ernesto-sabato250

Της Σώτης Τριανταφύλλου

Η πρώτη μου γνωριμία με τον Ερνέστο Σάμπατο ήταν ένα σχόλιό του για το “La jalousie” του Αλαίν Ρομπ-Γκριγιέ: είχα καταχαρεί που κάποιος αποκάλυπτε το κενό πίσω από το nouveau roman, εκφράζοντας τη γνώμη του με ευθύτητα αλλά χωρίς ίχνος αυθάδειας. Ύστερα, άρχισα να διαβάζω Λατινοαμερικανούς συγγραφείς:  ισπανόφωνους -μου άρεσαν πολύ τα ποιήματα του Χούλιο Κορτάσαρ και του Πάμπλο Νερούδα που έγινε το ίνδαλμά μου- καθώς και πορτογαλόφωνους˙ για παράδειγμα, με θάμπωσε η ομορφιά της Κλαρίς Λισπέκτορ που έμοιαζε φυσική συνέχεια του τρόπου γραφής της.

Ωστόσο, δεν μπόρεσα να τελειώσω ούτε ένα βιβλίο του Χόρχε Αμάντο… Συνέχισα την ανακάλυψη του κόσμου που είναι η Λατινική Αμερική παρότι αυτές τις γλώσσες δεν τις ξέρω και παρότι μπερδεύω σαν χαζή την Ουρουγουάη με την Παραγουάη. Έτσι, ξανασυνάντησα τον Ερνέστο Σάμπατο σαν να είχα διαγράψει έναν κύκλο: το ένα βιβλίο της φανταστικής βιβιοθήκης οδηγεί στο άλλο, το ένα ράφι στο επόμενο… Έφτασα στο “Τούνελ” αφού διάβασα την “Ανακωχή” του Μάριο Μπενεντέτι: δυο μυθιστορήματα που θα τα χαρακτήριζα υπαρξιστικά μολονότι ο όρος σημαίνει τόσο πολλά που καταλήγει στο τίποτα.

Πριν από λίγους μήνες, όταν γινόταν λόγος ότι στην Ελλάδα θα πάθουμε “αυτά που έπαθε η Αργεντινή”, σκεφτόμουν πως είναι αδύνατο: η Αργεντινή έχει τον Μπόρχες, τον Κασάρες, τον Σάμπατο – τους μεγαλύτερους συγγραφείς στην οικουμένη. Η κληρονομιά τους, η παράδοσή τους, προστατεύει τους ανθρώπους από την καταστροφή. Και μιλώντας για καταστροφή, σκεφτόμουν επίσης πως σ’ εκείνο το σύντομο βιβλιαράκι του Σάμπατο με τον τίτλο “Ο συγγραφέας και η καταστροφή” βρίσκει κανείς απαντήσεις για την τέχνη, το μυθιστόρημα, τη λογική, τη γνώση, το Κακό…Και το ξεφύλλισα ξανά μετά από είκοσι πέντε χρόνια.

Ο Ερνέστο Σάμπατο πέθανε δύο μήνες προτού γίνει εκατό ετών. Συχνά οι βιογράφοι του λένε: «έζησε δυο ζωές», ή «έζησε διπλή ζωή...» επειδή σπούδασε φυσική και ασχολήθηκε με τη θεωρία της σχετικότητας. Αλλά η φυσική είναι καθαρή ποίηση: δεν την «εγκαταλείπεις» για να γίνεις ποιητής – είσαι ποιητής, γι’ αυτό σπουδάζεις φυσική. Ο μυθιστορηματικός κόσμος του Σάμπατο ορίζεται από τη λογική κι από την αναζήτηση της αλήθειας που προϋποθέτουν οι θετικές επιστήμες˙ παρ’ όλ’ αυτά, τα πρόσωπα δεν εμφορούνται από τη λογική αλλά παρασύρονται από ασυλλόγιστα πάθη. Μα γιατί ο ζωγράφος Χουάν Πάμπλο Καστέλ σκότωσε τη Μαρία Ιριμπάρνε; Η «ευκολία» με την οποία γίνεται ο φόνος θυμίζει τον «Ξένο»: ο Mερσό, ένα καυτό μεσημέρι, στην ακροθαλασσιά... ένα πιστόλι...

sabatoΟ φόνος στο «Τούνελ» είναι μια πράξη χωρίς «γιατί»: καμιά εξήγηση δεν επαρκεί. Το μυθιστόρημα εξελίσσεται σε χρονικό μιας παράνοιας: ψυχαναγκαστικές σκέψεις, αμφιβολίες, αγωνία˙ ο Καστέλ φαντάζεται τον εαυτό του και τη Μαρία να προσπερνούν ο ένας τον άλλον σε παράλληλες σκοτεινές σήραγγες. Έγκλημα ζηλοτυπίας αλλά και κάτι περισσότερο: έγκλημα επειδή η επιθυμία για αγάπη χωρίς όρους μένει μετέωρη, αναπάντητη. Ο έρωτας, λέει ο Σάμπατο, δεν είναι η λύση στην ανθρώπινη μοναξιά: η ανθρώπινη μοναξιά πρέπει να βιωθεί.

Ο Σάμπατο είναι ένας από τους συγγραφείς μιας καινούργιας μητρόπολης που σχοινοβατεί στην άκρη του Τρίτου Κόσμου. Το Μπουένος Άιρες και οι συνιστώσες του περονισμού –προσωπολατρία, λαϊκισμός, εθνικισμός- αποτελούν το κοινωνικό πλαίσιο του έργου του το οποίο αντιστέκεται στην πατριωτική απομόνωση που προτείνει το καθεστώς του Περόν. Ο ήρωάς του στο «Τούνελ» δανείζεται χαρακτηριστικά από τον Αντουάν Ροκαντέν της «Ναυτίας» – είναι «αποκομμένος» και «αηδιασμένος»- και, όπως προανέφερα, από τον Μερσό˙αλλά παρότι ο Καστέλ αισθάνεται το «παράλογο» γύρω του προσπαθεί να το εξηγήσει. Η «υπαρξιστική» του αντίληψη τον οδηγεί στο να χρησιμοποιεί τις πιθανότητες σαν εργαλείο για να εξετάζει όλες τις δυνατές εκδοχές των επιλογών που του παρουσιάζονται - «αν κάνω το Α θα γίνει το Β, αν κάνω το Γ θα γίνει το Δ...» - εγκλωβίζοντας τον εαυτό του στον δαιμονικό ερμητισμό για τον οποίο μιλούσε ο Κίρκεγκααρντ.

Οι μεγάλοι συγγραφείς κάνουν μεταφυσικές σκέψεις υπερβαίνοντας τα όρια της ύλης. Όταν ο Σάμπατο περιγράφει την «κόλαση» του Καστέλ αναδύεται το φρικτό αριστούργημα του Σατανά όπως το περιγράφει ο Μπερνανός: «μια βουβή γαλήνη, μοναχική, παγωμένη, ίδια η απόλαυση του κενού». Οι μεγάλοι συγγραφείς -τα πρόσωπα της φανταστικής βιβλιοθήκης- οδηγούν ο ένας στον άλλον: καμιά φορά η λογοτεχνία μού φαίνεται ένα διαδοχικό mise en abyme, ένα παιχνίδι με καθρέφτες.

* Η ΣΩΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ είναι συγγραφέας και ιστορικός.
Τελευταίο της βιβλίο «Το λούνα παρκ στο ιερό βουνό» (εκδ. Πατάκη).
 

politeia link more

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η καταγωγή της οικογένειας

Η καταγωγή της οικογένειας

Για την πραγματεία του Φρίντριχ 'Ενγκελς «Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους» (Στο φως των ερευνών του Λ. Χ. Μόργκαν) (εκδ.  Σύγχρονη Εποχή)

Της Σώτης Τρια...

Με τον Σπινόζα, σε αναζήτηση της ευτυχίας

Με τον Σπινόζα, σε αναζήτηση της ευτυχίας

Της Σώτης Τριανταφύλλου

Σ' αυτό το βιβλίο, ο Βalthasar Thomass αναλύει τη σκέψη του Σπινόζα γύρω από τα ζητήματα της καλής ζωής, τους όρους της γνώσης, τον προσδιορισμό της αλήθειας, της ηθικής, καθώς και της πολιτικής και αισ...

Η συνωμοσιολογία ως τρόπος σκέψης

Η συνωμοσιολογία ως τρόπος σκέψης

Σκέψεις με αφορμή το βιβλίο του Pierre-André Taguieff «Θεωρίες συνωμοσίας» (μτφρ. Αναστασία Καραστάθη, εκδ. Πόλις).

Της Σώτης Τριανταφύλλου

Ο Pierre-André Taguieff είναι από εκείνους τους ιστορικούς που έχουν αναλάβει τη mission impossible να...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ένα ξεχωριστό «Όνειρο καλοκαιριάτικης νύχτας» από την ομάδα Loxodox στο ΠΛΥΦΑ

Ένα ξεχωριστό «Όνειρο καλοκαιριάτικης νύχτας» από την ομάδα Loxodox στο ΠΛΥΦΑ

Ο ιστορικός χώρος της αρχαίας Αθήνας που επέλεξε η ομάδα Loxodox «συνομιλεί» αρμονικά με τη μαγική νύχτα των Αγγλοσαξόνων, όπως τη συνέθεσε ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Κεντρική εικόνα: © Sabrina Brodescu.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Η ομάδα Loxodox είναι ιδ...

Κινέζοι εθνικιστές στοχοποιούν τον νομπελίστα Μο Γιάν – Γιατί τον κατηγορούν για αντικομμουνισμό

Κινέζοι εθνικιστές στοχοποιούν τον νομπελίστα Μο Γιάν – Γιατί τον κατηγορούν για αντικομμουνισμό

Ο Κινέζος Νομπελίστας Μο Γιάν κατηγορείται ότι με τα βιβλία του σπιλώνει τον κομμουνιστικό στρατό της Κίνας και εξυμνεί τον αντίστοιχο της Ιαπωνίας. 

Επιμέλεια: Book Press

Το να είσαι ...

Ανακοινώθηκαν οι νικητές των βραβείων της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης

Ανακοινώθηκαν οι νικητές των βραβείων της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης

Την Παρασκευή 22 Μαρτίου 2024 θα γίνει η τελετή της απονομής των λογοτεχνικών βραβείων της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης. Ακολουθούν οι μικρές λίστες και μαζί οι νικητές σε κάθε κατηγορία, καθώς και το μεγάλο βραβείο της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

Με τη συμπλήρωση επτά συναπτών ετών στο εκδοτικό στερέωμα, οι εκδόσεις Στίξις κάνουν το επόμενο βήμα με μια νέα σειρά τεσσάρων βιβλίων, υπό τον τίτλο «Μικρή Στίξις», των Γιώργου Δουατζή, Χρυσοξένης Προκοπάκη, Στέφανου Τζουβάρα και Μιχάλη Σηφάκη.  

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος  ...

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

Σίσσυ Δουτσίου, Στεύη Τσούτση, Λίνα Βαρότση, Αστερόπη Λαζαρίδου, Ελισάβετ Παπαδοπούλου, Αντιγόνη Ζόγκα, Λίνα Βαλετοπούλου. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας επιλέγουμε πολύ πρόσφατα βιβλία νέων Ελληνίδων συγγραφέων που θέτουν, άλλοτε με τρόπο διεκδικητικό κι άλλοτε πιο έμμεσο, το ζήτημα της γυναικείας χειρα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ