alt

Της Σώτης Τριανταφύλλου

Στον τόμο με τον όχι και τόσο επιτυχημένο τίτλο «Η λογική της παράνοιας» (εκδ. Αρμός, 2011), ο Στέλιος Ράμφος συγκεντρώνει μερικές από τις πιο επιτυχημένες συνεντεύξεις και μερικά από τα πιο βαθυστόχαστα κείμενα που δημοσιεύτηκαν τα τελευταία χρόνια στην παράλογη και «παρανοϊκή» Ελλάδα.

Άργησα να τον ανακαλύψω – και γι’ αυτό ευθύνονται οι δικές μου προκαταλήψεις: ο παλιός του αντιδυτισμός, ο περί Εκκλησίας λόγος, το πανεπιστήμιο της Vincennes (για το οποίο έχω τη χειρότερη γνώμη), ίσως κι εκείνη η επιτηδευμένη του βαρεία στο ρο[1]. Τώρα όμως είμαι ευχαριστημένη που υπάρχει και νιώθω ευγνωμοσύνη: ο Στέλιος Ράμφος κάνει τον μικρό μας κόσμο καλύτερο. Σ’ αυτό το βιβλίο, όπως και σε άλλα που διάβασα (“Ο ‘Άλλος’ του καθρέφτη”, “Ο καημός του ενός”) διατυπώνει ξεκάθαρες σκέψεις για την ελληνική ιστορία, για την ελληνική αντίληψη του χρόνου – και δίνει ξεκάθαρες απαντήσεις για το πώς διαμορφώθηκαν οι κυρίαρχες νοοτροπίες που μας οδήγησαν στο ναυάγιο.

Μέσα στη σημερινή οχλαγωγία όπου ο καθένας “εκφράζει τη γνώμη του”, ακόμα κι όταν δεν έχει γνώμη, είναι απολύτως απαραίτητο να ακούσουμε τους σοφότερους από μας – αν φυσικά θέλουμε να βελτιώσουμε τη ζωή μας. Δεν είμαι σίγουρη ότι θέλουμε: η βελτίωση της ζωής προϋποθέτει αυτογνωσία, αυτοπαρατηρησία, ενηλικίωση, ανάληψη ευθυνών (“χωρίς δικαιώματα οι άνθρωποι αντιμετωπίζονται σαν ζώα· χωρίς υποχρεώσεις οι άνθρωποι συμπεριφέρονται σαν ζώα”), σαφήνεια στόχων, ψυχική υγεία. Στην Ελλάδα όλα αυτά υποτιμώνται και διαστρεβλώνονται – πολύ περισσότερο αυτή την εποχή που η ανεργία και η οικονομική πίεση δεν αφήνουν περιθώρια για βαθύτερη σκέψη. Και παρ’ όλ’ αυτά, κανένα από τα προβλήματά μας δεν θα επιλυθεί χωρίς βαθύτερη σκέψη.

“Ο λαός μας τείνει να αναγνωρίζεται στο παρελθόν επειδή δεν έχει αυτοπεποίθηση”

Ο Στέλιος Ράμφος αναλύει εδώ τα αίτια της εκτεταμένης διαφθοράς (το διεφθαρμένο και διαφθείρον κράτος, την παραδοσιακή αντίθεση οικογένειας-κράτους), τη συλλογική ψυχολογία που επικράτησε μετά το 1974 (ένα είδος ρεβάνς), την αμφίσημη σχέση της Ελλάδας με την Ανατολή και τη Δύση (φταίει άραγε η Τουρκοκρατία για τα “μαύρα μας τα χάλια”;), την προβληματική αντίληψη του χρόνου που χαρακτηρίζει τους Έλληνες. “Τι είναι εκείνο που κάνει την Ελλάδα και τους Έλληνες, τους Ανατολίτες γενικά, μη παραγωγικούς;” λέει σε μια συνέντευξη στην ΕΡΤ1. “Τι είναι εκείνο που τους κάνει αργόσχολους; Μας αρέσει πάρα πολύ η αργία και δεν έχουμε μεγάλη έφεση στην παραγωγικότητα. Είναι ο τύπος της χρονικότητος τον οποίον βιώνουμε. [...] Εάν πιστεύεις, όπως ας πούμε στην Ευρώπη, στην Αμερική [...], στην Αυστραλία, ότι ο χρόνος παράγει αιωνιότητα, ότι ο χρόνος παράγει χρόνο μέχρι σημείου το οποίο μπορούμε να ονειρευτούμε [...] η σχέση σου με τον χρόνο είναι σχέση συνεχούς δημιουργίας ώστε να προλάβεις να χτίσεις την αιωνιότητα μέσα από την ενέργειά σου στον χρόνο. Εάν η αντίληψή σου είναι ότι η αιωνιότης είναι ένας κλειστός χρόνος τού οποίου η αρχή είναι η γένεση του κόσμου και τέλος η Δευτέρα Παρουσία, και μέσα σ’ αυτή, σ’ αυτό το όλον, σ’ αυτό το σύστημα περιλαμβάνεται πια η χρονικότητα, τότε η ανάγκη που έχεις είναι για αναβολή και αργία”. Είμαστε λοιπόν αναβλητικοί, ρέπουμε στην οκνηρία: η ελληνική βίωση του χρόνου καταλήγει στο καφενείο και στη δυσκίνητη γραφειοκρατία. Για τον Στέλιο Ράμφο, το καφενείο, η γραφειοκρατία, η αντιπαραγωγική κατανάλωση ξένων προϊόντων είναι όψεις της ίδιας λογικής, αποτέλεσμα μιας παθητικής σχέσης με τον χρόνο. “Ο λαός μας τείνει να αναγνωρίζεται στο παρελθόν επειδή δεν έχει αυτοπεποίθηση,” γράφει. (Και, σ’ αυτό το σημείο ας προσθέσουμε ότι, καθώς αναγνωρίζεται στο παρελθόν, γίνεται ο χείριστος κληρονόμος της μεγάλης παράδοσης του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού.) “Ο υπερπροστατευτισμός της οικογένειας εν συνδυασμώ προς μια θρησκευτικότητα δύσπιστη έως αρνητική απέναντι στην ανθρώπινη πράξη, μας κάνει να τα θέλουμε όλα έτοιμα και εύκολα, να εισπράττουμε μοιρολατρικά τις αποτυχίες και να κλείνουμε τα μάτια στις αδυναμίες μας, ενώ το μεταφυσικό αποκούμπι της σωτηρίας στον άλλο κόσμο μάς βοηθεί να αντιπαρερχόμαστε τις απαιτήσεις της πραγματικότητας.”

Η Ελλάδα θα προχωρήσει μόνο αν αποβάλει τη νηπιακή συμπεριφορά, τη νοοτροπία της ήσσονος προσπάθειας

Τι προτείνει ο Στέλιος Ράμφος: Να “βγούμε” από τη Μεταπολίτευση (την οποία χαρακτηρίζει “εμφύλιο πόλεμο με ειρηνικά μέσα”), να συνάψουμε γενναίες συναινέσεις (συμπληρωματική σχέση κυβέρνησης-αντιπολίτευσης), να ενώσουμε την ελληνική, “αντιευρωπαϊκή” ταυτότητα με την ευρωπαϊκή, να αντισταθούμε στην εξαγρίωση την οποία υποθάλπει η ανομία, η αδικία, η απενεχοποίηση. Προτείνει να υιοθετήσουμε μια λογική της υπομονής, εγκαταλείποντας τον αγχώδη παρορμητισμό “που μόνο σε πρόωρες εκσπερματώσεις καταλήγει”. Κυρίως, προτείνει μια εκσυγχρονιστική προοπτική που ίσως ακούγεται σαν ευσεβής πόθος αλλά που “αποτελεί το πιο κρίσιμο κοινωνικό μας διακύβευμα με αιχμή πνευματική τη μεταρρύθμιση της παιδείας”. Η Ελλάδα θα προχωρήσει μόνο αν αποβάλει τη νηπιακή συμπεριφορά, τη νοοτροπία της ήσσονος προσπάθειας, την πεισματική απαίτηση της φυσικής και όχι μόνον της πολιτικής ισότητας, την πίστη σε “κακές” αλήθειες που διεκδικούν το αδιάψευστο. Αδιέξοδο και διέξοδος είμαστε εμείς οι ίδιοι.

[1] Στις παραθέσεις αποσπασμάτων από το βιβλίο χρησιμοποιώ την καθιερωμένη ορθογραφία και όχι εκείνη της καθαρεύουσας και του πολυτονικού που χρησιμοποιεί ο Στέλιος Ράμφος. 

ΣΩΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ

altΗ λογική της παράνοιας
Στέλιος Ράμφος
Αρμός 2011
Σελ. 403, τιμή € 22,00

alt 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΣΤΕΛΙΟΥ ΡΑΜΦΟΥ

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η καταγωγή της οικογένειας

Η καταγωγή της οικογένειας

Για την πραγματεία του Φρίντριχ 'Ενγκελς «Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους» (Στο φως των ερευνών του Λ. Χ. Μόργκαν) (εκδ.  Σύγχρονη Εποχή)

Της Σώτης Τρια...

Με τον Σπινόζα, σε αναζήτηση της ευτυχίας

Με τον Σπινόζα, σε αναζήτηση της ευτυχίας

Της Σώτης Τριανταφύλλου

Σ' αυτό το βιβλίο, ο Βalthasar Thomass αναλύει τη σκέψη του Σπινόζα γύρω από τα ζητήματα της καλής ζωής, τους όρους της γνώσης, τον προσδιορισμό της αλήθειας, της ηθικής, καθώς και της πολιτικής και αισ...

Η συνωμοσιολογία ως τρόπος σκέψης

Η συνωμοσιολογία ως τρόπος σκέψης

Σκέψεις με αφορμή το βιβλίο του Pierre-André Taguieff «Θεωρίες συνωμοσίας» (μτφρ. Αναστασία Καραστάθη, εκδ. Πόλις).

Της Σώτης Τριανταφύλλου

Ο Pierre-André Taguieff είναι από εκείνους τους ιστορικούς που έχουν αναλάβει τη mission impossible να...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ντενίζ Όντε: «Δεν θέλω να γράφω μυθιστορήματα που σου λένε τι είναι σωστό ή λάθος»

Ντενίζ Όντε: «Δεν θέλω να γράφω μυθιστορήματα που σου λένε τι είναι σωστό ή λάθος»

Η Γερμανίδα συγγραφέας Ντενίζ Όντε [Deniz Ohde] βρέθηκε στην Ελλάδα και συμμετείχε στην 21η Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης όπου παρουσίασε το πρώτο της μυθιστόρημα «Διάχυτο φως» (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Άγγελος Αγγελίδης, εκδ. Gutenberg). Μιλήσαμε μαζί της την ταξική και φυλετική βία,τη γλώσσα και για το τι μπορεί, ως συ...

«Χρυσή εποχή» του Κωνσταντίνου Ρήγου – Μουσική του παρελθόντος και χορός του μέλλοντος

«Χρυσή εποχή» του Κωνσταντίνου Ρήγου – Μουσική του παρελθόντος και χορός του μέλλοντος

Για την παράσταση «Χρυσή εποχή» του Κωνσταντίνου Ρήγου που ανεβαίνει στην Εθνική Λυρική Σκηνή. © φωτογραφίες: Βασίλης Κεχαγιάς. 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Η «Χρυσή εποχή» του ...

«You» – Στο μυαλό ενός βιβλιόφιλου σύγχρονου κατά συρροή δολοφόνου

«You» – Στο μυαλό ενός βιβλιόφιλου σύγχρονου κατά συρροή δολοφόνου

Για την τηλεοπτική σειρά «You», που είναι διαθέσιμη σε μεγάλο συνδρομητικό κανάλι, καθώς και για τα μυθιστορήματα της Κάρολαϊν Κέπνες (Caroline Kepnes) που την ενέπνευσαν. 

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός 

O χαρακ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λένας Κορομηλά «Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ιωλκός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο τρένο; είπες.

...
«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μεχμέτ Ατές «Η σιωπή του κελιού», το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίμετρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πάντα έλεγαν: «Συνήθως έρχονται γύρω στις έξι, έξι κα...

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα των Νίκι Φρεντς [Nicci French] «Δεν θα τελειώσει έτσι» (μτφρ. Κίκα Κραμβουσάνου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Κίρα άκουγε αν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ