labrinos360

Της Σώτης Τριανταφύλλου

Το τελευταίο βιβλίο του Φώτου Λαμπρινού «Χούντα είναι, θα περάσει;» συμπληρώνει την ομώνυμη σειρά 13 επεισοδίων που προβλήθηκε στην ΕΡΤ λίγο πριν από το κλείσιμό της. Το βιβλίο, που θα μπορούσε να έχει υπότιτλο «για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νεότεροι» ή History Is as History Was, and Cannot Be Changed, συναρμολογεί την ιστορία της επταετίας 1967-1974 μέσα από τα newreels: τρόμος, αθλιότητα και το γελοίον του πράγματος.

Ο Φώτος Λαμπρινός είναι σκηνοθέτης με πλούσιο έργο που έχει ασχοληθεί, μεταξύ άλλων, με τις σχέσεις ιστορίας και κινηματογράφου· με το πώς ο ιστορικός χρησιμοποιεί οπτικοακουστικά τεκμήρια για την ιστορική αφήγηση - και για το πώς ο κινηματογραφιστής χρησιμοποιεί τα συμβατικά ιστορικά τεκμήρια για για την αναπαράσταση των γεγονότων στην οθόνη. Η ιστορία του 20ού αιώνα δεν μπορεί να γραφεί χωρίς τo οπτικοακουστικό υλικό που τη συνοδεύει, την αναδεικνεύει και την αποκρύπτει - ο κινηματογράφος, όπως όλοι ξέρουμε, δεν άργησε να γίνει η δημοφιλέστερη μορφή λαϊκής ψυχαγωγίας, τουλάχιστον μέχρι τη δεκαετία του '50 όταν στις δυτικές χώρες κυριάρχησε η τηλεόραση.

Ο Φώτος Λαμπρινός χρησιμοποιεί τα Επίκαιρα της δικτατορίας των συνταγματαρχών για μια επανεγγραφή της Ιστορίας.

Ήδη από τα πρώτα χρόνια της εμφάνισής του, ο κινηματογράφος αναπτύχθηκε ως βιομηχανία, τέχνη και τεχνολογία - άρα αποτελεί αναφαίρετο μέρος της οικονομικής και πολιτιστικής ιστορίας του προηγούμενου αιώνα. Εξάλλου, ο κινηματογράφος ως προϊόν μιας συγκεκριμένης κοινωνίας και ιστορικής περιόδου αποτελεί, εκ των πραγμάτων, ιστορικό τεκμήριο, μαρτυρία άμεση ή έμμεση για την κοινωνία που τον παρήγαγε. Αυτή ακριβώς η λειτουργία είναι που κάνει τον κινηματογράφο -μυθοπλασία, ντοκυμαντέρ, Επίκαιρα- απαραίτητο για τη συγγραφή και τη διδασκαλία της ιστορίας του 20ού αιώνα: έτσι, εδώ, ο Φώτος Λαμπρινός χρησιμοποιεί τα Επίκαιρα της δικτατορίας των συνταγματαρχών για μια επανεγγραφή της ιστορίας, σαν «καθρέφτη» εκείνης της εποχής. Η ιστορία παραμένει φευγαλέα, ο καθρέφτης είναι παραμορφωτικός.

Επανασκηνοθετώντας την Ιστορία με βάση τις κινηματογραφικές πηγές 

Η χρήση της κινηματογραφικής εικόνας ως ιστορικής πηγής προϋποθέτει την κατανόηση της σχέσης της μυθοπλασίας με την πραγματικότητα, την ικανότητα να διαβάσουμε με ιστορικά εργαλεία τη γλώσσα της εικόνας. Μολονότι στην προκειμένη περίπτωση έχουμε να κάνουμε με Επίκαιρα, δηλαδή όχι με ταινίες μυθοπλασίας, η «πραγματικότητα» σκηνοθετείται, πράγμα αυτονόητο εφόσον πρόκειται για προπαγάνδα. Και ο Φώτος Λαμπρινός επανασκηνοθετεί την ήδη σκηνοθετημένη προπαγάνδα, εφόσον κάθε κινηματογραφική εικόνα ενέχει ένα μέρος μυθοπλασίας· το βλέμμα του σκηνοθέτη είναι επιλεκτικό, «υποκειμενικό»: επιλέγει, μέσω της σκηνοθεσίας, του μοντάζ, του ήχου, εκείνα που θα δείξει και εκείνα που δεν θα δείξει. Αυτό κάνει ο Φώτος Λαμπρινός στη σειρά των 13 επεισοδίων και στο βιβλίο του εκθέτοντας τη βλακεία της χούντας, την περιρρέουσα κακογουστιά, το απροσμέτρητο κενό της ελληνοχριστιανικής ιδεολογίας: οβελίες, τσάμικα, μπουζούκια, σημαίες, ορνιθολογικά σύμβολα, μυστριά και λιβάνια. Τα Επίκαιρα της χούντας, που έχουν στόχο την παρουσίαση μιας ευημερούσας, «χρηστής» και εύθυμης κοινωνίας, επιβεβαιώνουν ότι το «ψέμα» είναι ιστορικό τεκμήριο ακριβώς όπως η «αλήθεια».

Τα Επίκαιρα της χούντας, που έχουν στόχο την παρουσίαση μιας ευημερούσας, «χρηστής» και εύθυμης κοινωνίας...

Ο κινηματογράφος σε όλες του τις μορφές συνάπτει μια πολύπλοκη και πολυεπίπεδη σχέση με την κοινωνία, της οποίας αποτελεί ενεργό παράγοντα. Εκτός του ότι παρέχει εικόνες της πραγματικότητας (ο προαναφερθείς «καθρέφτης»), παρεμβαίνει στην πραγματικότητα. Αυτό ισχύει σαφέστερα στον πολιτικό, «στρατευμένο» κινηματογράφο και στα φιλμ προπαγάνδας, τα οποία παράγονται κυρίως, είτε σε περιόδους κρίσης (π.χ. στη διάρκεια πολέμων), είτε σε αυταρχικά καθεστώτα, όπως ήταν η χούντα των συνταγματαρχών. Η προπαγάνδα ενισχύεται με την επιβολή λογοκρισίας (και αυτολογοκρισίας) επηρεάζοντας την εικόνα της κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας όπως συντίθεται, παραλλήλως, στις ψυχαγωγικές ταινίες οι οποίες είναι εξίσου, αν όχι περισσότερο, φορτισμένες με πληροφορίες γύρω από τον τρόπο ζωής σε μια συγκεκριμένη στιγμή του χρόνου. Πράγματι, αλλιώς αναλύει κανείς τα in-your-face προπαγανδιστικά Επίκαιρα, αλλιώς τις λαϊκές επιτυχίες (π.χ. «Ξεριζωμένη γενιά», «Μια τρελή, τρελή σαραντάρα») – ωστόσο, όπως σημειώνει ο Marc Ferro, από την εποχή της «γλωσσικής στροφής» στην ιστορική επιστήμη, η διάκριση ανάμεσα στα ντοκυμαντέρ και στις ταινίες μυθοπλασίας έγινε προβληματική, εφόσον η κινηματογραφική ταινία, είτε εικόνα της πραγματικότητας είτε όχι, είτε ντοκυμαντέρ ή μυθοπλασία, αληθινή ιστορία ή καθαρή επινόηση, συνιστά ιστορία. Μια ιστορία ανεπίσημη, η οποία έχει, εν μέρει, απελευθερωθεί από τα «αρχεία εγγράφων» και διαδραματίζει ενεργητικό ρόλο ως αντίστιξη της επίσημης ιστορίας, εφόσον συμμετέχει στη διαμόρφωση συνειδήσεων.

Πώς άραγε αντιμετώπιζαν οι θεατές τα Επίκαιρα της χούντας;

Η ανάλυση της κινηματογραφικής εικόνας ως ιστορικού τεκμηρίου αναζητεί το αόρατο πίσω από το ορατό, την κρυμμένη και μη χειροπιαστή όψη της ιστορίας. Στην αναζήτηση αυτή, η εικόνα από μόνη της δεν επαρκεί: πρέπει να συμπληρωθεί από εξω-κινηματογραφικές πληροφορίες σχετικά με τη συνολική ιστορική συγκυρία, τους δημιουργούς και τους παραγωγούς της εικόνας, την αγορά, την πολιτική εξουσία, τους θεατές ­ τον αριθμό τους και την κοινωνική τους σύνθεση ­ καθώς και το ίδιο το συλλογικό βίωμα της κινηματογραφικής αίθουσας, μια εμπειρία που συνιστά ιστορικό γεγονός. Μολονότι, ο κινηματογράφος είναι η «lingua franca» του 20ού αιώνα, η πρόσληψή του δεν είναι ομοιογενής: πώς άραγε αντιμετώπιζαν οι θεατές τα Επίκαιρα της χούντας; Ως κωμωδία; Με κλαυσίγελο; Μήπως τα Επίκαιρα παραήταν πειστικά; Μήπως όλο εκείνο το προπαγανδιστικό σφυροκόπημα -η τεχνική της αποβλάκωσης- συνέβαλε στη δημιουργία μιας κοινωνίας χωρίς επίγνωση; Και ποια ήταν τελικά η επίδραση αυτής της ανώμαλης επταετίας που συνέπεσε με θετικό οικονομικό περιβάλλον και με πρωτοφανή για τα ελληνικά δεδομένα ανάπτυξη της βιομηχανίας της εικόνας;

Ο Φώτος Λαμπρινός σχολιάζει τα κινηματογραφικά Επίκαιρα αναδημιουργώντας επτά χρόνια ελληνικής ιστορίας: το βιβλίο «Χούντα είναι, θα περάσει;» θυμίζει την κωμωδία του Νίκου Περράκη «Λούφα και παραλλαγή» - το τοπικό μας curriculum vitae για το οποίο θα έπρεπε να είμαστε λιγότερο υπερήφανοι από όσο είμαστε.

ΣΩΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ

 

labrinos-exofylloΧούντα είναι, θα περάσει;
Φώτος Λαμπρινός
Τα κινηματογραφικά Επίκαιρα στη διάρκεια της Δικτατορίας (1967-1974)
Εκδόσεις Καστανιώτη, 2013
Τιμή: € 19,17, σελ. 336
 politeia-link

 

 

 

 

 ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΦΩΤΟΥ ΛΑΜΠΡΙΝΟΥ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η καταγωγή της οικογένειας

Η καταγωγή της οικογένειας

Για την πραγματεία του Φρίντριχ 'Ενγκελς «Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους» (Στο φως των ερευνών του Λ. Χ. Μόργκαν) (εκδ.  Σύγχρονη Εποχή)

Της Σώτης Τρια...

Με τον Σπινόζα, σε αναζήτηση της ευτυχίας

Με τον Σπινόζα, σε αναζήτηση της ευτυχίας

Της Σώτης Τριανταφύλλου

Σ' αυτό το βιβλίο, ο Βalthasar Thomass αναλύει τη σκέψη του Σπινόζα γύρω από τα ζητήματα της καλής ζωής, τους όρους της γνώσης, τον προσδιορισμό της αλήθειας, της ηθικής, καθώς και της πολιτικής και αισ...

Η συνωμοσιολογία ως τρόπος σκέψης

Η συνωμοσιολογία ως τρόπος σκέψης

Σκέψεις με αφορμή το βιβλίο του Pierre-André Taguieff «Θεωρίες συνωμοσίας» (μτφρ. Αναστασία Καραστάθη, εκδ. Πόλις).

Της Σώτης Τριανταφύλλου

Ο Pierre-André Taguieff είναι από εκείνους τους ιστορικούς που έχουν αναλάβει τη mission impossible να...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τζο Νέσμπο: «Η κόρη μου δεν εντυπωσιάζεται με τίποτα από όσα κάνω, αλλά όταν της είπα ότι θα γίνω επίτιμος διδάκτωρ στην Αθήνα έμεινε με το στόμα ανοιχτό»

Τζο Νέσμπο: «Η κόρη μου δεν εντυπωσιάζεται με τίποτα από όσα κάνω, αλλά όταν της είπα ότι θα γίνω επίτιμος διδάκτωρ στην Αθήνα έμεινε με το στόμα ανοιχτό»

Ο δημοφιλής συγγραφέας αστυνομικής λογοτεχνίας Τζο Νέσμπο [Jo Nesbø] αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ του Τμήματος Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής.

Επιμέλεια: Ευλαλία Πάνου

...
Βίος και Πολιτεία #10: Ο Παναγής Παναγιωτόπουλος ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Βίος και Πολιτεία #10: Ο Παναγής Παναγιωτόπουλος ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Στο 10ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου, με τον Κώστα Κατσουλάρη θα συνομιλήσει ο συγγραφέας και πανεπιστημιακός Παναγής Παναγιωτόπουλος. Η συζήτηση θα μεταδοθεί ζωντανά, την Πέμπτη, 28 Σεπτεμβρίου, στις 7μμ.

Επιμέλεια: Book Press

Βίος ...

«Κάποιοι μήνες της ζωής μου» του Μισέλ Ουελμπέκ – ή πώς να μην αποφεύγεις τις παγίδες της δημοσιότητας (κριτική)

«Κάποιοι μήνες της ζωής μου» του Μισέλ Ουελμπέκ – ή πώς να μην αποφεύγεις τις παγίδες της δημοσιότητας (κριτική)

Για το βιβλίο του Μισέλ Ουελμπέκ [Michel Houellebecq] «Κάποιοι μήνες της ζωής μου» (μτφρ. Γιώργος Καράμπελας, εκδ. Εστία). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Προβοκάτορας, φίλεχθρος, άνθρωπος που ζει από τις αντιπαραθέσεις και...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ