Συνέντευξη με τον συγγραφέα Άρμιν Έρι [Armin Oehri] από το Λιχτενστάιν για το βιβλίο του «Η σκοτεινή μούσα» (Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2014) που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν.
Συνέντευξη στην Αγγελική Δημοπούλου
Η σκοτεινή μούσα είναι το πρώτο βιβλίο της σειράς των ιστορικών αστυνομικών μυθιστορημάτων του συγγραφέα από το Λιχτενστάιν Άρμιν Έρι. Το βιβλίο έχει λάβει το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2014 και κυκλοφορεί στα ελληνικά, σε μετάφραση της Χριστίνας Ντρέκου, από τις εκδόσεις Βακχικόν. Με αφορμή την κυκλοφορία του μιλάμε με τον συγγραφέα για τα μυστήρια της λογοτεχνίας.
Το μυθιστόρημά σας Η Σκοτεινή Μούσα κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά από τις εκδόσεις Βακχικόν. Πώς νιώθετε γι’ αυτό; Με άλλα λόγια, τι σημαίνει για εσάς μια νέα μετάφραση;
Πάντα χαίρομαι όταν ένα δικό μου βιβλίο μεταφράζεται σε μια άλλη γλώσσα. Είμαι γεμάτος ανυπομονησία από πριν και περιμένω πώς και πώς για τη στιγμή που οι εκδότες θα στείλουν το νέο εξώφυλλο ή ακόμη και για τη στιγμή που θα ανακαλύψω τον τίτλο στη νέα γλώσσα. Μια νέα μετάφραση δείχνει ότι τα βιβλία μου βρίσκουν τον δρόμο τους πέρα από τα εθνικά και γλωσσικά σύνορα. Οι χαρακτήρες μου βρίσκουν ένα νέο αναγνωστικό κοινό. Είναι όμορφο να ξέρω ότι οι ερευνητές μου ταξιδεύουν σε τόσο διαφορετικές γλωσσικές περιοχές όπως τα ισπανικά, τα αλβανικά και τώρα και τα ελληνικά.
Με την πάροδο των ετών, έχω αναπτύξει μία ιδιαίτερη αγάπη για τη λογοτεχνία του 19ου αιώνα. Ο Ντίκενς, ο Ζόλα, ο Γκαμποριάου, ο Στίβενσον και όλοι οι άλλοι – με ενέπνευσαν.
Η Σκοτεινή μούσα είναι ένα ιστορικό αστυνομικό μυθιστόρημα. Πώς εμπνευστήκατε αυτή την ιστορία και τι είχατε στο μυαλό σας όταν ξεκινήσατε να τη γράφετε;
Με την πάροδο των ετών έχω αναπτύξει μία ιδιαίτερη αγάπη για τη λογοτεχνία του 19ου αιώνα. Ο Ντίκενς, ο Ζόλα, ο Γκαμποριάου, ο Στίβενσον και όλοι οι άλλοι – με ενέπνευσαν από νωρίς να αναζητήσω το σκηνικό για την σειρά του Μπέντχαϊμ στον αιώνα στον οποίο έζησαν και για τον οποίο έγραψαν. Όταν άρχισα να δουλεύω τη Σκοτεινή μούσα, ήθελα να αποτίσω φόρο τιμής σε αυτά τα μεγάλα πρότυπα, αλλά ήθελα επίσης να γράψω ένα δικαστικό θρίλερ. Γι’ αυτό κάποια κεφάλαια εξελίσσονται στην αίθουσα του δικαστηρίου.
Επωφελήθηκα επίσης από το γεγονός ότι υπήρχε ακόμα δικαστήριο στην παλιά Πρωσία, οπότε μπόρεσα να ενσωματώσω κλασικές σκηνές, όπως τις γνωρίζουμε από τις αμερικανικές τηλεοπτικές σειρές και στις οποίες ο εισαγγελέας και η υπεράσπιση προσπαθούν να πείσουν τους ενόρκους.
Πώς προσεγγίσατε την εποχή που πραγματεύεστε στο βιβλίο σας και πώς δουλέψατε για την ανάπτυξη των βασικών σας χαρακτήρων;
Φυσικά, έκανα κάποια έρευνα επιτόπου - η οποία εκ των υστέρων αποδείχθηκε ότι ήταν μια ελαφρώς μάταιη προσπάθεια. Ολόκληρες γειτονιές του Βερολίνου βομβαρδίστηκαν κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αργότερα. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου ήρθε η διαίρεση και μαζί της η άφιξη αμέτρητων προκατασκευασμένων πολυκατοικιών. Μετά την επανένωση, το Βερολίνο έχει χτιστεί σε κάθε γωνιά, με αποτέλεσμα να έχει αναπτυχθεί μια ενδιαφέρουσα, μοντέρνα αρχιτεκτονική που δεν έχει ανταγωνισμό στην Ευρώπη.
Ωστόσο, δεν έχουν απομείνει πολλά από την ατμόσφαιρα του 19ου αιώνα που θα ήθελε κανείς να απολαύσει ως συγγραφέας. Έπρεπε, λοιπόν, να βασιστώ περισσότερο σε έγγραφα, ντοκουμέντα και βιβλία πολιτισμικής ιστορίας για την έρευνά μου. Όσο για το δεύτερο ερώτημα, είναι δύσκολο να απαντηθεί. Πριν ξεκινήσω να γράφω, σκιαγραφώ μόνο χονδρικά τους χαρακτήρες μου. Σκιαγραφούνται μόνο σχηματικά: Ηλικία, εμφάνιση, επάγγελμα, ένας από τους καλούς ή κακούς… Χαρακτηριστικά που αποκρυσταλλώνονται κατά τη διαδικασία της γραφής.
Ενα καλό αστυνομικό πρέπει να έχει διαλόγους σαν αυτούς που έγραψε η Αγκάθα Κρίστι και δευτερεύοντες χαρακτήρες που ζωντανεύουν τόσο ζωηρά μέσα σε λίγες μόνο προτάσεις όσο στα έργα του Στίβεν Κινγκ.
Τι κάνει, κατά την άποψή σας, ένα καλό αστυνομικό μυθιστόρημα; Είναι η ιστορία και οι ανατροπές, το βάθος των χαρακτήρων, η ατμόσφαιρα; Και πώς δουλέψατε εσείς συγκεκριμένα στη Σκοτεινή μούσα;
Ένα καλά ισορροπημένο αστυνομικό μυθιστόρημα θα έπρεπε, πιθανώς, να έχει όλα αυτά τα στοιχεία, αλλά σπάνια τα έχει. Ίσως θα μπορούσε κανείς να προσθέσει σε αυτή τη λίστα τα εξής: Διαλόγους σαν αυτούς που έγραψε η Αγκάθα Κρίστι και δευτερεύοντες χαρακτήρες που ζωντανεύουν τόσο ζωηρά μέσα σε λίγες μόνο προτάσεις όσο στα έργα του Στίβεν Κινγκ. Και τέλος, ένα σημαντικό σημείο λείπει ακόμα: η γλώσσα, το στιλ. Αλλά δεν έχω μάθει ακόμα τι να προσέχω.
Ο Χέμινγουεϊ θα διέγραφε οτιδήποτε περιττό, ενώ ο Ουμπέρτο Έκο έγραψε κάποτε ότι το επίθετο είναι το πιο σημαντικό εργαλείο του συγγραφέα. Εγώ ο ίδιος εστιάζω στην ατμόσφαιρα. Εάν ο ανακριτής επισκεφθεί τρεις υπόπτους για να τους ρωτήσει σχετικά με το πού βρίσκονταν τη νύχτα της δολοφονίας, για παράδειγμα, θα μπορούσε απλώς να τους επισκεφτεί στα σπίτια τους. Αλλά αυτό δεν δημιουργεί ατμόσφαιρα. Θα επισκεπτόμουν αυτούς τους ανθρώπους στο χώρο εργασίας τους σε αυτό το σημείο. Το άτομο Α εργάζεται σε ένα σφαγείο, το Β σε ένα πλυντήριο, το Γ σε ένα τυπογραφείο - και έχω αρκετό υλικό για να δημιουργήσω μια ζοφερή, καταπιεστική ατμόσφαιρα της εργασίας του 19ου αιώνα για τα κεφάλαιά μου.
Το βιβλίο σας τιμήθηκε με το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2014. Τι σημαίνει αυτό το βραβείο για εσάς;
Το βραβείο άνοιξε την πόρτα σε άλλες γλωσσικές περιοχές για το μυθιστόρημά μου. Νομίζω ότι αυτό το μέρος του προγράμματος Creative Europe είναι εξαιρετικά σημαντικό για ανερχόμενους συγγραφείς που είναι νέοι στη λογοτεχνική σκηνή. Μπορούν να δικτυωθούν και να παρουσιαστούν στη διεθνή σκηνή. Πολλοί από τους συγγραφείς που έλαβαν το βραβείο πριν από μερικά χρόνια τώρα απασχολούνται πλήρως στη συγγραφή.
Τα μυθιστορήματά μου πρέπει να είναι ποικίλα. Πρέπει να υπάρχει μια νέα σκηνή, ένα νέο σκηνικό, τουλάχιστον κάθε πέντε σελίδες.
Έχετε εκδώσει περισσότερα από δέκα βιβλία. Πότε μπήκε η συγγραφή στη ζωή σας και ποια ήταν η στιγμή που σας καθόρισε ως συγγραφέα;
Όταν ήμουν 16 ετών, άρχισα να γράφω ένα μυθιστόρημα για τη ρωμαϊκή αρχαιότητα μετά το σχολείο - αργά το βράδυ, γύρω στις 23:00. Αυτό το έργο είναι ακόμα μαζί μου σήμερα. Τώρα έχει αυξηθεί στις 1.000 σελίδες και εξακολουθώ να αναθεωρώ τις σελίδες ξανά και ξανά. Ο δάσκαλός μου στα Λατινικά εκείνη την εποχή διάβασε το χειρόγραφο και με κάλεσε αμέσως να διαβάσω από αυτό στην τάξη του. Αυτή η εμπειρία μου άφησε μια σταθερή εντύπωση.
Στοχεύετε σε κάτι όταν γράφετε;
Νομίζω ότι είμαι συγγραφέας του αναγνώστη. Πάντα θέλω να δω τι θα σκεφτούν οι αναγνώστες για τα βιβλία μου. Τα μυθιστορήματά μου θέλω να έχουν ποικιλία. Πρέπει να υπάρχει μια νέα σκηνή, ένα νέο σκηνικό, τουλάχιστον κάθε πέντε σελίδες. Η πλοκή πρέπει να προχωρά, ώστε η ανάγνωση να μη γίνει βαρετή.
Γράφω βιβλία που θα ήθελα να αγοράσω ως αναγνώστης. Φυσικά, αυτή είναι μια κάπως περιορισμένη άποψη, καθώς ποτέ δεν ξέρεις αν το δικό σου γούστο είναι κατάλληλο και για τις μάζες. Αλλά μέχρι στιγμής δεν τα έχω πάει άσχημα με αυτό.
Ποιες είναι οι σκέψεις σας όταν σκέφτεστε έναν αναγνώστη να διαβάζει το βιβλίο σας;
Μόλις η ιστορία φτάσει στο τυπογραφείο, έρχεται η ώρα να αφήσεις το βιβλίο να πάρει το δρόμο του. Πάντα ελπίζω ότι οι αντιδράσεις στην τελευταία μου δουλειά θα είναι θετικές.
Αλλά έχω υιοθετήσει μια μοιρολατρική άποψη τα τελευταία χρόνια: Από τη στιγμή που το μυθιστόρημα είναι διαθέσιμο στα βιβλιοπωλεία, έτσι κι αλλιώς δεν μπορείς να κάνεις τίποτα για το κείμενο.
