τις νέες τους ποιητικές συλλογές που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

Επτά ποιητικά βιβλία από τις εκδόσεις Βακχικόν. 

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργο της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ