alt

Είδαμε τις Ευτυχισμένες μέρες του Μπέκετ στο θέατρο BIOS της οδού Πειραιώς, σε μετάφραση Διονύση Καψάλη και σκηνοθεσία Σύλβιας Λιούλιου, σκηνικά Άγγελου Μέντη και με την Όλια Λαζαρίδου στον ρόλο της Γουίνι. Δεν θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερος ρόλος για την Όλια Λαζαρίδου, που βρίσκεται στο απόγειο της ερμηνευτικής της ωριμότητας.

Του Νίκου Ξένιου

Το κείμενο γράφτηκε στα αγγλικά από τον Οκτώβριο του 1960 ως τον Μάιο του 1961. Ο Μπέκετ το μετέφρασε στα γαλλικά ολοκληρώνοντάς το τον Νοέμβριο του 1962. Ο γαλλικός του τίτλος ήταν Oh les beaux jours, από το ποίημα του Πωλ Βερλαίν Colloque sentimental. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Cherry Lane Theater της Νέας Υόρκης στις 17 Σεπτεμβρίου 1961. Η Γουίνυ ενταφιασμένη ως επάνω από τη μέση της, στο κέντρο ενός τύμβου, είναι το γυναικείο πρόσωπο του Μπέκετ που αναζητά τα όρια της γλώσσας. Η Γουίνυ μονολογεί και διαρκώς αναζητά μια επιβεβαίωση από τον Γουίλυ πως είναι εκεί και την ακούει. Όταν η Γουίνι νιώθει πως η γη τη ρουφά προς τα κάτω, αρχίζει να τραγουδά. Το πολυπαιγμένο αυτό έργο είναι μια «παρτιτούρα» που ο ηθοποιός καλείται να εκτελέσει. Τα λόγια της προσμετρώνται ως χρονομέτρηση των ωρών της ίδιας, πάντα, πανομοιότυπης μέρας, καθώς το καύμα του ήλιου την φωτίζει. Είναι θαμμένη αρχικά ως τη μέση και στη συνέχεια ως το λαιμό, και οι λέξεις της φέρουν βαρύ υπαρξιακό φορτίο, καθώς προσπαθεί να υιοθετήσει «φιλικό» τόνο για να ανακοινώσει σε όλους μας τον θρίαμβο της φθαρτής ύλης πάνω στην ανθρώπινη συνείδηση.

Διεύρυνση του σύμπαντος

Περνώντας τον προκαθορισμένο, στατικό της χρόνο ανάμεσα στο κουδούνι της έγερσης και το κουδούνι του ύπνου, η Γουίνι μεθοδικά ελέγχει την οδοντόβουρτσά της, τη χτένα της, ένα μπουκάλι με φάρμακο, ένα μουσικό κουτί που παίζει το βαλσάκι από την «Εύθυμη χήρα» και ένα ρεβόλβερ «Brownie», από αυτά που χρησιμοποιήθηκαν στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο.

Το σαρκαστικό θεατρικό σύμπαν του Μπέκετ στρέφεται στη σκοτεινή πλευρά των πραγμάτων, εξακοντίζοντας μια προοπτική ούτε απόλυτα οπτιμιστική ούτε απόλυτα πεσσιμιστική. Απλώς εκτινάσσει τον δομικό πυρήνα του μυαλού βάζοντας τη Γουίνι του με δυσκολία να κελαηδεί ή και να δοξολογεί, την ίδια στιγμή που η γη τη ρουφά προς τα κάτω.

«Όχι και για πολύ ακόμα. Ε, καλά... όχι και να παραπονιέμαι! Ποιος είναι αυτός ο θαυμάσιος στίχος;». Περνώντας τον προκαθορισμένο, στατικό της χρόνο ανάμεσα στο κουδούνι της έγερσης και το κουδούνι του ύπνου, η Γουίνι μεθοδικά ελέγχει την οδοντόβουρτσά της, τη χτένα της, ένα μπουκάλι με φάρμακο, ένα μουσικό κουτί που παίζει το βαλσάκι από την «Εύθυμη χήρα» και ένα ρεβόλβερ «Brownie», από αυτά που χρησιμοποιήθηκαν στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο. Η τσάντα αυτή είναι ό,τι έχει και δεν έχει, και τη χειρίζεται με τρυφερότητα. Τα αντικείμενα που περιέχει η τσάντα είναι ο  «κύκλος» της, η κοινωνική της ταυτότητα. Γι΄αυτό η «βουτιά» της στην τσάντα δεν είναι ποτέ πολύ βαθειά, από σεβασμό στον τελικό «θησαυρό» που ελπίζει (και ο θεατής, μαζί της, προσδοκά) να υπάρχει στον πάτο της. Η τσάντα χρησιμεύει, επίσης, ως aides-mémoire, κάτι σαν τα κόκκαλα του Λάκυ στο Περιμένοντας τον Γκοντό. Η ομπρέλα της που αναφλέγεται είναι μέρος της μαγείας που μόνη της επιβάλλει στο νεκρό σκηνικό.

«Α, αυτή λοιπόν είναι μια ακόμα ευτυχισμένη μέρα!», αναφωνεί κάθε λίγο η Γουίνι. Η παραμικρή ένδειξη ζωής κάνει την ήδη νεκρή Γουίνι ευτυχισμένη. Μοιάζει με πουλί που έχει σπασμένα τα φτερά του, ή, στη συγκεκριμένη σκηνογραφία με τους σωρούς των βιβλίων, με τη σύζυγο ενός νεκρού Ινδού ευγενούς κάστας που περιμένει πάνω στη σωρό να καεί ζωντανή.

alt

Η αιώνια επανάληψη «στιγμών που πεθαίνουν»

Η σταδιακή επιβολή σιωπής στο αθέατο πρόσωπο του Γουίλι, το τριχωτό του χέρι που αναδύεται από τον χωμάτινο σωρό, ακόμη και το μυρμήγκι που τη χαροποιεί, όλα προσδίδουν στον παράδοξο επικοινωνιακό μονόλογο της Γουίνι το γνώρισμα του τραγικού.

Ο λακωνισμός του δίδυμου της Γουίνι, του θαμένου παραδίπλα Γουίλι, μαζί με το γεγονός ότι η αναφορά μεταξύ τους είναι συνεχής, συνιστά υφολογικό γνώρισμα σαρκασμού. Ο Γουίλι είναι ο σιωπηλός (ή, στη συγκεκριμένη παράσταση: ομιλών) μάρτυρας αυτής της παραμυθένιας επινόησης. Η σταδιακή επιβολή σιωπής στο αθέατο πρόσωπο του Γουίλι, το τριχωτό του χέρι που αναδύεται από τον χωμάτινο σωρό, ακόμη και το μυρμήγκι που τη χαροποιεί, όλα προσδίδουν στον παράδοξο επικοινωνιακό μονόλογο της Γουίνι το γνώρισμα του τραγικού. Απροστάτευτη και συμμετρικά κυκλωμένη από την υλική, καταλυτική μάζα των χωμάτων (ή των βιβλίων) η Γουίνι μοιάζει με καρτ-ποστάλ μιας άλλης εποχής, θαμένη μέχρι τη μέση και στημένη κατά τρόπον ώστε να «φροντίσει» κάπως το πρόσωπό της. Κάπως σαν τις αίθουσες με τα σκηνικά-οφθαλμαπάτες των παλιών φωτογραφείων. Επίσης, παραπέμπει στο τσίρκο, καθώς η εμφάνιση και η ρυθμική της ομιλία έχει ένα κλοουνέσκ χαρακτηριστικό. Τέλος, παραπέμπει στο μιούζικ χώλ. Ο παραξενισμός του κειμένου, αυτό το «κάτι αλλότριο» που αναδίδουν οι λέξεις, σκόπιμα πλαισιώνει τη ματαιότητα των προσπαθειών της, τη φιλαρέσκειά της, την ανάγκη της να είναι σωματική και σέξυ. Οι δυο περαστικοί με τα επώνυμα «Σόουερ» και «Κούκερ» απλώς παρατηρούν, όπως το κοινό, και κάνουν σχόλια πάνω στο αλλόκοτο θέαμα. Κυρίως, όμως, σχόλια «θαυμασμού και απορίας» για μικρολεπτομέρειες ζωής που της αποκαλύπτονται ενσωματώνονται στον μονόλογο της ηρωίδας, αποβλέπουν στην κατάδειξη της διαρκούς ανακύκλισης των θνησιμαίων στιγμών του ανθρώπινου βίου.

Ο τύμβος στη συγκεκριμένη σκηνοθετική αντίληψη του έργου είναι φτιαγμένος με βιβλία, στήνοντας σαν παραμύθι μια «κιβωτό της ανθρώπινης γνώσης» που επιτρέπει στις εκφωνούμενες λέξεις να αναδύονται από τον σωρό.

Η παράσταση

Η Όλια Λαζαρίδου ακολουθεί ενστικτωδώς τον οίστρο των στιγμών ζωής που κρύβει ο ρόλος, χρονομετρεί μαζί με το κουδούνι του θεάτρου, ανακοινώνει τα συναισθήματά της εκείνης της στιγμής, μεταμορφώνεται ολόκληρη σε μηχανισμό ανάκτησης της μνήμης για να τηρήσει με σεβασμό μια συγκεκριμένη τελετουργία «ανάσυρσης» των κατάλληλων «για τη στιγμήν εκείνη» αντικειμένων από την τσάντα με τα «υπάρχοντά»της που βρίσκεται δίπλα της. Ο τύμβος στη συγκεκριμένη σκηνοθετική αντίληψη του έργου είναι φτιαγμένος με βιβλία, στήνοντας σαν παραμύθι μια «κιβωτό της ανθρώπινης γνώσης» που επιτρέπει στις εκφωνούμενες λέξεις να αναδύονται από τον σωρό, από το χρονοντούλαπο της λογοτεχνίας, για να τα εγκολπωθεί και να τα αναδείξει. Η εξαιρετική της ερμηνεία είναι μια ακόμη πολύτιμη κατάθεση στον βωμό της τέχνης που με τόση συνέπεια και ευαισθησία υπηρετεί.

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση – Ποικίλες πτυχές της θηλυκής υπόστασης

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση – Ποικίλες πτυχές της θηλυκής υπόστασης

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση. «Έντονες επιρροές από τον Καστελούτσι και τον Παπαϊωάννου, εξαιρετική μουσική υπόκρουση». Φωτογραφίες © Ανδρέας Σιμόπουλος

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Το «ΜΑΜΙ» του ...

«Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα

«Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα

Για την παράσταση «Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα, στο Θέατρο Ροές. Μαζί με τον Περλέγκα παίζουν τα μέλη της ομάδας «κι όμΩς κινείται».

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Στο θέατρο «Ροές» ο ...

«Φλάι» της Στέλλας Ζαφειροπούλου, σε σκηνοθεσία Πέπης Μοσχοβάκου – Η μύγα που μας μεταφορφώνει σε ανθρώπους

«Φλάι» της Στέλλας Ζαφειροπούλου, σε σκηνοθεσία Πέπης Μοσχοβάκου – Η μύγα που μας μεταφορφώνει σε ανθρώπους

«Φλάι» της Στέλλας Ζαφειροπούλου, σε σκηνοθεσία Πέπης Μοσχοβάκου, στο Θέατρο Όλβιο, με πρωταγωνίστρια τη Λίλη Τσεσματζόγλου.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Ο μονόλογος «Φλάι» της Στέλλας Ζαφειροπούλου ανέδειξε τη συγγραφέα πριν από εννέα χρόνια, παράλληλα ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση – Ποικίλες πτυχές της θηλυκής υπόστασης

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση – Ποικίλες πτυχές της θηλυκής υπόστασης

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση. «Έντονες επιρροές από τον Καστελούτσι και τον Παπαϊωάννου, εξαιρετική μουσική υπόκρουση». Φωτογραφίες © Ανδρέας Σιμόπουλος

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Το «ΜΑΜΙ» του ...

Κώστας Λογαράς: «Πρώτη φορά ταξίδεψα πέρα απ’ τα όρια της γειτονιάς μου με τον Ιούλιο Βερν»

Κώστας Λογαράς: «Πρώτη φορά ταξίδεψα πέρα απ’ τα όρια της γειτονιάς μου με τον Ιούλιο Βερν»

«Ο έφηβος» και «Ο νεαρός Τέρλες» τον ώθησαν στην ενδοσκόπιση και τη γραφή, ενώ επανέρχεται στην «Ιστορία ενός αιχμαλώτου» ως πρότυπο γλώσσας και ύφους. Αυτά είναι κάποια από τα βιβλία της ζωής του Κώστα Λογαρά.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα

«Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα

Για την παράσταση «Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα, στο Θέατρο Ροές. Μαζί με τον Περλέγκα παίζουν τα μέλη της ομάδας «κι όμΩς κινείται».

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Στο θέατρο «Ροές» ο ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Αλεξανδροπούλου «(Α)Κατάλληλο Timing», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ο Αύγουστος, όσο μεγαλώνεις, μοιάζει πικρός. Οι περισ...

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων του Λάζαρου Αλεξάκη «Mind the gap», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 5 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Είχε φτάσει σε μικρή απόσταση από τη βιτρίνα, και το νυχτεριν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ