Η Εταιρεία Θεάτρου «Θέση» παρουσιάζει κάθε Κυριακή στις 3 μ.μ. στο θέατρο «Θησείον» την κωμωδία του Ουίλιαμ Σαίξπηρ Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας, σε σκηνοθεσία Μιχάλη Σιώνα.
Του Νίκου Ξένιου
Πέντε νέοι ηθοποιοί, απόφοιτοι της σχολής του Κ.Θ.Β.Ε., παρουσιάζουν ως πρώτη τους παραγωγή μια καλά ενορχηστρωμένη «παρτιτούρα» του κλασικού αυτού έργου, διασκευασμένο με χιούμορ σε σύγχρονη γλώσσα. Με λιτά σκηνικά αντικείμενα, μάσκες, ζωντανή μουσική, στοιχεία παντομίμας και αυτοσχεδιασμούς ενταγμένους στη σκηνοθεσία συντίθεται μια παράσταση αξιόλογη που εισάγει και τον πιο αμύητο θεατή στο σαιξπηρικό σύμπαν.
Ρομαντική κωμωδία για νέους
Το κείμενο αποστασιοποιεί το κοινό από τα συναισθήματα των χαρακτήρων και το εμβαπτίζει στα βασανιστήρια και τις ψευδαισθήσεις του ερωτοχτυπημένου. Ωστόσο, ο ελαφρύς τόνος της όλης σύνθεσης προϊδεάζει για το ευτυχές τέλος της κωμωδίας.
Η δυσκολία πραγμάτωσης της ερωτικής αμοιβαιότητας είναι αξεπέραστη, λέει ο Λύσανδρος (Midsummer Night’s Dream, I.i.134). Ενώ το μεγαλύτερο μέρος των σκηνικών συγκρούσεων απορρέει από αυτήν τη δυσκολία, δεν έχουμε εδώ να κάνουμε με μιαν ερωτική ιστορία. Το κείμενο αποστασιοποιεί το κοινό από τα συναισθήματα των χαρακτήρων και το εμβαπτίζει στα βασανιστήρια και τις ψευδαισθήσεις του ερωτοχτυπημένου. Ωστόσο, ο ελαφρύς τόνος της όλης σύνθεσης προϊδεάζει για το ευτυχές τέλος της κωμωδίας. Σε ποιο σημείο αναδεικνύεται η δυσκολία του έρωτα; Μα, βέβαια, στις εκδηλώσεις του ανεξέλεγκτου έρωτα: ο Σαίξπηρ επινοεί την ασύμμετρη αγάπη ανάμεσα σε τέσσερεις νεαρούς Αθηναίους της αρχαίας Αθήνας: την Ερμία, που αγαπά τον Λύσανδρο, τον Λύσανδρο, που αγαπά την Ερμία, την Ελένη, που αγαπά τον Δημήτριο και τον Δημήτριο, που αγαπά, ατυχώς, την Ερμία, άρα ανταγωνίζεται τον Λύσανδρο για τον έρωτά της. Αντίστοιχα, στον κόσμο των ξωτικών, η Τιτάνια και ο Όμπερον συνιστούν ένα ζεύγος ερωτικό, αλλά με συναίσθηση της θεϊκής ανωτερότητας. Τέλος, οι επικείμενοι γάμοι του Θησέα με την Ιππολύτη πλαισιώνουν θεσμικά τέσσερις αλληλοδιαπλεκόμενες υποθέσεις με το ίδιο θέμα και δίνουν την αφόρμηση για μια «παράσταση μέσα στην παράσταση».
Η θεματική του έρωτα του Πύραμου για τη Θίσβη είναι αντλημένη από τις Μεταμορφώσεις του Οβίδιου. Μια ομάδα τεχνιτών χαμηλής κοινωνικής τάξης έχουν κανονίσει να στήσουν μια παράσταση με την ιστορία αυτήν για το γάμο του Θησέα και τριγυρίζουν μες στο δάσος κοντά στην περιοχή «ελέγχου» της Τιτάνια. Η μαγεία του κόσμου των ξωτικών ενσαρκώνεται στη διαολική παρέμβαση του Πουκ και στη χρήση του μαγικού λουλουδιού «love-in-idleness» που παράγει την παραίσθηση του κεραυνοβόλου έρωτα. Έτσι, στο σκηνικό του αρχαίου αττικού δάσους, και με μια σειρά εσκεμμένους αναχρονισμούς, ο μεγάλος κλασικός τοποθετεί μια στιγμιαία, ονειρική ανακατάταξη των ερωτικών αναφορών που οδηγεί σε μια κωμωδία παρεξηγήσεων μπουφονικού χαρακτήρα. Ο θεατρόπληκτος υφαντής «Πάτος» θα μετατραπεί σε γάιδαρο και το κωμικό στοιχείο θα επικρατήσει επί σκηνής. Η Τρυφωνία Αγγελίδου κινείται με άνεση και χιούμορ σε δύο φύλα και σε δύο διαστάσεις, ο Διαμαντής Αδαμαντίδης μοιάζει να συντονίζει την όλη παράσταση μέσω της μουσικής και της ευλύγιστης παρουσίας του, το ζεύγος Αχιλλέα Αναγνώστου και Γιάννη Σαμψαλάκη παράγει γέλιο με τη διαφορά του στιβαρού και του μικροκαμωμένου στην εμφάνιση, αλλά και με την ταχύτητα των εναλλαγών τους. Τέλος, η Μαρία Χάνου επιδίδεται σε μιαν άνευ προηγουμένου επίδειξη θεατρικής δεξιοτεχνίας χειριζόμενη με μαεστρία τον αέρινο, σκανδαλιάρικο ρόλο του Πουκ σε ταχεία εναλλαγή με τον ρόλο της Ερμίας και τον ρόλο του Σιναπόσπορου.
Όνειρα, αντιθέσεις, σύμβολα
Η κακή χρήση του ελιξήριου άνθους και η αναπαραγωγή των φωνών του Λύσανδρου και του Δημήτριου από τον Πουκ δίνονται με ξεκαρδιστικό τρόπο από τη συγκεκριμένη θεατρική ομάδα: η εναλλαγή πέντε ηθοποιών στους ρόλους δεκαπέντε προσώπων είναι τόσο καλά οργανωμένη που δεν προκαλεί την παραμικρή παρερμηνεία ή σύγχιση στους θεατές.
Ο Σαίξπηρ επιστρατεύει τη μαγεία για να εισαγάγει στο έργο του την υπερφυσική διάσταση του ερωτικού συναισθήματος και να παραγάγει το σουρρεαλιστικό αποτέλεσμα που επιθυμεί. Η κακή χρήση του ελιξήριου άνθους και η αναπαραγωγή των φωνών του Λύσανδρου και του Δημήτριου από τον Πουκ δίνονται με ξεκαρδιστικό τρόπο από τη συγκεκριμένη θεατρική ομάδα: η εναλλαγή πέντε ηθοποιών στους ρόλους δεκαπέντε προσώπων είναι τόσο καλά οργανωμένη που δεν προκαλεί την παραμικρή παρερμηνεία ή σύγχιση στους θεατές. «Τέσσερα βράδια γρήγορα θα πάρουν μακριά τον χρόνο σαν σ’ ένα όνειρο», λέει η Ιππολύτη στην αρχή του έργου. Και πράγματι: η σκηνική παρουσίαση των ονείρων (I.i.7–8) γίνεται με αρκετά απομυθοποιητικό τρόπο, χωρίς όμως να χάνεται η μαγεία. Στο αποτέλεσμα συμβάλλει κατά πολύ η μουσική σύνθεση και ερμηνεία απλών κρουστών και πνευστών οργάνων επί σκηνής από τον Διαμαντή Αδαμαντίδη. Προφανώς τον Σαίξπηρ τον απασχόλησαν οι θεατρικές διαστάσεις του ονείρου, καθώς και η ανεξήγητη έκβαση των ανθρωπίνων. Η έλλειψη κανονικότητας στους ρυθμούς με τους οποίους κυλά ο επίγειος χρόνος είναι κεντρικό θέμα του, επίσης: ευφυώς βάζει το ξωτικό του, τον Πουκ, να απολογείται προς το κοινό, λέγοντάς του πως, αν καθ’ οιονδήποτε τρόπο νιώθει προσβεβλημένο από τα όσα εκτυλίσσονται επί σκηνής, δεν έχει παρά να σκεφτεί πως είναι, όλα, ένα όνειρο.
Ζεύγη αντιθέτων συνθέτουν τον καμβά του έργου: η μέρα με τη νύχτα, ο ιστορικός τόπος με τον μυθικό τόπο του δάσους. Το ίδιο συμβαίνει με το δέμας των χαρακτήρων: η ψηλή Ελένη και η κοντή Ερμία, ο αιθέριος Πουκ και ο χοντροκομμένος «Πάτος», η ντελικάτη Τιτάνια και ο γκροτέσκος «Πάτος». Αντίθεση παράγουν και τα λουλούδια που στέφουν το κεφάλι της Ερμίας με τη γαϊδουροκεφαλή που στέφει το κεφάλι του «Πάτου». Η εξαφάνιση του Θησέα και η επανεμφάνισή του στο τέλος, πριν και μετά τον γάμο, με τη μεσολάβηση της ερασιτεχνικής παράστασης των τεχνιτών στην Πέμπτη Πράξη, υποσκάπτουν σκοπίμως τη σοβαρότητα της ερωτικής θεματικής του έργου που περιβάλλει το άλλο έργο.
Η συγγραφή του πρώιμου αυτού έργου χρονολογείται ανάμεσα στο 1594 και το 1596, δηλαδή μετά το Ρωμαίος και Ιουλιέττα και πριν από τον Έμπορο της Βενετίας. Είτε γράφηκε για κάποιον αριστοκρατικό γάμο είτε για τον εορτασμό του Αγίου Ιωάννη από τη βασίλισσα Ελισάβετ. Προοριζόταν, δε, για το Globe. Πιθανόν να άντλησε έμπνευση, πέρα από τον Οβίδιο, και από το έργο The Knight's Tale του Τσώσερ.
Η Εταιρεία Θεάτρου Θέση ιδρύθηκε στην Θεσσαλονίκη τον Σεπτέμβριο του 2015. Η παράσταση του «Ονείρου Θερινής Νυκτός» συμμετείχε στο 39ο Festival Internacional de Teatro Classico de Almagro στην Ισπανία.
* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.