alt

Σκέψεις για το βιβλίο του Blaise Cendrars Ρούμι (μτφρ. Ελένη Κώνστα, εκδ. Καστανιώτη).

Του Γιάννη Λειβαδά

Δέχεσαι τις ακτίνες μιας υψηλής εποπτείας πριν ακόμη ανοίξεις την πρώτη σελίδα του κειμένου: «Αφιερώνω αυτή την περιπετειώδη ζωή του Ζαν Γκαλμό στους νέους της σημερινής εποχής που κουράστηκαν από τη λογοτεχνία, για να τους αποδείξω ότι ένα μυθιστόρημα μπορεί επίσης να είναι και μία πράξη». Δεν είναι η πρώτη φορά που ένα βιβλίο το οποίο δημιούργησε έναν λογοτεχνικό κλάδο, ένα νέο λογοτεχνικό είδος, παρέμεινε στην Ελλάδα ασχολίαστο. Ποιος έγκριτος, αυτάρκης κριτικογράφος αντέχει να βγάλει τα μάτια του; Ουδείς. Τουλάχιστον από την εποχή που η λογοτεχνία ενέδωσε στις θέσεις της ατομικής και κοινωνικής συγκάλυψης. Πιο συνετά προχωρά όμως κανείς με τη διαφωνία παρά με τη συμφωνία. Αυτή είναι εξάλλου η μοναδική μέθοδος ικανή να οδηγήσει σε σύνθεση.   

altΣχεδόν δεκαπέντε χρόνια πριν την υπαινικτική ρήση του Λουί Φερντινάν Σελίν προς τους νέους λογοτέχνες: «Είτε γράφετε με ύφος τηλεγραφικό, είτε δεν γράφετε καθόλου», ο Μπλεζ Σαντράρ είχε ήδη καρπωθεί τα ρίγη αυτής της προκλητικής υλοποίησης, δίχως να ολισθήσει στις μεθόδους κάποιας καλόπιστης λογοτεχνικής «πραγματογνωμοσύνης», μια απ’ όσες έκαναν εκείνη την εποχή την εμφάνισή τους· όπως λόγου χάρη εκείνη του Φερνάντο Πεσόα, σε σχέση με τον οποίο ο Σαντράρ είχε επίσης σημαντικότατο προβάδισμα  – με τον δεύτερο να βρίσκεται σχεδόν έναν αιώνα πιο μπροστά.    

Το Ρούμι του Μπλεζ Σαντράρ, κυκλοφόρησε το 1930. Πρόκειται για μία σχεδόν αρθρογραφική περιγραφή της ιστορίας του Ζαν Γκαλμό, ένα κυλιόμενο ρεπορτάζ, με φόντο τη Γαλλική Γουιάνα. Η ζωή του Γκαλμό, το ποίημα μιας αναδρομικής προφητείας, μέρος της οποίας είναι και η συγγραφή αυτού του βιβλίου, τοποθετείται ανάμεσα σε ένα υβριδικό, ούτως ειπείν, πρωτότυπο και μια τραγωδία. Πραγματικός σκοπός του Σαντράρ, όχι η επικέντρωση στη μοιραία έκβαση, ούτε καν στην όποια σημασία της, αλλά στη διεργασία και τη διαδρομή προς αυτήν. Ποίηση μυθιστορηματική. Η κάμψη από το βάρος ενός παιγνίου της βιοτής, που είναι μια αίσθηση πιο ζωντανή, ακόμα πιο ζωτική, από την ίδια τη βιοτή. Ο ανέγνωρος μυστικισμός της άοκνης κίνησης, αυτός ο αιφνιδιασμός που μελοποιεί το μέλλον μέσα το παρόν.

Πραγματικός σκοπός του Σαντράρ, όχι η επικέντρωση στη μοιραία έκβαση, ούτε καν στην όποια σημασία της, αλλά στη διεργασία και τη διαδρομή προς αυτήν. Ποίηση μυθιστορηματική.

Ο Γκαλμό, η κρυστάλλωση του Γκαλμό, αλιεύεται από τον συγγραφέα που στη συγκεκριμένη περίπτωση αναμοχλεύει κάποια από τα συστατικά του «ζωγράφου της σύγχρονης ζωής» του Μποντλέρ. Ο Σαντράρ λίαν ευέλικτος, αντιμετωπίζει τον κεντρικό ήρωα ως αισθησιοκινητική, πνευματική εμπειρία. Ο Ζαν Γκαλμό, όπως όλοι σχεδόν οι χαρακτήρες που συναντά κανείς στα έργα του Σαντράρ, είναι ένας ωκεανός ιδεών, συναισθημάτων, δίχως ψυχολογικό ή ηθικό βάθος, το βάθος είναι τρίσβαθο. Ο Γκαλμόν είναι δημιουργός αποτελεσμάτων σε μία λογική γραμμικότητα της οποίας η αιχμή είναι κενή από προϋποθέσεις.

Στην καθημερινή ζωή, έχουμε την τάση να συγχέουμε τη λέξη με το πράγμα. Αυτό έχει σαν συνέπεια να αποκρυπτογραφούνται τα πρόδηλα (αυτό υποστηρίζεται σχεδόν καθολικά από πλειάδα λογοτεχνικών τάσεων και ρευμάτων), και να συσκοτίζονται τα σύμβολα, οι ενώσεις και οι διαχωρισμοί των συμβόλων. Στο Ρούμι ο Σαντράρ πάτησε όλες τις νάρκες, τη λυρικότητα, την ειρωνεία, τους βλαστούς μιας ελευθερίας που ανάγεται σε μια νεωτερικότητα· δεν εντοπίζεται ποτέ σε κάποιο παρασκήνιο, αντιθέτως, στην πιο εμφανή και άμεση δυσκολία.

Το Ρούμι δεν έγκειται στα πρακτικά της σύγχρονης πραγματικότητας, αλλά στις εμφάσεις και τις δυνατότητές της, οι οποίες περισσότερο παραπλανούν παρά επαναλαμβάνονται.

* Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΛΕΙΒΑΔΑΣ είναι ποιητής και μεταφραστής.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το έργο και το δώρο της φιλίας» – Κείμενο του Γιάννη Κιουρτσάκη στη μνήμη του Λάκη Παπαστάθη

«Το έργο και το δώρο της φιλίας» – Κείμενο του Γιάννη Κιουρτσάκη στη μνήμη του Λάκη Παπαστάθη

Σκέψεις, αναμνήσεις, εντυπώσεις και στοχασμοί για την προσωπικότητα και το έργο του Λάκη Παπαστάθη. Κεντρική εικόνα: Γιάννης Κιουρτσάκης, Υβόννη Μαλτέζου, Λάκης Παπαστάθης, Νόρα Αναγνωστάκη. Φωτογραφία © Γιώργος Ζεβελάκης

Γράφει ο Γιάννης Κιουρτσάκης

...
Με αφορμή τους «Σφήκες» και το κεντρί τους

Με αφορμή τους «Σφήκες» και το κεντρί τους

Σκέψεις γύρω από την ελευθερία της Τέχνης και τα όρια της κοσμιότητας με αφορμή την παράσταση «Σφήκες» της Λένας Κιτσοπούλου, η οποία παρουσιάστηκε στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου στις 14 και 15 Ιουλίου.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Με τον απρόσμενο καταιγισμ...

Μίλαν Κούντερα, νυν και αεί

Μίλαν Κούντερα, νυν και αεί

Μια συνοπτική παρουσίαση του πεζογραφικού και δοκιμιακού έργου του Μίλαν Κούντερα [Milan Kundera, 1929-2023].

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

«Ευτυχώς τα σοβιετικά τανκς μπήκαν στην Πράγα», σκέφτηκε ο Τσέχος συγγραφέας στις 21 Αυγούστου 1968. Κι ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...
Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Ο Δημήτρης Καραντζάς επιστρέφει στη Στέγη με μια περφόρμανς–παραβολή για τη βία, τον εθισμό στην εικόνα και την κατάργηση των ψευδαισθήσεων ή, αλλιώς, για την πραγματικότητα που, ό,τι κι αν κάνεις για να την αποφύγεις, αργά ή γρήγορα θα έρθει να σε βρει.

Επιμέλεια: Book Press

Από τις 30 Σεπτεμβρί...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Τζ.Μ. Κουτσί [J.M. Coetzee] «Ο Πολωνός» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ο νεαρός Μάνγκο» του Ντάγκλας Στιούαρτ (προδημοσίευση)

«Ο νεαρός Μάνγκο» του Ντάγκλας Στιούαρτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντάγκλας Στιούαρτ [Douglas Stuart] «Ο νεαρός Μάνγκο» (μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 28 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περίμενε ώσπου να α...

«Ασκατασούνα – Ξέφτια Ελευθερίας» του Μάνου Χατζηγιάννη (προδημοσίευση)

«Ασκατασούνα – Ξέφτια Ελευθερίας» του Μάνου Χατζηγιάννη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Μάνου Χατζηγιάννη «Ασκατασούνα – Ξέφτια Ελευθερίας», το οποίο κυκλοφορεί στις 20 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Και να ήθελε να κλείσει μάτι, δεν μπορούσε. Δεν ήταν από εκείν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ