alt

Της Σώτης Τριανταφύλλου

Στον τόμο με τον όχι και τόσο επιτυχημένο τίτλο «Η λογική της παράνοιας» (εκδ. Αρμός, 2011), ο Στέλιος Ράμφος συγκεντρώνει μερικές από τις πιο επιτυχημένες συνεντεύξεις και μερικά από τα πιο βαθυστόχαστα κείμενα που δημοσιεύτηκαν τα τελευταία χρόνια στην παράλογη και «παρανοϊκή» Ελλάδα.

Άργησα να τον ανακαλύψω – και γι’ αυτό ευθύνονται οι δικές μου προκαταλήψεις: ο παλιός του αντιδυτισμός, ο περί Εκκλησίας λόγος, το πανεπιστήμιο της Vincennes (για το οποίο έχω τη χειρότερη γνώμη), ίσως κι εκείνη η επιτηδευμένη του βαρεία στο ρο[1]. Τώρα όμως είμαι ευχαριστημένη που υπάρχει και νιώθω ευγνωμοσύνη: ο Στέλιος Ράμφος κάνει τον μικρό μας κόσμο καλύτερο. Σ’ αυτό το βιβλίο, όπως και σε άλλα που διάβασα (“Ο ‘Άλλος’ του καθρέφτη”, “Ο καημός του ενός”) διατυπώνει ξεκάθαρες σκέψεις για την ελληνική ιστορία, για την ελληνική αντίληψη του χρόνου – και δίνει ξεκάθαρες απαντήσεις για το πώς διαμορφώθηκαν οι κυρίαρχες νοοτροπίες που μας οδήγησαν στο ναυάγιο.

Μέσα στη σημερινή οχλαγωγία όπου ο καθένας “εκφράζει τη γνώμη του”, ακόμα κι όταν δεν έχει γνώμη, είναι απολύτως απαραίτητο να ακούσουμε τους σοφότερους από μας – αν φυσικά θέλουμε να βελτιώσουμε τη ζωή μας. Δεν είμαι σίγουρη ότι θέλουμε: η βελτίωση της ζωής προϋποθέτει αυτογνωσία, αυτοπαρατηρησία, ενηλικίωση, ανάληψη ευθυνών (“χωρίς δικαιώματα οι άνθρωποι αντιμετωπίζονται σαν ζώα· χωρίς υποχρεώσεις οι άνθρωποι συμπεριφέρονται σαν ζώα”), σαφήνεια στόχων, ψυχική υγεία. Στην Ελλάδα όλα αυτά υποτιμώνται και διαστρεβλώνονται – πολύ περισσότερο αυτή την εποχή που η ανεργία και η οικονομική πίεση δεν αφήνουν περιθώρια για βαθύτερη σκέψη. Και παρ’ όλ’ αυτά, κανένα από τα προβλήματά μας δεν θα επιλυθεί χωρίς βαθύτερη σκέψη.

“Ο λαός μας τείνει να αναγνωρίζεται στο παρελθόν επειδή δεν έχει αυτοπεποίθηση”

Ο Στέλιος Ράμφος αναλύει εδώ τα αίτια της εκτεταμένης διαφθοράς (το διεφθαρμένο και διαφθείρον κράτος, την παραδοσιακή αντίθεση οικογένειας-κράτους), τη συλλογική ψυχολογία που επικράτησε μετά το 1974 (ένα είδος ρεβάνς), την αμφίσημη σχέση της Ελλάδας με την Ανατολή και τη Δύση (φταίει άραγε η Τουρκοκρατία για τα “μαύρα μας τα χάλια”;), την προβληματική αντίληψη του χρόνου που χαρακτηρίζει τους Έλληνες. “Τι είναι εκείνο που κάνει την Ελλάδα και τους Έλληνες, τους Ανατολίτες γενικά, μη παραγωγικούς;” λέει σε μια συνέντευξη στην ΕΡΤ1. “Τι είναι εκείνο που τους κάνει αργόσχολους; Μας αρέσει πάρα πολύ η αργία και δεν έχουμε μεγάλη έφεση στην παραγωγικότητα. Είναι ο τύπος της χρονικότητος τον οποίον βιώνουμε. [...] Εάν πιστεύεις, όπως ας πούμε στην Ευρώπη, στην Αμερική [...], στην Αυστραλία, ότι ο χρόνος παράγει αιωνιότητα, ότι ο χρόνος παράγει χρόνο μέχρι σημείου το οποίο μπορούμε να ονειρευτούμε [...] η σχέση σου με τον χρόνο είναι σχέση συνεχούς δημιουργίας ώστε να προλάβεις να χτίσεις την αιωνιότητα μέσα από την ενέργειά σου στον χρόνο. Εάν η αντίληψή σου είναι ότι η αιωνιότης είναι ένας κλειστός χρόνος τού οποίου η αρχή είναι η γένεση του κόσμου και τέλος η Δευτέρα Παρουσία, και μέσα σ’ αυτή, σ’ αυτό το όλον, σ’ αυτό το σύστημα περιλαμβάνεται πια η χρονικότητα, τότε η ανάγκη που έχεις είναι για αναβολή και αργία”. Είμαστε λοιπόν αναβλητικοί, ρέπουμε στην οκνηρία: η ελληνική βίωση του χρόνου καταλήγει στο καφενείο και στη δυσκίνητη γραφειοκρατία. Για τον Στέλιο Ράμφο, το καφενείο, η γραφειοκρατία, η αντιπαραγωγική κατανάλωση ξένων προϊόντων είναι όψεις της ίδιας λογικής, αποτέλεσμα μιας παθητικής σχέσης με τον χρόνο. “Ο λαός μας τείνει να αναγνωρίζεται στο παρελθόν επειδή δεν έχει αυτοπεποίθηση,” γράφει. (Και, σ’ αυτό το σημείο ας προσθέσουμε ότι, καθώς αναγνωρίζεται στο παρελθόν, γίνεται ο χείριστος κληρονόμος της μεγάλης παράδοσης του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού.) “Ο υπερπροστατευτισμός της οικογένειας εν συνδυασμώ προς μια θρησκευτικότητα δύσπιστη έως αρνητική απέναντι στην ανθρώπινη πράξη, μας κάνει να τα θέλουμε όλα έτοιμα και εύκολα, να εισπράττουμε μοιρολατρικά τις αποτυχίες και να κλείνουμε τα μάτια στις αδυναμίες μας, ενώ το μεταφυσικό αποκούμπι της σωτηρίας στον άλλο κόσμο μάς βοηθεί να αντιπαρερχόμαστε τις απαιτήσεις της πραγματικότητας.”

Η Ελλάδα θα προχωρήσει μόνο αν αποβάλει τη νηπιακή συμπεριφορά, τη νοοτροπία της ήσσονος προσπάθειας

Τι προτείνει ο Στέλιος Ράμφος: Να “βγούμε” από τη Μεταπολίτευση (την οποία χαρακτηρίζει “εμφύλιο πόλεμο με ειρηνικά μέσα”), να συνάψουμε γενναίες συναινέσεις (συμπληρωματική σχέση κυβέρνησης-αντιπολίτευσης), να ενώσουμε την ελληνική, “αντιευρωπαϊκή” ταυτότητα με την ευρωπαϊκή, να αντισταθούμε στην εξαγρίωση την οποία υποθάλπει η ανομία, η αδικία, η απενεχοποίηση. Προτείνει να υιοθετήσουμε μια λογική της υπομονής, εγκαταλείποντας τον αγχώδη παρορμητισμό “που μόνο σε πρόωρες εκσπερματώσεις καταλήγει”. Κυρίως, προτείνει μια εκσυγχρονιστική προοπτική που ίσως ακούγεται σαν ευσεβής πόθος αλλά που “αποτελεί το πιο κρίσιμο κοινωνικό μας διακύβευμα με αιχμή πνευματική τη μεταρρύθμιση της παιδείας”. Η Ελλάδα θα προχωρήσει μόνο αν αποβάλει τη νηπιακή συμπεριφορά, τη νοοτροπία της ήσσονος προσπάθειας, την πεισματική απαίτηση της φυσικής και όχι μόνον της πολιτικής ισότητας, την πίστη σε “κακές” αλήθειες που διεκδικούν το αδιάψευστο. Αδιέξοδο και διέξοδος είμαστε εμείς οι ίδιοι.

[1] Στις παραθέσεις αποσπασμάτων από το βιβλίο χρησιμοποιώ την καθιερωμένη ορθογραφία και όχι εκείνη της καθαρεύουσας και του πολυτονικού που χρησιμοποιεί ο Στέλιος Ράμφος. 

ΣΩΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ

altΗ λογική της παράνοιας
Στέλιος Ράμφος
Αρμός 2011
Σελ. 403, τιμή € 22,00

alt 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΣΤΕΛΙΟΥ ΡΑΜΦΟΥ

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η καταγωγή της οικογένειας

Η καταγωγή της οικογένειας

Για την πραγματεία του Φρίντριχ 'Ενγκελς «Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους» (Στο φως των ερευνών του Λ. Χ. Μόργκαν) (εκδ.  Σύγχρονη Εποχή)

Της Σώτης Τρια...

Με τον Σπινόζα, σε αναζήτηση της ευτυχίας

Με τον Σπινόζα, σε αναζήτηση της ευτυχίας

Της Σώτης Τριανταφύλλου

Σ' αυτό το βιβλίο, ο Βalthasar Thomass αναλύει τη σκέψη του Σπινόζα γύρω από τα ζητήματα της καλής ζωής, τους όρους της γνώσης, τον προσδιορισμό της αλήθειας, της ηθικής, καθώς και της πολιτικής και αισ...

Η συνωμοσιολογία ως τρόπος σκέψης

Η συνωμοσιολογία ως τρόπος σκέψης

Σκέψεις με αφορμή το βιβλίο του Pierre-André Taguieff «Θεωρίες συνωμοσίας» (μτφρ. Αναστασία Καραστάθη, εκδ. Πόλις).

Της Σώτης Τριανταφύλλου

Ο Pierre-André Taguieff είναι από εκείνους τους ιστορικούς που έχουν αναλάβει τη mission impossible να...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Το ζοφερό «Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά, στη Στέγη (κριτική)

Το ζοφερό «Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά, στη Στέγη (κριτική)

Την ώρα που το ευρύ τηλεοπτικό κοινό παρακολουθεί με ενδιαφέρον κάποιες εξαιρετικές σειρές του Netflix και της HBO, όμως δεν ενοχλείται καθόλου από τα νέα ελληνικά σήριαλ, που σταθερά θέματά τους έχουν «τη βεντέτα, την τιμή της αδερφής και την κατσίκα του γείτονα» -όπως εύγλωττα είπε σε συνέντευξή του-, ο Δημήτρης Κ...

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Τζ.Μ. Κουτσί [J.M. Coetzee] «Ο Πολωνός» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Βίος και Πολιτεία #11: Η Σώτη Τριανταφύλλου, ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Βίος και Πολιτεία #11: Η Σώτη Τριανταφύλλου, ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Στο 11ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου, με τον Κώστα Κατσουλάρη θα συνομιλήσει η συγγραφέας και ιστορικός Σώτη Τριανταφύλλου, σε μια κουβέντα εφ' όλης της ύλης, από τα παιδικά της χρόνια στην Κυψέλη μέχρι τα νεανικά της χρόνια στη Νέα Υόρκη, τη ζωή της στο Παρίσι, τα ταξίδια της...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευσητο από το μυθιστόρημα του Κολμ Τόιμπιν [Colm Tóibín] «Ο μάγος» (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 9 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίμπεκ, 1892

Η ορχήστρα έπαιζε το Πρ...

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Σον Μπίθελ [Shaun Bythell] «Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» (μτφρ. Μαριάννα Καλέμη) το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 18 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Key Books.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τύπος τρία

ΕΙΔΟΣ: PARENTE...

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ