5 λεπτά με τη Μαρία Κούλη: «Οι λέξεις μοιάζουν με βότσαλα, βοηθούν να βρούμε δρόμους»

Υπάρχει μια στιγμή στον χρόνο που θεωρείτε την αρχή της συγγραφής της νέας σας συλλογής; Μπορείτε να βρείτε τον μίτο;

Η έκτη ποιητική μου συλλογή Αν αλλάζαμε κουρτίνες... ήρθε μετά από περίοδο εκδοτικής «σιωπής». Τα περισσότερα ποιήματά της γράφτηκαν στα χρόνια του κορονοϊού. Χρόνια που μας δυσκόλεψαν, μας καθόρισαν. Εκείνη την περίοδο κλείστηκα στον εαυτό μου και χωρίς να το καταλάβω, βυθίστηκα σε τέλμα. Όμως, πιστεύω ακράδαντα ότι, ακόμα και τις πιο δύσκολες στιγμές, το φως μέσα μας δεν παύει να καίει. Κάθε περίοδος σιωπής κρύβει μια επώαση. Έτσι αναδύθηκαν οι πρώτοι στίχοι... Ακολούθησε η επίπονη διαδικασία της οριστικής μορφοποίησης (γράψε-σβήσε-κόψε τα περιττά, ξανά και ξανά…).

Ο μίτος, λοιπόν, της νέας μου ποιητικής συλλογής ξεκινάει βαθιά μέσα μου. Εκεί που σκάβω και βρίσκω την «πηγὴ τοῦ ἀγαθοῦ καὶ ἀεὶ ἀναβλύειν δυναμένη, ἐὰν ἀεὶ σκάπτῃς» όπως λέει ο Μάρκος Αυρήλιος. Ελπίζω ο Θεός και η Φύση να μου δίνουν τη δύναμη να συνεχίσω να «σκάβω»…

Πώς μας βοηθάει ο τίτλος να πλησιάσουμε τη συγκεκριμένη ποιητική συλλογή;

Ο τίτλος είναι στίχος από ποίημα της συλλογής. Για μένα, η λέξη «αλλάζω» έχει ιδιαίτερη γοητεία. Ίσως γιατί έζησα πολλά χρόνια ως «μια άλλη», βουτηγμένη στα συνήθη πρότυπα και τα δοτά νοητικά μοντέλα. Μέσα από πολυετή ψυχαναλυτική διαδικασία, άλλαξα σταδιακά. Ανακάλυψα τον αληθινό εαυτό μου, τα πραγματικά «θέλω», τα όνειρά μου. Χωρίς υπερβολή, μπορώ να πω ότι ξαναγεννήθηκα. Και τότε, ήρθε και με βρήκε η «Αγία Ποίηση».

Συχνά αναρωτιέμαι λοιπόν στα ποιήματά μου: Πόσο καλά γνωρίζουμε τον εαυτό μας; Τους άλλους; Τι είναι στ’ αλήθεια έρωτας: ανάγκη, συνήθεια ή μήπως Πτέρωτας, όπως τον ονομάζει ο Πλάτωνας, γιατί δίνει στην ψυχή τα χαμένα της φτερά; Αν κάτι δεν μας αρέσει στον εαυτό μας ή τη ζωή μας, μπορούμε να αφήσουμε στην άκρη τους φόβους και να το αλλάξουμε; Τολμάμε; Κι όταν δεν τολμάμε να αλλάξουμε εσωτερικά, μήπως καταφεύγουμε σε μια εξωτερική αλλαγή π.χ. αλλάζουμε κουρτίνες, αυτοκίνητο, κινητό και καλύπτουμε, καλύπτουμε… με αποτέλεσμα να παραμένουμε στα ίδια;

Στη συγκεκριμένη ποιητική συλλογή τέτοια ερωτήματα αναδύονται ανά πάσα στιγμή.

Ποιο ποίημα ή απόσπασμα από κάποιο ποίημα θα λέγατε ότι συστήνει με τον καλύτερο τρόπο το ύφος και τους τρόπους αυτής της συλλογής;

«Χρόνια ταξιδεύουμε μαζί·
η Ιθάκη μας γνέφει... 
-έτσι τουλάχιστον νομίζουμε…
Όμως ποιος είσαι;
Εγώ;
Τρέμω, ξέρεις,
τις Συμπληγάδες
που κρύβω μέσα μου,
όπως κι εσύ.
Αν τα αφήναμε όλα πίσω…
αν αλλάζαμε πλοίο, ταξίδι, Ιθάκη
εμάς τους ίδιους…
Τολμάς;»

Με ποιο τρόπο η ιδέα του αναγνώστη υπάρχει στην ποίησή σας;

Στα περισσότερα ποιήματα συνομιλώ τόσο με τον εαυτό μου όσο και με τον αναγνώστη για τα υπαρξιακά θέματα που με απασχολούν. Στο κάτω κάτω, όλοι στο ίδιο ποτάμι της ζωής δεν πλέουμε; Αρκετές φορές λοιπόν ο τελευταίος στίχος του ποιήματος είναι ερώτηση. Ενδεικτικά αναφέρω κάποια παραδείγματα: «τολμάς;» «τι λες, του ξεφεύγουμε;» «Πνίγει η αγάπη;» Για μένα οι λέξεις μοιάζουν με βότσαλα, όπως εκείνα στο παραμύθι του Κοντορεβυθούλη. Βοηθούν να βρούμε δρόμους… Πού οδηγούν αυτοί οι δρόμοι; Κυρίως μέσα μας, στον εσώτερο εαυτό μας· τον αληθινό. Συχνά τους αναζητώ. Ελπίζω να τους ανακαλύψουμε. Εγώ, ο αναγνώστης, όλοι μας…

«Φως και βροχή
αλείφω
στο ψωμί σου ταξιδιώτη,
να βρίσκεις πάντα
το δρόμο πίσω
σε μένα.»

Αν σας ζητούσαν να επιλέξετε ένα από τα δύο, με τι θα λέγατε ότι προσομοιάζουν περισσότερο τα ποιήματά σας: με μουσικά κομμάτια ή με εικαστικά έργα;

Δύσκολη ερώτηση... Η πρώτη μου σκέψη είναι: τα ποιήματά μου προσομοιάζουν περισσότερο με εικαστικά έργα. Πολλές φορές, οι στίχοι ξεκινούν από μια εικόνα -τοπίο εσωτερικό ή εξωτερικό- ή ένα συναίσθημα που παίρνει μορφή. Όμως και ο ήχος είναι παρών. Για παράδειγμα:

«Φεγγάρι
στο πρόσωπό μου απόψε
χτυπάει το τζάμι.
Φοβάμαι να ανοίξω.
Εσύ το έστειλες;»

Σε δεύτερη σκέψη, λοιπόν, αφού οι λέξεις έχουν τη δική τους δόνηση, το δικό τους ηχητικό αποτύπωμα -όπως και κάθε εικόνα-, δεν θα απέκλεια και την ύπαρξη του στοιχείου της μουσικής στους στίχους μου. Εξάλλου, στην ποιητική αρμονία συνυπάρχουν εικόνα και ήχος· ακόμα και η σιωπή. Έτσι δεν είναι;

Δυο λόγια για την ποιήτρια

Η Μαρία Κούλη είναι συγγραφέας και μεταφράστρια. Έχει σπουδάσει οικονομικά και στο παρελθόν εργάστηκε ως τραπεζικός.

Έχει μεταφράσει από τα γαλλικά την αλληλογραφία Αβέρωφ-Τοσίτσα, Ευάγγελος Αβέρωφ: Επιστολές προς τον Μιχαήλ Τοσίτσα, 1938-1948 (εκδόσεις Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων 2022). Έχει γράψει έξι ποιητικές συλλογές, ένα μυθιστόρημα και ένα πεζογράφημα.