
Για την παράσταση της Άννας Κοκκίνου Εγώ ο Θουκυδίδης, ένας Αθηναίος, που παρουσιάζεται στο θέατρο Σφενδόνη.
Του Νίκου Ξένιου
Ποιος να κρατήσει μπορεί / Τη γύρη των ανθών / Όταν άνοιξη φυσά / Τα μαλλιά ποιος μπορεί ν' αρπάξει / Όταν φυτρώνουν πράσινα / Και την καρδιά / Ποιος μπορεί να σταματήσει / Όταν φουσκώνει πρωτοτάξιδα καράβια / Έτσι γλιστράνε / Μες στα δάχτυλα και χάνονται / Τα θαύματά μας / Κι όσοι δεν έχουν / τόπο για ν' αφήσουνε το σώμα τους / Το γυρίζουν εκεί / Όθε το πήρανε / Καταμεσής του απείρου.
Γιώργος Μπρουνιάς («Άκληροι»)
Σε δραματουργική συνεργασία με τον Νίκο Φλέσσα, η Άννα Κοκκίνου διαμόρφωσε την αφηγηματική σύνθεση «Εγώ ο Θουκυδίδης ένας Αθηναίος», που παρουσιάζεται στο θέατρο «Σφενδόνη», επιχειρώντας μια διασύνδεση με τη σύγχρονη ελληνική κι ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Ο Πελοποννησιακός πόλεμος, «κτήμα ες αεί» της παγκόσμιας ιστοριογραφίας και πρωτόλειο επιστημονικής προσέγγισης των συγκρούσεων των πόλεων-κρατών, μια μικρογραφία της παγκόσμιας πολιτικής σκηνής, σε εκτενές θεατρικό αναλόγιο που εντάσσεται σε μεταμοντέρνα αισθητική.
Thucydides Alimousius Technologicus
Μόνη της επί σκηνής, καθηλωμένη σ’ ένα αυτοκινούμενο αναπηρικό καροτσάκι που μετατρέπεται σε πτητική μηχανή τύπου Λεονάρντο ντα Βίντσι, χειριζόμενη τον ηλεκτρονικό έλεγχο της παράστασης και της φωνής και φορώντας ψιμύθιο μάσκας θεάτρου Νο, η Άννα Κοκκίνου παραπέμπει σε αισθητική Τζόρτζιο Μοροντέρ και Φριτς Λανγκ στο «Μετρόπολις», σε φουτουριστικό νουάρ της εποχής της μεταπυρηνικής καταστροφής, σε αμφίεση «Ρομποκόπ» ενός ανακριτή-ενορχηστρωτή εκτός χρόνου, στη σκηνογραφία του «Πυλάδη» από τους Χειμωνά/Φωτόπουλο, σε αιχμάλωτο με φτερά ορνιθοπτέρου που προσιδιάζουν στις σειρές κωπηλατών των τριήρων. Η κυρία Κοκκίνου αναζητά επισταμένως την «εσωτερική» δραματουργική δομή του άψογου ιστορικού κειμένου, που τα τελευταία χρόνια αποσπά το ενδιαφέρον του θεατρικού κόσμου όλο και περισσότερο (βλέπε την πρόσφατη δουλειά της Ρούλας Πατεράκη).
Στο κείμενο του ιστοριογράφου η κυρία Κοκκίνου ανακαλύπτει, εν σπέρματι, την τραγωδία: δηλαδή, την τραγική ανατροπή εκτός προσδοκώμενου μιας ανθρώπινης ψευδαίσθησης μεγαλείου που καταρρακώνεται από το βαρύ πεπρωμένο των ηρώων.
Η μουσική του Δημήτρη Ιατρόπουλου και η εικαστική παρέμβαση του Γιάννη Δημουλή, σε συνδυασμό με τη δυναμική αυτού του πρωτοφανούς οχήματος που αλωνίζει στην άδεια σκηνή μην μπορώντας να απογειωθεί, προσδίδουν μια δυναμική που ενεργοποιεί τομή στην ανάγνωση του κλασικού κειμένου: στο κείμενο του ιστοριογράφου η κυρία Κοκκίνου ανακαλύπτει, εν σπέρματι, την τραγωδία: δηλαδή, την τραγική ανατροπή εκτός προσδοκώμενου μιας ανθρώπινης ψευδαίσθησης μεγαλείου που καταρρακώνεται από το βαρύ πεπρωμένο των ηρώων.
Το κείμενο - μια σύνθεση αντιθέσεων
Ποιοι, όμως, είναι οι ήρωες της παράστασης; Ο πρώτος καταγεγραμμένος εμφύλιος στην ιστορία των εμφυλίων, στην αντιπαράθεση των εκπροσώπων των Αθηναίων προς τους εκπροσώπους των Μηλίων, όπου οι πρώτοι, με «μερκελικό» σαρκασμό προσπαθούν να πείσουν με λογικά επιχειρήματα τους δεύτερους να μην εξεγερθούν, παρά να επιστρατεύσουν ώριμη βούληση και αποφασιστικότητα- αποδεχόμενοι, φυσικά, τη μοίρα τους. Η εναλλαγή «φωνών» και η επιλογή των αποσπασμάτων συνεχίζεται με τα Κερκυραϊκά: ένας μικρότερος εμφύλιος που προκαλείται από την άσκηση ιμπεριαλιστικής πολιτικής των δύο αντιμαχόμενων δυνάμεων της κλασικής εποχής, που στην ουσία είναι αντιπαράθεση δύο μοντέλων ζωής τελείως διαφορετικών: εκείνου που βασίζεται στην υπεροπλία και αναπαράγει τον νόμο του ισχυροτέρου, κι εκείνου που καταφεύγει στη ρητορική για να υπερασπιστεί τον νόμο του σωφρονεστέρου. Η ειρωνεία συνίσταται στη σύνθεση των δύο τακτικών, πάγια πολιτική της Αθηναϊκής Ηγεμονίας, όπως ανιχνεύεται πίσω από τις δημηγορίες του Θουκυδίδη: η Αθήνα θέλει να πείσει τους πάντες ότι το συμφέρον τους είναι να υποταγούν στη συμμαχία της, μια συμμαχία επιβεβλημένη δια πυρός και σιδήρου.
Η πόλη που θα κληροδοτήσει την παγκόσμια γραμματεία με τον πλέον αυτάρεσκο και πανηγυρικό επικήδειο της ιστορίας, τον Επιτάφιο λόγο του Περικλή, θα αντικρύσει το άνθος της νεολαίας της να σαπίζει στα κάτεργα/λατομεία των Συρακουσίων οδηγούμενη, με σπασμένα φτερά, στον όλεθρο.
Οι παραπομπές στο σήμερα είναι ολοφάνερες: ο υπερφίαλος Αλκιβιάδης, ο δεισιδαίμων Νικίας, η ειρωνεία μιας επηρμένης πόλης που «βλογάει τα γένια της» στο ξεκίνημα της Σικελικής Εκστρατείας, ενώ τα αντίξοα καιρικά φαινόμενα συνιστούν κακούς οιωνούς, προδιαγράφοντας τη ζοφερή εξέλιξη: η πόλη που, δια στόματος Θουκυδίδη, θα κληροδοτήσει την παγκόσμια γραμματεία με τον πλέον αυτάρεσκο και πανηγυρικό επικήδειο της ιστορίας, τον Επιτάφιο λόγο του Περικλή, θα αντικρύσει το άνθος της νεολαίας της να σαπίζει στα κάτεργα/λατομεία των Συρακουσίων οδηγούμενη, με σπασμένα φτερά, στον όλεθρο.
Παρά τις δραματουργικές δομές που εισηγείται, η παράσταση «Εγώ, ο Θουκυδίδης, ένας Αθηναίος» δεν ολοκληρώνει την απόδοση των χαρακτήρων ώστε να υλοποιηθούν οι συγκρούσεις επί σκηνής, προβληματίζει όμως και αφυπνίζει τον θεατή, κάνοντας ένα βήμα μπροστά από το θεατρικό αναλόγιο. Η μεγάλη ηθοποιός επιστρατεύει βαθύτατη μελέτη των κλασικών κειμένων και υψηλό βαθμό πειθαρχίας, συνεχίζει το προσωπικό της επίτευγμα των καλύτερων μονολόγων που έχει δει η ελληνική θεατρική σκηνή τα τελευταία τριάντα χρόνια (βλ. «Αποσπάσματα από το έργο του Βιζυηνού») και επιδεικνύει το ήθος ενός θεατρανθρώπου που στέκεται πάντα στην κορυφή των περιστάσεων, παράγοντας υψηλής αισθητικής θεατρικά γεγονότα.
* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.
ΘΕΑΤΡΟ ΣΦΕΝΔΟΝΗ, Μακρή 4, Μακρυγιάννη , Τηλ.: 215 5158968
Μετάφραση: Ν.Μ. Σκουτερόπουλος
Δραματουργική επεξεργασία: Άννα Κοκκίνου- Νίκος Φλέσσας.
Μουσική επιμέλεια: Δημήτρης Ιατρόπουλος.
Σκηνικό: Άννα Κοκκίνου. Φωτισμοί: Χρήστος Τσόγκας. Βοηθός σκηνοθέτη: Λία Ανδρέου. Φωτογραφίες: Σπύρος Σταβέρης