alt

Του Μιχάλη Μακρόπουλου

Υπάρχει ένα είδος βραχέος λόγου που ’ναι σύγχρονη τέχνη: εννοιολογική τέχνη που δεν χρειάζεται συνοδευτικές εξηγήσεις γιατί το υλικό της είναι έτσι κι αλλιώς οι λέξεις, μα που συγγενεύει με κρυπτικούς καμβάδες και ανερμήνευτες εγκαταστάσεις σε μια γκαλερί τέχνης – και που επίσης με έναν τρόπο είναι το γλωσσικό αδελφάκι των εικόνων του νέου ελληνικού «weird» κινηματογράφου· ως εκφραστές, και τα δύο, ενός πάντοτε διαλανθάνοντος zeitgeist.  

Είναι κείμενα ολωσδιόλου προσωπικά, μα και το πρόσωπο, ακόμα, είναι σύμβολο – κι είναι πάντοτε ένα, ο απογυμνωμένος εαυτός μοιρασμένος σε φιγούρες με αλλιώτικο κάθε φορά προσωπείο.

Τα πάντα εδώ είναι συμβολικά: το φαΐ δεν είναι ποτέ ζεστό ψωμί. Οι λέξεις δεν δίνουν τη στρογγυλεμένη αίσθηση του προφορικού λόγου. Είναι κείμενα ολωσδιόλου προσωπικά, μα και το πρόσωπο, ακόμα, είναι σύμβολο – κι είναι πάντοτε ένα, ο απογυμνωμένος εαυτός μοιρασμένος σε φιγούρες με αλλιώτικο κάθε φορά προσωπείο. Βρίσκονται στον αντίποδα του μυθοπλάστη λογοτέχνη, του storyteller που στο μυαλό του κουβαλάει έναν ολόκληρο θίασο από πρόσωπα. Εδώ, υπάρχει μονάχα αυτός που γράφοντας ψηλαφεί μέσα του κάτι που στην ουσία τού είναι άγνωστο, σαν ξένο σώμα ιδωμένο με την άκρη του ματιού. Η ξερή ποιητικότητά τους είναι σαν άμμος που, όμοια με τριμμένο γυαλί, στο άγγιγμά της γδέρνει το δέρμα.

Όπως στα σύντομα κείμενα στη συλλογή Τα μαλλιά του Φιν, Πόλις 2014, της Εύας Στεφανή (άλλωστε είναι εικαστικός, που εδώ το υλικό της είναι οι λέξεις), παραδείγματος χάρη στην «Πρωτοχρονιά»:

«Πρωτοχρονιά και δεν έχουμε βασιλόπιτα. Είναι όλα κλειστά. Προσφέρω το αριστερό μου στήθος που είναι ζεστό σαν τσουρέκι. Ο μπαμπάς το χαράζει με το μαχαίρι. “Του Χριστού, του φτωχού, του σπιτιού, του μπαμπά, της μαμάς, του αδερφού, της αδερφής. Και του χρόνου να ’μαστε καλά”».

Ή σ’ όσα βραχέα γραπτά έχει τύχει να διαβάσω της Ούρσουλας Φωσκόλου, που τώρα κυκλοφορεί την πρώτη της συλλογή, Το κήτος, (εκδ. Κίχλη). Ένας από τους ποιητικούς της γρίφους, από τον ιστότοπο Φρέαρ, είναι το «Στην κοιλιά»:

«Κάποιο πρωινό της παιδικής μου ηλικίας, άρπαξα το μαχαίρι του ψωμιού κι έκανα στην κοιλιά μου τέσσερις μικρές τομές. Ρόδινες στην άκρη και μισάνοιχτες, σαν πρόχειρα κλεισμένοι φάκελοι, ανέδιδαν μια μυρωδιά χωμάτινη και υγρή, λες κι είχε μόλις βρέξει. Έχωσα μέσα τους τα χέρια μου κι έβγαλα —δίχως πόνο— ένα βιβλίο με ποιήματα, ένα μικρό μολύβι, μία κανάτα δροσερό νερό και τη μορφή σου: πλασμένη με σκουρόχρωμο πηλό κι ανάγλυφη, γεμάτη αποτυπώματα δαχτύλων. Σαν κούκλα ψεύτικη σ’ έβαλα στην παλάμη και —ρίχνοντάς σου κάθε λίγο μια σταγόνα καθαρού νερού— ξεκίνησα, χαϊδεύοντας δειλά, να σε λειαίνω. Σχεδόν τριάντα χρόνια έπειτα, στέρεψε κείνη η δροσερή κανάτα. Όμως, εσύ να μη φοβάσαι: κάθε απόγευμα, περνώ τα δάχτυλα απ’ τα χείλη μου και με το σάλιο συνεχίζω, έτσι που κάθε κίνηση να μοιάζει με μικρό φιλί».

Και την ίδια αίσθηση (μ’ όλες τις διαφορές, εξυπακούεται, που απορρέουν από τις ξεχωριστές ευαισθησίες της καθεμίας συγγραφέως) δίνουν για παράδειγμα δύο βινιέτες από τον ιστότοπο litart, οι «Πρωτόπλαστοι» της Μελανίας Δαμιανού και «Το κάτω της γραφής» της Κατερίνας Χανδρινού .

Στο «Κάτω της γραφής», στο πρώτο μισό, δίνονται αποσπασματικά, ελλειπτικά οι εικόνες ενός καλοκαιριού· «κλειστές» και προσωπικές μ’ έναν απρόσωπο τρόπο, τόσο όσο οι εικόνες σ’ όνειρο:

«Είναι οι στροφές του χόρτου, στροφές του βάτου. Πολλές δηλαδή και χρυσές, με ρίζες χρυσές. Κι όσο έρχεσαι, απομακρύνεσαι. Το τέλος του δρόμου είναι ενδεικτικό. Το δωμάτιο είναι πενιχρό καθώς πρέπει. Μια ολόκληρη γωνία από ανέμους και τα σκαληνά τριγωνάκια των γύρω αυλών. Οι άνεμοι αφήνουν εγκύους τις κουρτίνες. Οι οικογένειες είναι μουγκές· θέλεις το απόγευμα να περάσεις από μπροστά τους, να δεις από κοντά πώς είναι μια μουγκή οικογένεια. Ο ήλιος στοχεύει καθέναν από τους δίσκους της σπονδυλικής σου στήλης […]».

Όλα τούτα τα βραχέα κείμενα είναι «γλωσσικές installations», γοητευτικές σαν αντικείμενα που συναντάς σ’ έναν έρημο τόπο και μπορείς κάπως να μαντέψεις τη χρήση τους, μα ποτέ μ’ απόλυτη σιγουριά.

Στους «Πρωτόπλαστους» υπάρχει το σκαρίφημα μιας ιστορίας, το αποτύπωμά της, ενώ η ίδια η ιστορία στην ουσία μένει άρρητη, γιατί ό,τι συμβαίνει δεν έχει ούτε πού ούτε πότε:

«[…] Σε περίμενα πολύ καιρό, πουλώντας τραπουλόχαρτα σε μια γωνιά του λιμανιού. Οι αχθοφόροι κουβαλούσαν κομμάτια κρέας μέσα σε ματωμένα πανιά ριγμένα στη πλάτη τους. Τι κρέας ήταν αυτό, κανείς δεν ήξερε […] Ζωγράφιζα ασταμάτητα πάνω σε σκληρά χαρτόνια τις τράπουλες που μου ζητούσαν δολοφόνοι και κλεπταποδόχοι. Έφτιαχνα βασιλιάδες που αυτοκτονούν στα μαύρα τους κελιά κι εκείνες τις βασίλισσες που στερημένες απ’ το ξίφος τους δηλητηριάζουν με πικρές σταγόνες τους άπιστους εραστές τους. Ένα πράσινο φυλλαράκι ήταν η υπογραφή μου, μόνο εσύ γνώριζες γιατί […]».

Όλα τούτα τα βραχέα κείμενα είναι «γλωσσικές installations», γοητευτικές σαν αντικείμενα που συναντάς σ’ έναν έρημο τόπο και μπορείς κάπως να μαντέψεις τη χρήση τους, μα ποτέ μ’ απόλυτη σιγουριά.

* Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Το φαινόμενο Εντουάρ Λουί: Σκέψεις με αφορμή την εμφάνισή του στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης

Το φαινόμενο Εντουάρ Λουί: Σκέψεις με αφορμή την εμφάνισή του στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης

Τα βιβλία και η προσωπικότητα του Εντουάρ Λουί, οι οικογένεια και οι φίλοι, καθώς και οι πολιτικές προεκτάσεις των βιβλίων, των άρθρων ακόμη και των εμφανίσεών του, αποτέλεσαν πεδία όπου ανέπτυξε τις απόψεις του ο δημοφιλής Γάλλος συγγραφέας, μετά από τις ερωτήσεις που του έθεταν η Έλενα Όλγα Χρηστίδη και ο Κωσ...

«Γνώμη μου!» –  Ο υποκειμενισμός στην τέχνη ως σύμπτωμα της εποχής της μετριότητας

«Γνώμη μου!» – Ο υποκειμενισμός στην τέχνη ως σύμπτωμα της εποχής της μετριότητας

«Πόσο αντικειμενικός μπορείς να είσαι όταν έχεις να επιλέξεις μεταξύ τεράστιου όγκου μετριοτήτων όπου τίποτα δεν ξεχωρίζει τόσο ώστε να στεφθεί με τον κότινο του αριστουργήματος;». 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

Η άνοδος και η εδραίωση του άκρατου υ...

«Φίλε, έλα απόψε που γιορτάζουμε...» – Μια προσωπική καταγραφή για τη φιλία σε κορυφαία λογοτεχνικά έργα

«Φίλε, έλα απόψε που γιορτάζουμε...» – Μια προσωπική καταγραφή για τη φιλία σε κορυφαία λογοτεχνικά έργα

Μια προσωπική καταγραφή για το πώς η φιλία παρουσιάζεται σε κορυφαία λογοτεχνικά βιβλία, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Φιλίας (30 Ιουλίου). Κεντρική εικόνα: από την κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματος του Στίβεν Κινγκ [Stephen King] «Στάσου πλάι μου». 

Γράφει ο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ένας απέραντος κόσμος» του βραβευμένου με Πούλιτζερ Εντ Γιόνγκ (κριτική) – «Αυτός ο κόσμος, ο μικρός, ο μέγας»

«Ένας απέραντος κόσμος» του βραβευμένου με Πούλιτζερ Εντ Γιόνγκ (κριτική) – «Αυτός ο κόσμος, ο μικρός, ο μέγας»

Για το βιβλίο του Εντ Γιόνγκ [Ed Yong] «Ένας απέραντος κόσμος» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Πεδίο), «ένα μεγάλο δώρο που μπορούμε να κάνουμε στον εαυτό μας, στην προσπάθεια να αξιολογήσουμε ορθότερα την παρουσία μας σε τούτο τον πλανήτη». 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος...

Δημήτρης Καραγιάννης: «Το κακό δεν έχει οντότητα, αναφύεται εκεί που απουσιάζει το φως της ζωής»

Δημήτρης Καραγιάννης: «Το κακό δεν έχει οντότητα, αναφύεται εκεί που απουσιάζει το φως της ζωής»

Με αφορμή το βιβλίο του, «Κρυμμένη ψυχική ομορφιά» (εκδ. Αρμός), ο Δημήτρης Καραγιάννης, παιδοψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής, μιλά για τη συστημική ψυχοθεραπεία, το κακό, τα ένστικτα και τις ενορμήσεις, και λέει ότι  «η καλοσύνη μπορεί στην αυθεντική έκφρασή της να αποτελεί έκφραση της ψυχικής ομορφιάς».  ...

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Βασίλη Κατσικονούρη «Γκουντ λακ», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

(Στο μπαρ του Μότζο. Ο ΜΗΤΣ με τον ΑΛΚΗ σ’ ένα τραπέζι. Ο ΜΗΤΣ έχ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Βασίλη Κατσικονούρη «Γκουντ λακ», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

(Στο μπαρ του Μότζο. Ο ΜΗΤΣ με τον ΑΛΚΗ σ’ ένα τραπέζι. Ο ΜΗΤΣ έχ...

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Βάννας Κατσαρού «Το παιδί και το κρι κρι», σε εικονογράφηση της Μαίης Σταθοπούλου, το οποίο κυκλοφορεί στις 6 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίγα λόγια για...

«Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους» του Μίνου Ευσταθιάδη (προδημοσίευση)

«Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους» του Μίνου Ευσταθιάδη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Μίνου Ευσταθιάδη «Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 5 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΑ ΤΥΜΠΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

  «Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες και Ελληνίδες συγγραφείς και μεταφραστές μας αποκαλύπτουν το μυθιστόρημα που τους μύησε στην αχανή χώρα. Οι επιλογές τους κυμαίνονται από εφηβικά αναγνώσματα μέχρι ένα πολύ επίκαιρο (και μη λογοτεχνικό) βιβλί...

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Επιλογή από τα καλύτερα κατασκοπευτικά μυθιστορήματα που έχουν κυκλοφορήσει τελευταία, συν λίγα παλαιότερα, από τα κορυφαία του είδους. Ταυτόχρονα, μια ευσύνοπτη μα πλήρης παρουσίαση της ιστορίας του είδους, μαζί με έναν αναστοχασμό πάνω στα όρια και τις συντεταγμένες του.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρί...

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Ο Οκτώβριος οδεύει προς το τέλος του, οι εκδότες έχουν ήδη βγάλει, ή βγάζουν αυτές τις μέρες, σημαντικά βιβλία που θα διαβαστούν και θα συζητηθούν τους μήνες που έρχονται. Επιλέξαμε ορισμένα από αυτά, ελληνικής και ξένης πεζογραφίας, κυρίως. Θα ακολουθήσουν, το επόμενο διάστημα, πολλά περισσότερα. 

Γράφ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ