alt

Ο νεκρός ζει όσο συνεχίζει να ζει το όνομά του. Το όνομα είναι η ελάχιστη ζωή του άσημου νεκρού, που όμως δεν είναι ανώνυμος. Τα τέκνα είναι οι συνεχιστές της ζωής του νεκρού, όχι τόσο γιατί φέρουν το όνομά του, όσο γιατί το μνημονεύουν. Μα κι ο άτεκνος με καλούς φίλους που μετά τον θάνατό του θα πίνουν κρασί στο όνομά του, κι ο αγαπητός άνθρωπος, έχουν εξασφαλίσει τη μεταθανάτια ζωή, κληροδοτώντας το όνομά του σε χείλη που δεν θα πάψουν να το προφέρουν. 

Του Μιχάλη Μακρόπουλου

Στην προσκομιδή στην εκκλησία, όσοι έχουν νεκρούς προς μνημόνευση δίνουν ένα χαρτί με το όνομά τους, και μέσ’ από τα χείλη του ιερέα, μαζί με τη συγχώρεση των αμαρτιών τους, τους δίνεται η ζωή που χαρίζει η εκφορά του ονόματός τους. Αντίθετα με το βραδινό προσκλητήριο, όπου οι σκαστοί είναι αδικαιολογήτως απόντες, κανένας δεν είναι αδικαιολογήτως απών εδώ – όλοι οι νεκροί είναι παρόντες.

Όσο ακούγεται το όνομα, ο νεκρός ακόμα ζει. Όταν πάψει να λέγεται, η λήθη σφραγίζει τον τάφο. 

altΈνα τέτοιο προσκλητήριο υπέρ αναπαύσεως των κεκοιμημένων είναι ο Νεκρόδειπνος του Τάκη Σινόπουλου. Το ποίημα κλείνει με τους στίχους «Πώς μες στην έρημη εκκλησιά, μ’ άνθη πολλά / στολίζεται ο ανώνυμος, μυρώνεται ο νεκρός». Μα ο Σινόπουλος στο ποίημά του καλεί τους τεθνεώτες από τη λησμοσύνη του τάφου με επίκληση του ονόματός τους. Και συμβαίνει ένα παράδοξο: τούτοι οι αφανείς, μα πλέον όχι ανώνυμοι νεκροί, επειδή ανασταίνονται φορώντας μόνο το όνομά τους, γδυμένοι από καθετί άλλο, αποχτούν διάσταση μυθική· σαν να μην είναι πως είχαν ζωή που τώρα δεν αξίζει να αναφερθεί κι έτσι δεν αναφέρεται, μα απεναντίας λες κι είχαν μια ζωή τόσο σπουδαία, ώστε αρκεί η επίκληση του ονόματός τους. Ποιος είναι ο Κονταξής, ο Πόρπορας, ο Μάρκος, ο Γεράσιμος, ο Μπίλιας, ο Γουρνάς, ο Φάκαλος, ο Σαρρής, ο Τσάκωνας, ο Φαρμάκης, ο Τορέγας, κι όλοι οι υπόλοιποι μνημονευόμενοι στον «Νεκρόδειπνο»; Τι μυθικά πρόσωπα είναι, που το όνομά τους μεγεθύνεται ώστε να αναπληρώσει μια αμνημόνευτη ζωή – μια ζωή που δεν χρειάζεται να μνημονευτεί, γιατί αρκεί το όνομα; 

altΚαι ποιοι ήταν οι Εχέπωλος, Ελεφήνωρ, Λεύκος, Δημοκόων, Διώρης, Όδιος, Φαιστός, Σκαμάνδριος, Φέρεκλος, Πηδαίος, Υψήνωρ, Αστύνοος, και οι δεκάδες άλλοι νεκροί του Τρωικού Πολέμου, που ανασύρει η Άλις Όσβαλντ από τη λήθη του λησμονημένου ονόματός τους, για να τους ντύσει με τη σάρκα του επικαλεσθέντος τους ονόματος στο Μνημείο Πεσόντων (μεταφρασμένο όμορφα από τη Μυρσίνη Γκανά); Πριν από την κατακλείδα της ζωής τους, από «το πρόσωπο που το διαπέρασε δόρυ σαν να ’ταν φρούτο», «το ακόντιο στο γλουτό, που η αιχμή τού τρύπησε την κύστη», τι έκαναν, ποιοι ήταν; Ή συνοψίζεται όλη τους η ζωή σ’ ένα όνομα κι έναν βίαιο θάνατο; Κι αν μένει όμως μονάχα το όνομα του ανθρώπου, μένει ο άνθρωπος. Και ως επωδός στον καθέναν, στο Μνημείο πεσόντων, μια ποιητική εικόνα ζωγραφίζεται, βάζοντας τον άνθρωπο μέσα σ’ έναν πλατύ κύκλο ζωής που περνά σαν πνοή και θανάτου που, αν η τύχη το φέρει, αφήνει πίσω του ένα όνομα: Πάνδαρος («ένα δόρυ που έριξε ο Διομήδης κι έσπρωξε δυνατά η Αθηνά τον χτύπησε ανάμεσα στα μάτια», κι έπειτα: «Όπως η βελανιδιά που τη χτυπά ο κεραυνός […]»), Ακάμας («δέχτηκε ένα χτύπημα στο κράνος, η λόγχη συνέχισε μέχρι το κρανίο βουτηγμένη στο σκοτάδι», κι έπειτα: «Όπως εκείνη τη στιγμή κίνησης αργής όπου η γυναίκα ζυγίζει το μαλλί […]»), κ.ο.κ., σε τούτο το βραδινό προσκλητήριο των ομηρικών κεκοιμημένων.

* Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.

→ Στην κεντρική εικόνα η Helen Morse από το θεατρική διασκευή του ποιήματος της Alice Oswald, η οποία θα παρουσιαστεί στο Barbican Theater από τις 27 μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Είναι ο νέος Σούπερμαν «υπερβολικά woke»; Μια αναδρομή στην έντυπη ιστορία του φανερώνει έναν ήρωα διαφορετικό από τα στερεότυπα

Είναι ο νέος Σούπερμαν «υπερβολικά woke»; Μια αναδρομή στην έντυπη ιστορία του φανερώνει έναν ήρωα διαφορετικό από τα στερεότυπα

Με αφορμή την κυκλοφορία της πρόσφατης ταινίας «Superman» (2025) και τον ισχυρισμό ορισμένων πως η νέα εκδοχή «παραείναι woke», διατρέχουμε την έντυπη ιστορία του ήρωα, ο οποίος ανέκαθεν πρέσβευε τις αξίες της δικαιοσύνης και της βοήθειας προς τους καταπιεσμένους. 

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός ...

Με αφορμή την «Αντιγόνη» του Ράσε, ένας ζωντανός διάλογος ανάμεσα στους Δημήτρη Δημητριάδη και Νίκο Ξένιο

Με αφορμή την «Αντιγόνη» του Ράσε, ένας ζωντανός διάλογος ανάμεσα στους Δημήτρη Δημητριάδη και Νίκο Ξένιο

Η κριτική του Νίκου Ξένιου για την παράσταση της «Αντιγόνης» του Ούλριχ Ράσε, άνοιξε μια ευρύτερη συζήτηση με τον Δημήτρη Δημητριάδη για την προσέγγιση των κλασικών κειμένων από σύγχρονους σκηνοθέτες. Πόσα δικαιώματα πάνω στο κείμενο έχει ο σκηνοθέτης; Ποια είναι τα όρια της καλλιτεχνικής έκφρασης; Αυτά κα...

«Πλυντήρια» και εθνικά βαπτιστήρια – Διαβάζοντας τον Γιάννη Ατζακά δίπλα στην Κλερ Κίγκαν

«Πλυντήρια» και εθνικά βαπτιστήρια – Διαβάζοντας τον Γιάννη Ατζακά δίπλα στην Κλερ Κίγκαν

Σκέψεις για τέσσερα βιβλία του Γιάννη Ατζακά με όχημα και γέφυρα τα «Μικρά πράγματα σαν κι αυτά» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο), της Κλερ Κίγκαν. Κεντρική εικόνα: Ο μικρός Φίλιππος Μηλίκας, στην ταινία «Θολός βυθός» της Ελένης Αλεξανδράκη.

Γράφει ο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

Για τις παραστάσεις «Μπουμπουλίνας 18» της Κίττυς Αρσένη, σε σκηνοθεσία Σοφίας Καραγιάννη και «Εγώ, μια δούλα» του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, σε σκηνοθεσία Νίκου Χατζόπουλου, στην Πειραιώς 260 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Μπουμπουλίνας 18».

...
Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ