Τζέιμς Νόρμπουρι: Ο καλός Σαμαρείτης που συγκινεί με ένα μεγάλο πάντα κι έναν μικρό δράκο

Η ιστορία του αυτοδίδακτου καλλιτέχνη Τζέιμς Νόρμπουρι έχει στοιχεία παραμυθιού. Ξεκινά σε ένα μυθικό σκηνικό, συνεχίζεται με περιπλανήσεις κοντά στη φύση, έχει κομβικούς σταθμούς και μαγικές συναντήσεις που αλλάζουν τη ζωή, απορρίψεις και μοναξιά και τελικά άπλετο φως. 

Γεννημένος το 1977 στο θρυλικό Δάσος του Ντιν, το μέρος που ενέπνευσε στον Τόλκιν το Βασίλειο των Ξωτικών και όλο το εκπληκτικό του σύμπαν, μεγάλωσε γράφοντας και κυρίως ζωγραφίζοντας. Αργότερα, σπούδασε ζωολογία στο Πανεπιστήμιο του Σουάνσι και μετά την απόκτηση του πτυχίου του έφυγε στην Ιρλανδία. Επέστρεψε και ταξίδεψε πολύ στο μεγάλο νησί του, τη Βρετανία, κι έζησε από δω κι από κει, και για αρκετό καιρό σε πλοιάρια. Πλέον είναι εγκατεστημένος με τη σύζυγό του και τις γάτες τους στο Σουάνσι, μια παραθαλάσσια πόλη της Νότιας Ουαλίας στο κανάλι του Μπρίστολ. Μια βασική ενασχόλησή του είναι η εθελοντική εργασία που προσφέρει σε μια οργάνωση για την φροντίδα γατών. 

(...) τα έργα του απορρίφθηκαν αρκετές φορές αλλά χωρίς να το βάζει κάτω προχωρούσε σε αυτοεκδόσεις που έφταναν στα χέρια λίγων.

Στη ζωή δεν του ήρθαν όλα ρόδινα. Επί χρόνια τα έβγαζε πέρα με δυσκολία κάνοντας ευκαιριακές δουλειές και ζώντας κάτω από το όριο της φτώχειας. Μέχρι πρότινος προσέφερε εθελοντική εργασία στους Σαμαρείτες, την οργάνωση που παρέχει βοήθεια, εκτός από το έργο που κάνουν νοσηλευτές, διασώστες και ναυαγοσώστες σε επείγουσες καταστάσεις, και με τηλεφωνικές γραμμές βοήθειας. Ο Νόρμπουρι επί δυο χρόνια απαντούσε σε τηλεφωνικές κλήσεις και συζητούσε με ανθρώπους που καλούσαν απελπισμένοι για να μιλήσουν για τα δυσβάσταχτα προβλήματά τους, την κατάθλιψη που αντιμετώπιζαν, τις τάσεις αυτοκτονίας που είχαν και οτιδήποτε άλλο τους βασάνιζε. Άρχισε να ζωγραφίζει, όπως λέει, από μια εσωτερική ορμή που είχε να κάνει με την επαφή με όλη αυτή τη θλίψη που εισέπραττε από ανθρώπους που αναζητούσαν σανίδα σωτηρίας. Όπως μας λέει, τα έργα του απορρίφθηκαν αρκετές φορές αλλά χωρίς να το βάζει κάτω προχωρούσε σε αυτοεκδόσεις που έφταναν στα χέρια λίγων. Μέχρι που μια μέρα (βοηθούντων και των κοινωνικών δικτύων όπου αναρτούσε τη δουλειά του) το λιτό κείμενό του, που περικλείει συμπυκνωμένες δόσεις ανατολικής σοφίας σε πλήρη αρμονία με τις ναΐφ ζωγραφιές του, έκανε το πέταγμά του προς το ευρύ κοινό.

Το Μεγάλο Πάντα και ο Μικρός Δράκος είναι μια σπουδαία μέσα στην απλότητά της ιστορία γενναιοδωρίας, αλληλεγγύης και φιλίας. Στη Βρετανία το βιβλίο κυκλοφόρησε στις 16 Σεπτεμβρίου κι αυτομάτως ο Νόρμπουρι υπέγραψε εξαψήφιο συμβόλαιο για τη μετάφραση του βιβλία σε πάνω από είκοσι γλώσσες. Και το σημαντικότερο: λαμβάνει εκατοντάδες μηνύματα από αναγνώστες που του λένε πόσο τους βοήθησε να διώξουν τις σκοτεινές σκέψεις και να ατενίσουν τη ζωή με αισιοδοξία.

Στο βιβλίο αφηγείται την ιστορία δυο εκ πρώτης αταίριαστων φίλων, ενός πάντα κι ενός δράκου, που στην περιήγησή τους συχνά ξεστρατίζουν και χάνονται, όμως χάρη σε αυτές τις λοξοδρομήσεις βιώνουν τη χαρά της ανακάλυψης και διδάσκονται τρόπους για να υπερβούν τα εμπόδια της ζωής. Οι σύντομες μα βαθιές συνομιλίες τους είναι μια συνεχής διαδικασία άντλησης δύναμης, καλλιέργειας της αυτοεκτίμησης και εμπέδωσης της αυτοπεποίθησης του καθενός. Οι δυο φίλοι κατακτούν την προσωπική τους ελευθερία αντιλαμβανόμενοι την αξία που έχουν οι ισχυροί κοινωνικοί δεσμοί.

Με την αφορμή της κυκλοφορίας του βιβλίου και στα ελληνικά, ο Τζέιμς Νόρμπουρι απάντησε στις ερωτήσεις μας.

«Το να κάνεις το ταξίδι μαζί σου», χαμογέλασε ο δράκος, «είναι αυτό που πραγματικά κάνει το ταξίδι». (print του Τζέιμς Νόρμπουρι)

Εργάζεστε ως εικονογράφος και αυτό είναι το πρώτο σας βιβλίο στο οποίο υπογράφετε κείμενο και εικονογράφηση. Πώς αποφασίσατε να έχετε την πλήρη καλλιτεχνική ευθύνη ενός βιβλίου;

Η αλήθεια είναι πως έχω δημιουργήσει αρκετά βιβλία στα οποία έγραφα και το κείμενο και έκανα την εικονογράφηση αλλά ήταν όλα αυτοεκδόσεις οπότε έφταναν σε πολύ λίγους ανθρώπους. Μου αρέσει να δουλεύω τόσο το κείμενο όσο και την εικονογράφηση διότι μου αρέσει να φτιάχνω έναν ατμοσφαιρικό κόσμο και πιστεύω ότι ο συνδυασμός λίγου κειμένου και εικόνας λειτουργεί πολύ καλά και βοηθά τον αναγνώστη να βυθιστεί στο σύμπαν του βιβλίου.

Ποιες ήταν οι επιρροές σας στα σχέδιά σας; Μελετήσατε κάποιες συγκεκριμένες τεχνοτροπίες;

Όταν ήμουν νεότερος είχα μελετήσει τη δουλειά τόσο σε μολύβι όσο και με μελάνι καλλιτεχνών όπως ο Άρθουρ Ράκχαμ. Μου αρέσει επίσης πολύ η τεχνική ukiyo-e, η τεχνική των κόμικ και των μάνγκα. Τα κόμικ και τα μάνγκα παραδοσιακά βασίζονται στην επιδεξιότητα που έχει το πενάκι του κομίστα για να δημιουργηθούν δυνατές και αξέχαστες εικόνες. Πιστεύω πως αυτά τα είδη τέχνης δεν έχουν την αναγνώριση που τους αξίζει. Σε ό,τι αφορά μεμονωμένους καλλιτέχνες αγαπώ πολύ τη δουλειά του Τσουτόμου Νιχέι, του Κρίστοφερ Σάι, του Τζοβάνι Πιρανέζι, του Έντουαρντ Χόπερ και του Άντολφ Λάκμαν, ειδικά για τη δουλειά του στο video game Machinarium.

(...) αυτό ακριβώς το δευτερόλεπτο που βιώνει κανείς τώρα είναι πραγματικά το μοναδικό δευτερόλεπτο στη ζωή του καθενός που υπάρχει στην πραγματικότητα (...) Εάν μπορεί κανείς να το συνειδητοποιήσει αυτό, θα μπορέσει να προσθέσει μια πολύ μαγική ποιότητα στη ζωή του.

Η ιστορία στο βιβλίο σας διαγράφει μια κυκλική πορεία ξεκινώντας άνοιξη κι ολοκληρώνεται επίσης άνοιξη. Πώς αντικατοπτρίζονται οι έννοιες του χρόνου και της αιωνιότητας σε εσάς και τη δουλειά σας;

Υποθέτω ότι είναι η ιδέα της αποτύπωσης του παρόντος, της παρούσας στιγμής καθώς αυτή είναι μια έννοια που προσπαθώ να μεταφέρω στη δουλειά μου. Είναι η ιδέα ότι αυτό ακριβώς το δευτερόλεπτο που βιώνει κανείς τώρα είναι πραγματικά το μοναδικό δευτερόλεπτο στη ζωή του καθενός που υπάρχει στην πραγματικότητα. Τόσο το παρελθόν όσο και το μέλλον δεν είναι «πραγματικά» εκεί και όταν το μέλλον έρχεται, εκδηλώνεται ακριβώς το δευτερόλεπτο που το βιώνουμε, εκείνη τη στιγμή. Εάν μπορεί κανείς να το συνειδητοποιήσει αυτό, θα μπορέσει να προσθέσει μια πολύ μαγική ποιότητα στη ζωή του.

Λέγοντάς το αυτό, πρέπει να σας πω ότι με έλκύει ιδιαίτερα η ιδέα των αρχαίων τόπων και για αυτό επιλέγω να ζωγραφίζω τοπία που είναι σχεδόν άχρονα ή τουλάχιστον υπάρχει η αίσθηση πως βρίσκονταν εκεί πριν από πολύ καιρό και θα βρίσκονται εκεί όταν εμείς δεν θα είμαστε τίποτα άλλο παρά σκόνη.

Το βιβλίο σας κυκλοφόρησε πριν από λίγους μήνες και έχει ήδη μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Ποιο στοιχεία πιστεύετε πως το κάνει να έχει τόσο μεγάλη απήχηση σε τόσο διαφορετικά κοινά;

Τα μηνύματα στο βιβλίο προέρχονται κατευθείαν από την ψυχή μου. Νομίζω ότι τα συναισθήματα που έχουμε όλοι βαθιά μέσα μας είναι πολύ παρόμοια σε όλο τον κόσμο και παρά τις γλώσσες και τον πολιτισμό μας όλοι μπορούμε να σχετιστούμε με αυτά τα βασικά συναισθήματα. Αυτό το βιβλίο πραγματεύεται αυτά τα συναισθήματα και γι' αυτό πιστεύω ότι οι περισσότεροι άνθρωποι τα συναισθάνονται.

Το πιο υπέροχο πράγμα με τη συμπόνια είναι ότι τείνει να επιστρέφει σε εμάς.

Η συνάντησή σας με τον Βουδισμό και την ανατολική φιλοσοφία λέτε ότι σας άλλαξε τη ζωή. Ποιο είναι το βασικό χαρακτηριστικό αυτής της φιλοσοφίας που σας τράβηξε κοντά της;

Νομίζω ότι το βασικό μήνυμα που συγκρατώ είναι αυτό της προοπτικής. Τις περισσότερες φορές κοιτάζουμε μόνο ένα μικροσκοπικό κομμάτι και χάνουμε τη μεγάλη εικόνα. Αν μπορούσαμε να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να δούμε τη μεγαλύτερη εικόνα, πολλά από τα πράγματα για τα οποία ανησυχούμε τόσο πολύ, που μας προκαλούν θυμό και κατάθλιψη, δεν θα μας επηρέαζαν με τέτοια ισχύ. Εάν μπορέσουμε πραγματικά να υιοθετήσουμε αυτόν τον τρόπο σκέψης, ο κόσμος αρχίζει να γίνεται πιο ανάλαφρος και πιο φωτεινός. Γίνεται ένα πολύ φιλικό μέρος – τουλάχιστον αυτή είναι η εμπειρία μου. Σε συνδυασμό με αυτό, νομίζω ότι η άνευ όρων συμπόνια είναι κάτι από το οποίο θα ωφεληθεί πολύ η ανθρωπότητα. Αν όλοι μπορούμε να κάνουμε το καλύτερο δυνατό για να είμαστε πιο ευγενικοί μεταξύ μας και με τον πλανήτη, ο κόσμος θα γινόταν ένα όμορφο μέρος.

Το πιο υπέροχο πράγμα με τη συμπόνια είναι ότι τείνει να επιστρέφει σε εμάς. Ξέρω ότι αυτή η ιδέα μπορεί να φαίνεται περίεργη, κι εγώ ο ίδιος αρχικά ήμουν δύσπιστος, αλλά αλλά με την πάροδο του χρόνου φαίνεται να βρίσκω όλο και περισσότερα στοιχεία των καρμικών δυνάμεων να είναι ενεργοποιημένα.

Ασχολείστε επίσης παθιασμένα με το καράτε. Πώς επιδρά μια πολεμική τέχνη από την Άπω Ανατολή σε έναν δυτικό άνθρωπο;

Αγαπώ το καράτε και ο σενσέι Πολ Ντέιβις στην Ακαδημία Καράτε του Σουάνσι έχει επηρεάσει βαθιά τη ζωή μου με τη διδασκαλία του και τον ενθουσιασμό του. Το καράτε οικοδομεί εμπιστοσύνη, βοηθά σημαντικά στην ενίσχυση της ευελιξίας, της δύναμης, της καλής φυσικής κατάστασης και μου έδωσε πολλούς καλούς φίλους. Απολαμβάνω επίσης την πιο πνευματική πλευρά του, αν αυτή είναι η σωστή λέξη. Το καλό καράτε απαιτεί μια κατάσταση εσωτερικής ειρήνης και κενότητας. Η καλλιέργεια αυτής της εσωτερικής ειρήνης είναι μια δύσκολη πρακτική που όμως ανταμείβει και μπορεί να έχει εφαρμογή σε πολλούς τομείς της ζωής.

Ζείτε, όπως διαβάζουμε στον προσωπικό σας ιστότοπο, με πολλές γάτες. Τι έχετε διδαχθεί από αυτή τη συμβίωση;

Δυστυχώς, αυτή την εποχή έχω μόνο πέντε γάτες μια που και η τελευταία ομάδα γατιών που φρόντιζα βρήκαν σπίτια. Σίγουρα αυτό θα συμβεί και με άλλα γατιά. Το να έχεις τόσες γάτες αποδεικνύεται εξουθενωτικό καθώς προκαλούν χάος ειδικά όταν σχεδιάζω εικόνες που απαιτούν λεπτοδουλειά αλλά ταυτόχρονα είναι τρομερά προσγειωμένα ζώα, είναι η φύση στην καθαρότερη έκφρασή της, χωρίς κανέναν εγωισμό. Όταν κάθομαι με μια γάτα, ή και με ένα άλλο ζώο, νοιώθω ότι ξαναγυρίζω στα θεμελιώδη της ζωής: την ανάσα, τον χτύπο της καρδιάς, τη συντροφικότητα, την ακινησία, τη δυνατότητα να αφουγκράζεσαι. Για μένα είναι μικροί φάροι ενσυνείδησης.

Ο βιγκανισμός είναι στον πυρήνα της ζωής μου. Για μένα το να ζω χωρίς να βλάπτω κανέναν είναι εξαιρετικά σημαντικό.

Τι πιστεύετε για τον βιγκανισμό; 

Ο βιγκανισμός είναι στον πυρήνα της ζωής μου. Για μένα το να ζω χωρίς να βλάπτω κανέναν είναι εξαιρετικά σημαντικό. Αγαπώ κάθε μορφή ζωής και η σκέψη πως κάτι βλάπτεται για δικό μου όφελος είναι αποκαρδιωτική. Ξέρω πως στον κόσμο μας είναι σχεδόν αδύνατον να ζει κανείς χωρίς κάποιος ή κάτι να υποφέρει ως αποτέλεσμα των επιλογών μας. Αισθάνομαι όμως ότι πρέπει να κάνω ό,τι περισσότερο μπορώ για να μειώσω όλα αυτά τα δεινά.

Πώς φαντάζεστε τον ιδανικό αναγνώστη σας;

Πιστεύω πως το βιβλίο είναι κατάλληλο για τον καθένα που είναι σε θέση να διαβάσει αλλά σκέφτομαι πως ο ιδανικός αναγνώστης είναι κάποιος με αρνητικά αισθήματα που διαβάζοντας το βιβλίο θα αισθανθεί ότι πλέον διαθέτει έναν νέο τρόπο για να προσεγγίσει τον αρνητισμό και ελπίζω να τον περιορίσει ή και να τον εξαλείψει.

Έχετε κάποιο ξεχωριστό μήνυμα για τους αναγνώστες σας στην Ελλάδα;

Είμαι ενθουσιασμένος που το βιβλίο μου κατάφερε να φτάσει στην Ελλάδα. Είναι μια πανέμορφη χώρα και πρέπει να σας πω ότι όταν ήμουν παιδί ο πατέρας μου μου είχε χαρίσει ένα βιβλίο ελληνικής μυθολογίας με το οποίο είχα ξετρελαθεί. Έτσι απέκτησα μεγάλο δέσιμο με την Ελλάδα. Η έκδοση του βιβλίου σε μια τόσο γοητευτική χώρα είναι τιμή για μένα όπως και το να βλέπω να μεταφράζεται σε μια γλώσσα με τόσο όμορφο αλφάβητο. Είμαι πολύ περήφανος για αυτό.

*Η Ελένη Κορόβηλα είναι δημοσιογράφος.