Με αφορμή την κυκλοφορία της ανθολογίας με κείμενα του Γιώργου Χειμωνά, Αγάπη σαν ακολασία (εκδ. Κριτική), θέσαμε στον Αργύρη Παλούκα, ο οποίος επέλεξε τα αποσπάσματα και έγραψε την εισαγωγή του τόμου, μερικές ερωτήσεις για τη σχέση του με το έργο του σημαντικού πεζογράφου και μεταφραστή.
Του Κώστα Αγοραστού
Στον τόμο Αγάπη σαν ακολασία ανθολογείτε Γιώργο Χειμωνά. Ποιος είναι ο κοινός τόπος αυτών των αποσπασμάτων, πέραν του προφανούς, της αγάπης, δηλαδή;
Κοινός τόπος των κειμένων είναι το όραμα ενός συγγραφέα, που δεν το εγκαταλείπει ούτε στιγμή, πιστός σαν σκυλί σε αυτό.
Μπορεί να ονομάζετε την αγάπη «προφανή τόπο», όμως δεν είναι καθόλου, ούτε ως έννοια και πρακτική στην ίδια τη ζωή, αλλά ούτε και ως θεματική της παρούσας ανθολόγησης. Δεν εφευρέθηκε, δεν αποτελεί σχηματικό άξονα, ώστε να στεγαστούν με το ζόρι τα αποσπάσματα. Κοινός τους τόπος λοιπόν είναι όσα μπορεί να δει κανείς στην αγάπη, από τη δική του σκοπιά. Αλλιώς τη βλέπει ένας απελπισμένος, αλλιώς ένας μόνος, αλλιώς ένας ερωτευμένος, αλλιώς ο σύντροφος, ο φίλος, ο άνθρωπος που δεν γνωρίζαμε μέχρι χτες και εμφανίζεται ξαφνικά στη ζωή μας. Και, φυσικά, αλλιώς ο ίδιος μας ο εαυτός όταν μιλάει με τον εαυτό του. Αλλά και πέρα από όλα αυτά, ίσως το κυριότερο, κοινός τόπος των κειμένων είναι το όραμα ενός συγγραφέα, που δεν το εγκαταλείπει ούτε στιγμή, πιστός σαν σκυλί σε αυτό. Η συνέπειά του.
Αποδομώντας τα κείμενα του Γιώργου Χειμωνά και προτείνοντας τα συγκεκριμένα αποσπάσματα, ήταν στις προθέσεις σας να δείξετε μια πιο έκκεντρη συγγραφική του εικόνα και ταυτοχρόνως να «καθρεφτιστείτε» κι εσείς μέσα σε αυτή;
Δεν πρόκειται για αποδόμηση, καμία τέτοια πρόθεση δεν υπάρχει. Αν με τη λέξη «έκκεντρη» εννοείτε την ιδιαίτερη, την εκτός παραδοσιακού συγγραφικού πλαισίου, την «εναλλακτική», τότε ναι. Αλλά και πάλι, δεν θα ήμουν ειλικρινής αν έλεγα ότι αυτό ήταν στην πρώτη γραμμή των προθέσεών μου. Ευτυχώς, προτεραιότητά μου ήταν η αγάπη για το έργο του Γιώργου Χειμωνά. Το δε καθρέφτισμα προηγήθηκε φυσικά της ανθολόγησης. Το εννοώ αυτό που είπα παραπάνω. Πρόκειται για αγάπη. Κι όπως λέει κι ο ίδιος ο Χειμωνάς, «Αγαπώ σημαίνει κάνω ένδοξο έναν άνθρωπο». Ας πούμε λοιπόν ότι, χωρίς να σηκώνω κανένα λάβαρο, θέλω να τιμήσω αυτόν τον τόσο σημαντικό συγγραφέα και διανοητή, που αξίζει να διαβαστεί πάλι και μάλιστα από τους νεότερους και τους πολύ νέους.
Πότε ήρθατε πρώτη φορά σε επαφή με τα κείμενα του Χειμωνά; Τι ήταν αυτό που σας γοήτευσε σ' αυτά;
Το 2007, το θυμάμαι σαν τώρα, γιατί τότε ήταν η χρονιά που γνώρισα τον φίλο και κατόπιν δάσκαλό μου ποιητή Γιάννη Κοντό. Μου έδινε συχνά βιβλία στις συναντήσεις μας. Κάποιο μεσημέρι λοιπόν μου έδωσε το Μυθιστόρημα του Χειμωνά. Είναι νομίζω το πιο μικρό βιβλίο του. Επίτηδες του έδωσε μάλιστα αυτόν τον τίτλο. Ειρωνικά, σχολιάζοντας την κρατούσα φλυαρία. Αν και μικρό σε έκταση, το Μυθιστόρημα λέει πολλά περισσότερα. Τώρα, το τι με γοήτευσε το εξηγώ στην εισαγωγή μου στην Αγάπη σαν ακολασία. Θα πω μόνο πως περνούν από το έργο του όλα τα συναισθήματα. Η αγάπη, ο φόβος, το μίσος, η λύπη. Ο Χειμωνάς ήταν και γιατρός, νευρολόγος και ψυχίατρος. Ήρθε αντιμέτωπος με τον άνθρωπο μέσα στα νοσοκομεία, τους είδε στις πιο αδύναμες στιγμές τους, γυμνούς, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Το έργο του μιλάει μια κοινή γλώσσα, για την ανθρώπινη μοίρα. Το λέω και το πιστεύω: βρίσκει κανείς λύτρωση διαβάζοντάς τον. Κι έπειτα, το όραμα που έχτισε και που υπερασπίστηκε: ο άνθρωπος στο κέντρο, όχι η γλώσσα.
Αγάπη σαν... Μπορούμε να περικλείσουμε την αγάπη σε ένα σχήμα ή διαρκώς την προσεγγίζουμε κυκλωτικά;
H αγάπη είναι κάτι καλό, όπως κι η ομορφιά, όπως μια χειρονομία που δεν περιμένεις.
Σχήματα δεν υπάρχουν για τίποτα στη ζωή, κι αν φτιάχνουμε, αυτά αλλάζουν. Καλώς ή κακώς, υπάρχει μια λειτουργία στην καθημερινότητά μας, ξαφνική, παρήγορη, ελπιδοφόρα κι ανακουφιστική, η οποία μας βγάζει συνεχώς από το πρόγραμμα. Καλώς ή κακώς, τα γεγονότα μάς προλαβαίνουν, κι αυτό δεν είναι κακό. Συχνά η λύση δίνεται από μόνη της σε πολλά πράγματα. Κι έπειτα, η αγάπη είναι τόσο διαφορετική για τον καθένα. Θα πω κάτι που μου φαίνεται το πιο πειστικό: «αγαπώ σημαίνει επιλέγω». Τα εισαγωγικά μπαίνουν επειδή δεν είναι δική μου η σκέψη, αλλά ούτε του Χειμωνά. Στον Χειμωνά έχει κανείς την αίσθηση ότι, παρά το ότι όλοι μας αγαπάμε με διαφορετικό τρόπο, το έργο του, τόσο βαθιά ανθρώπινο, αγκαλιάζει όλους αυτούς τους τρόπους – ή έστω τους περισσότερους. Κατά τη γνώμη μου, η αγάπη είναι κάτι καλό, όπως κι η ομορφιά, όπως μια χειρονομία που δεν περιμένεις. Και ως τέτοια δυστυχώς μάς βρίσκουν συχνά ανίκανους να ανταποκριθούμε, επειδή βαθιά μέσα μας πιστεύουμε ότι δεν αξίζουμε το ωραίο και το καλό. Ακόμα όμως κι αυτό, αυτή η εκδοχή της αγάπης, θίγεται στο έργο του Χειμωνά, κι αυτό, ανάμεσα σε άλλα, είναι το μεγαλείο του.
* Ο ΚΩΣΤΑΣ ΑΓΟΡΑΣΤΟΣ είναι δημοσιογράφος.