D.M.-1

Το δεύτερο βιβλίο του Διονύση Μαρίνου «Η Τελευταία Πόλη»’ (Γαβριηλίδης, 2012) εξελίσσεται στη Βοσνία την εποχή του εμφυλίου πολέμου, στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Είναι το οδοιπορικό μας οικογένειας –πατέρας, μητέρα, και ένα μικρό παιδί– μέσα από τα ερείπια της ίδιας τους της χώρας προς την θάλασσα, που προσφέρει μια ουτοπική ελπίδα διαφυγής. Αφήγημα λιτό, σκληρό, ανθρωποκεντρικό, μας προκαλεί για μια συζήτηση με τον συγγραφέα του.

Του Δημήτρη Αργασταρά

Διονύση, γιατί διάλεξες τη Βοσνία και τον εκεί πόλεμο ;

H παγκόσμια λογοτεχνία είναι γεμάτη από πολεμικά μυθιστορήματα. Από τον Τολστόι έως τον μεσοπόλεμο του Χέμινγουεϊ και του Ρεμάρκ και από τις θηριωδίες των Ναζί έως την παράλογη εισβολή στο Βιετνάμ. Ο κατάλογος είναι μακρύς και περιλαμβάνει πολλές ετερόκλητες φωνές. Από την άλλη, τα Βαλκάνια είναι ένας τόπος ιδιαίτερος, εσωστρεφής, κατάσπαρτος από ιστορίες αίματος και αλληλεγγύης. Η Βοσνία και όσα συνέβησαν στην πρώην ενωμένη Γιουγκοσλαβία είναι κοντά μας, χρονικά και τοπικά. Έστω και εξ αντανακλάσεως βιώσαμε κι εμείς το ραγδαίο θρυμμάτισμα μιας χώρας σε μικρά κομμάτια και την καταλυτική επέμβαση των μεγάλων δυνάμεων της Δύσης. Είδαμε να ξαναφτιάχνονται σύνορα, να αλλάζει η γεωπολιτική της ευρύτερης περιοχής. Εν μέρει μας πήραν κι εμάς τα σκάγια.

Υπάρχουν κοινά στοιχεία ανάμεσα στο βιβλίο και σε αληθινά περιστατικά που ήρθαν σε γνώση σου; Αν ναι, μπορείς να μας δώσεις κάποια παραδείγματα;

Σαφώς το έναυσμα για τη συγγραφή της «Τελευταίας Πόλης» ήταν ιστορίες που μου διηγήθηκαν άνθρωποι που έζησαν το πόλεμο στο πετσί τους. Άκουσα την εκδοχή των Σέρβων, των Κροατών, των Βόσνιων, άκουσα ακόμα και τον ήχο των ρημαγμένων κτηρίων και την αντάρα της θάλασσας. Αρχικά με… κάλεσε το δημοσιογραφικό ενδιαφέρον, όμως, όσο περισσότερο εισχωρούσα σ’ αυτό το πηγάδι του μίσους και του αλληλοσπαραγμού, τόσο συνειδητοποιούσα ότι χρειαζόμουν «άλλα» εργαλεία για να αναπτύξω την ιστορία μου. Άνθρωποι που έφυγαν από τα σπίτια τους, που εκτοπίστηκαν, οικογένειες που χωρίστηκαν στα δύο λόγω της καταγωγής τους, πρώην φίλοι που έγιναν ορκισμένοι εχθροί. Ο εμφύλιος πόλεμος, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη εκδοχή πολέμου, είναι μια σπουδή πάνω στα όρια της ανθρώπινης σκληρότητας.

Ωστόσο, το ιστορικό πλαίσιο μπαίνει κάπως στην άκρη, εστιάζεις περισσότερο στα τραγικά πρόσωπα του βιβλίου. Μου άρεσε η σκηνή που η γυναίκα βρίσκει την βούρτσα για τα μαλλιά μαζί με τα λιγοστά απαραίτητα στον σάκο της. Ενδιαφέρεσαι όντως περισσότερο για τις ''εσωτερικές διαδρομές'' των ηρώων;

Σκοπός μου ήταν να αφηγηθώ μια ιστορία, αλλά όχι να κάνω μια αφήγηση της Ιστορίας. Ο κίνδυνος της δεύτερης εκδοχής είναι προφανής. Οι ιστορικές συνθήκες φυσικά υπάρχουν στο βάθος του κάδρου, όμως το κύριο μέλημά μου ήταν οι μικρές λεπτομέρειες των ηρώων. Θα έλεγα μάλιστα πως δεν πρόκειται καν για ήρωες, αλλά για αρχέτυπα αντι-ηρώων. Η βούρτσα που αναφέρεις είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ένα ζευγάρι παπούτσια, μια χαλασμένη κονσέρβα, η σκιά που κάνει η κουρασμένη πλάτη ενός ανθρώπου. Αυτά τα μικρά πράγματα ήταν που ήθελα να φέρω στην επιφάνεια. Ο μικρόκοσμος μιας απεχθούς πραγματικότητας. Η εσωτερική θερμοκρασία μιας φευγαλέας σκέψης, ενός εφιάλτη που επανέρχεται, το όνειρο της σωτηρίας που ξεμακραίνει.  

Πιστεύεις πως οι ακραίες καταστάσεις μπορούν να αλλάξουν τον άνθρωπο;

Αυτό που ονομάζουμε μεταιχμιακή προσωπικότητα δεν είναι τίποτα περισσότερο από το «αρνητικό» της καθημερινής φορεσιάς μας. Με εξαίρεση τις σχιζότυπες, αντικοινωνικές και παθολογικές περιπτώσεις, που δεν μας αφορούν στο συγκεκριμένο σημείο, όλοι οι υπόλοιποι κινούμαστε πάνω σε αυτό το οριακό σχοινί. Ανάμεσα στη λογική και στην ολική κατάρρευσή της. Το πέρασμα από τη μια κατάσταση στην άλλη δεν είναι αναίμακτο. Κάτι αφήνεις πίσω, μια καινούργια εκδοχή εαυτού εμφανίζεται στο προσκήνιο. Χάνοντας τις σταθερές του κοινωνικού βίου, η αλλαγή είναι θεμελιώδης και συντριπτική. Ποτέ δεν θα γίνεις ξανά, αυτός που ήσουν.

Το βιβλίο σου με έκανε να αναρωτηθώ πώς θα μπορούσε κανείς να διατηρήσει την ανθρωπιά του, όταν όσα θεωρούσε σταθερά και δεδομένα ανατρέπονται; Αυτό είναι ένα επίκαιρο ερώτημα και για εμάς, στις μέρες μας. Τελικά, το να χάσει κανείς τις ανθρώπινες αξίες του, το να εξαγριωθεί, είναι μονόδρομος;

Δεν ξέρω αν υπάρχει φάρμακο που να διατηρεί την ανθρώπινη οντότητα εντός μας. Όντως το ερώτημα είναι κάτι παραπάνω από επίκαιρο. Αν ο εξανδραποδισμός και η εξαχρείωση είναι ο μόνος δρόμος που οφείλουμε να ακολουθήσουμε, τότε είναι σαν να πετάμε αβασάνιστα, στο καλάθι των αχρήστων, αιώνες πολιτισμού, κατακτήσεις του ανθρώπου από την Αναγέννηση και εντεύθεν. Υπάρχει μια σταθερή πλατφόρμα ανθρώπινης εμπειρίας πάνω στην οποία οφείλουμε να πατήσουμε. Να αντισταθούμε στη βαρβαρότητα, αυτό είναι το χρέος μας και πρέπει να το κάνουμε παντί τρόπω. Ακόμα και αν ξέρουμε πως ο αγώνας είναι από χέρι χαμένος.

D.M.-2Ένας στρατιώτης τούς ρωτά «είστε με εκείνους ή με εμάς;» Και η οικογένεια μόλις συνειδητοποιεί πώς δεν έχει κάτσει να σκεφτεί τα στρατόπεδα και την θέση της μέσα σε αυτά. Σε έναν πόλεμο, δεν πρέπει να διαλέγουμε στρατόπεδο, να παίρνουμε θέση;

Η απάντηση που δίνει η οικογένεια στο βιβλίο είναι χαρακτηριστική γιατί υποδηλώνει την απώλεια της ταυτότητάς τους. Οι προσωπικότητές τους, το παρελθόν έχουν υποστεί έναν άγριο βιασμό. Το κέντρο βάρους τους ολισθαίνει προς ένα ανεξερεύνητο χάος. Δεν προλαβαίνουν να διαλέξουν στρατόπεδο. Σύμμαχός τους είναι το δέντρο που θα τους κρύψει, η καλύβα που θα τους στεγάσει, το θολό νερό που θα τους ξεδιψάσει. Ο πόλεμος –εν γένει– σε αναγκάζει να πάρεις θέση ακόμα και αν δεν το επιθυμείς. Ακόμα και αν βλέπεις ανάγλυφο τον παραλογισμό και την ανηθικότητα. Νομίζω πως σε αυτές τις καταστάσεις, οριακές όπως τις σκιαγράφησα προηγουμένως, ο άνθρωπος γίνεται ενεργούμενο και όχι πρωταγωνιστής. Εξουσιάζεται από τις ζωώδεις παρορμήσεις του. Ξέρω, είναι μια σκληρή αλήθεια, ωστόσο είναι η πιο πιθανή αλήθεια. 

Πολλοί ξαφνιάστηκαν με το τέλος του βιβλίου. Χωρίς να το αποκαλύψουμε, θα λέγαμε πως το χαρακτηρίζει ιδιαίτερη σκληρότητα, πως δεν είναι happy end. Ένα σχόλιο για αυτό;

Το τέλος του βιβλίου υποσημειώνει με τρόπο εμφατικό την μετεξέλιξη του κεντρικού ήρωα σε κάτι «άλλο». Μέσα του πιστεύει πως προβαίνει σε μια πράξη αλληλεγγύης ιδιαίτερης υφής. Σώζει καταστρέφοντας, αυτό που είναι καταδικασμένο να αφανιστεί. Ενεργεί ως ένας μικρός Θεός θεωρώντας πως είναι η ύστατη (ίσως και η μοναδική) δυνατότητα που έχει για να επέμβει στο προδιαγεγραμμένο σενάριο της ζωής. Αυτό που συμβαίνει στην «Τελευταία Πόλη» είναι ένα μυθιστορηματικό τέλος. Φευ, η ίδια η ζωή έχει να επιδείξει σκληρότερες επιφάνειες.

Υπάρχουν επόμενα συγγραφικά σχέδια σε εξέλιξη;

Υπάρχουν και είναι εν πολλοίς αντικρουόμενα. Ένα μυθιστόρημα βρίσκεται σε εξέλιξη, τα ποιήματα μαζεύονται επικίνδυνα, το ένα πεδίο τροφοδοτεί και αντιμάχεται το άλλο. Πιστεύω πως μετά το καλοκαίρι θα έχω καταλήξει ποιο δρόμο θα ακολουθήσω.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Γιάννης Καλπούζος: «Χωρίς υποτακτικούς δε στέκεται όρθιος κανένας τύραννος»

Γιάννης Καλπούζος: «Χωρίς υποτακτικούς δε στέκεται όρθιος κανένας τύραννος»

Με αφορμή το νέο ιστορικό μυθιστόρημα του Γιάννη Καλπούζου «Καλντερίμι» (εκδ. Ψυχογιός) συζητήσαμε μαζί του για την αναπαράσταση στη λογοτεχνία, τη μνήμη, τη μικρή ιστορία της καθημερινής ζωής καθώς και για τα πάθη των ανθρώπων που μένουν απαράλλαχτα «στο διάβα των αιώνων».

Συνέντευξη στον Κώστα Αγορ...

Μαρία Ηλιού: «Θέλησα να γράψω ένα μυθιστόρημα που να πηγαίνει κατευθείαν στην καρδιά»

Μαρία Ηλιού: «Θέλησα να γράψω ένα μυθιστόρημα που να πηγαίνει κατευθείαν στην καρδιά»

Με αφορμή το μυθιστόρημά της «Μια φιλία στη Σμύρνη» (εκδ. Μίνωας), το οποίο τιμήθηκε φέτος με το βραβείο Ουράνη πεζού λόγου, η σκηνοθέτις, σεναριογράφος και συγγραφέας Μαρία Ηλιού μιλά για τη Σμύρνη, την κινηματογραφική της παιδεία και τις λογοτεχνικές επιρροές της.

Συνέντευξη στ...

5 λεπτά με τον Γιάννη Μπούζα

5 λεπτά με τον Γιάννη Μπούζα

Πέντε λεπτά με έναν συγγραφέα. Σήμερα, ο συγγραφέας Γιάννης Μπούζας, με αφορμή το μυθιστόρημά του «Ο παιγνιοθεραπευτής» (εκδ. Βακχικόν).

Επιμέλεια: Book Press

Πώς ξεκινήσατε να γράφετε το τρίτο αυτό μυθιστόρημά σας;...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Το πρώτο επεισόδιο της εκπομπής «Βίος και Πολιτεία» μεταδόθηκε ζωντανά την Παρασκευή και βρίσκεται ήδη στον «αέρα» του διαδικτύου. Μια πρωτοβουλία του μεγαλύτερου και πιο εν...

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Σε συνέντευξή της στο American Booksellers Association, η Βόσνια συγγραφέας Lana Bastašić μίλησε για το βιβλίο της «Πιάσε το λαγό», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Ισμήνης Ραντούλοβιτς.

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Δημοσιοποιήθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ.

Επιμέλεια: Book Press

Δημοσιοποιείται η λίστα των φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ