alt

Για την παράσταση Η αρκούδα σε σκηνοθεσία του Νίκου Διαμαντή.

Του Νίκου Ξένιου

Στο θέατρο «Σημείο» είδαμε το λυρικό έργο του Ουίλιαμ Ουώλτον Αρκούδα, βασισμένo στο ομώνυμο μονόπρακτο του Τσέχωφ, σε σκηνοθεσία Νίκου Διαμαντή και μουσική διδασκαλία του Νίκου Βασιλείου.

Στον ρόλο της Πόποβα, η εξαιρετική Ειρήνη Αθανασίου ενσάρκωσε την «εύθυμη» αυτήν χήρα με ευαισθησία και επαγγελματική αρτιότητα, κομίζοντας επί σκηνής μια πληθωρική παρουσία, με έντονη θηλυκότητα, σκαμπρόζικο χιούμορ και μεγάλη γκάμα χειρονομιών μιμικού χαρακτήρα. Ισάξιοι στο πλευρό της στάθηκαν ο Αρκάδιος Ρακόπουλος (εναλλάξ στον ρόλο του Σμιρνόφ με τον Μιχάλη Ψύρρα) που απέδωσε τον παιγνιώδη (“silly”) ρόλο του με δυναμισμό και ποικιλία εκφραστικών μέσων, καθώς και ο καρατερίστας Μιχάλης Κατσούλης, στον ρόλο του Λούκα. Η διαστολή των συναισθημάτων και η ακρότητα των ψυχικών αντιδράσεων των χαρακτήρων που απαιτεί το μουσικοθεατρικό αυτό είδος ήταν άψογα διδαγμένα από τον Νίκο Βασιλείου, παρόντα στο πιάνο.

Η στιλιστική ελευθερία της σύνθεσης και τα στοιχεία παντομίμας και παρωδίας που αφομοιώνει παραπέμπουν στο καμπαρέ, στο θέατρο βαριετέ και στην παντομίμα.

Ο Ουίλιαμ Ουώλτον έγραψε αρκετά κινηματογραφικά σενάρια και libretti για μιούζικαλ, οπερέττες και soundtracks γνωστών ταινιών. Η Aρκούδα είναι η δεύτερη όπερα του βρετανού συνθέτη, μετά το Τρωίλος και Χρυσηίδα: είναι μεταφορά του ομώνυμου μονόπρακτου του Άντον Τσέχοφ από τον λιμπρετίστα Πωλ Ντεν σε λυρικό θέατρο, μετά από παραγγελία του ιδρύματος Κουσεβίτσκι, το 1958, και πρωτοπαρουσιάστηκε επί σκηνής το 1967. Το έργο έφερε εξαρχής τον υπότιτλο «μια μικρή εξτραβαγκάντζα», γιατί η στιλιστική ελευθερία της σύνθεσης και τα στοιχεία παντομίμας και παρωδίας που αφομοιώνει παραπέμπουν στο καμπαρέ, στο θέατρο βαριετέ και στην παντομίμα. Αυτή η “whimsical” εκδοχή ενός ποιητικού θέματος υπήρξε είδος ιδιαίτερα δημοφιλές στη βικτωριανή Αγγλία και στη Νέα Υόρκη των μέσων του 19ου αιώνα και προέκυψε από «pastiche» στίχων ενός κλασικού θεατρικού κειμένου, κατά προτίμησιν μονόπρακτου.

«I was a constant, faithful wife»

Ένα από τα νεανικά έργα του Τσέχωφ, η «Αρκούδα» έμεινε στο θέατρο ως η παρωδία της αγάπης για τη βότκα, της αποφυγής των χρεών και του δανειστή, της «βουτιάς» στο συναίσθημα και της υπερβολής του πένθους, των ξεσπασμάτων και των θεμάτων «τιμής», όπως της μονομαχίας: όλα αυτά αποδοσμένα στο επίπεδο της φάρσας, που όμως προσέφερε τη δυνατότητα σατιρικής διαπραγμάτευσης των πιο τυπικών «ρωσικών» χαρακτηριστικών σε μια σύνθεση «όπερας μπούφας», όπως αυτή του Ουώλτον. Ο μικρός αριθμός ερμηνευτών που απαιτεί το ανέβασμα αυτής της όπερας «δωματίου» και το πλήθος δραματικών περιστατικών που περιλαμβάνει στη χρονική έκταση μιας ώρας δίνει το έδαφος σε μουσικούς και τραγουδιστές να επιδείξουν τις ερμηνευτικές τους ικανότητες και να αγαπηθούν από το αστικό κοινό χωρίς αυτό να προϋποθέτει ογκώδη, ακριβά σκηνικά και πολυδάπανες, χρονοβόρες παραγωγές.

alt
    Ο William Walton
 

Στα 1888, στο δωμάτιο σχεδίου του εξοχικού της Γιελίνα Πόποβα επικρατεί πένθος: η Πόποβα θρηνεί τον θάνατο του άντρα της. Ο υπηρέτης της Λούκα προσπαθεί να την ανασύρει από το πένθος: «Ο Νικολάι Μιχαήλοβιτς πέθανε, έτσι ήταν γραφτό, θέλημα Θεού, ας είναι στη Βασιλεία των Ουρανών... Τον κλάψατε και τον θρηνήσατε αρκετά, φτάνει πια!». Το σπίτι επισκέπτεται ο απόστρατος αρχιστράτηγος Σμιρνόφ, απαιτώντας να του αποδοθούν τα δανεικά 1300 ρούβλια που του χρωστούσε ο μεταστάς σύζυγος. Η χήρα τον παρακαλεί να μην διαταράσσει τη γαλήνη της, κι εκείνος εξοργίζεται. Τον προσβάλλει αποκαλώντας τον «αρκούδα» για τους άξεστους τρόπους τους, ενώ εκείνος την ειρωνεύεται και με υπερβολικό τρόπο χαρακτηρίζει ανυπόφορες και απατηλές όλες τις γυναίκες, οδηγώντας την στην εξομολόγηση πως ο άντρας της την απατούσε: «Με άφηνε μόνη ολόκληρες εβδομάδες, φλερτάριζε μπροστά στα μάτια μου άλλες γυναίκες και μ' απατούσε, σκορπούσε τα λεφτά μου στον αέρα, έπαιζε με τα αισθήματα μου... Εγώ όμως, παρ' όλ' αυτά, τον αγαπούσα και του ήμουν πιστή». Η διένεξη Πόποβας και Σμιρνόφ οδηγεί σε πρόκληση μονομαχίας, ενώ όμως ο Σμιρνόφ προσπαθεί να δείξει στη χήρα τη χρήση του περιστρόφου, το μίσος τους μεταστρέφεται σε ερωτικό πάθος και περίπτυξη.

Ο ρόλος της Πόποβα συγκεντρώνει με επιτυχία όλα αυτά τα clichets που μια «εύθυμη χήρα» θα μπορούσε να ερμηνεύσει επί σκηνής με χιούμορ, καθώς ο δισταγμός ανάμεσα στο επιβεβλημένο πένθος και τον σφύζοντα ερωτισμό της είναι από μόνος του κωμικός.

Την Opera Seria οι Βρετανοί την αγάπησαν όσο κανείς άλλος, παρά το γεγονός ότι δεν ταιριάζει με το εθνικό ταμπεραμέντο τους. Ωστόσο, μπορεί κανείς να ισχυρισθεί το ακριβώς αντίθετο, πως δηλαδή δεν πρόκειται για ζήτημα εθνικής ιδιοσυγκρασίας, εφόσον ο υπαινικτικός ερωτισμός και ο καθωσπρεπισμός που καταρρέει είναι ζητήματα που απασχολούν μάλλον τις σεμνότυφες κοινωνίες. Έπειτα, το ελαφρό μουσικό θέατρο αναγνωρίστηκε ως ισάξιο είδος μόνο μετά τους σκηνικούς θριάμβους της μουσικής κωμωδίας των Gilbert & Sullivan και του αγγλικού Music Hall. Η εξεικόνιση της γυναικείας σεξουαλικότητας που μας κληροδότησε το μπουρλέσκ περιλάμβανε τόσο την εκδοχή της χειραφετημένης γυναίκας του θεάτρου, όσο και την εκδοχή της υποταγμένης γυναίκας της βικτωριανής κοινωνίας, στα πλαίσια της οποίας η επαγγελματική απασχόληση μιας γυναίκας επί σκηνής ισοδυναμούσε στην αστική αντίληψη με μια μορφή «εκπόρνευσής» της, εφόσον γινόταν επί χρήμασι. Ο ρόλος της Πόποβα συγκεντρώνει με επιτυχία όλα αυτά τα clichets που μια «εύθυμη χήρα» θα μπορούσε να ερμηνεύσει επί σκηνής με χιούμορ, καθώς ο δισταγμός ανάμεσα στο επιβεβλημένο πένθος και τον σφύζοντα ερωτισμό της είναι από μόνος του κωμικός. Είναι όμως άκρως ανθρώπινη και συγκινητική και η αμφιθυμία του Σμιρνόφ ανάμεσα στη στιβαρότητα του χρεώστη-διεκδικητή και την τρωτότητα του ερωτοχτυπημένου άνδρα.

Όπως η όπερα-μπαλάντα, έτσι και τα μπουρλέσκ είδη και οι εξτραβαγκάντζες εισήγαγαν στο λυρικό θέατρο συνθέσεις ποικίλες, που ενέτασσαν με επιτυχία λαϊκά τραγούδια, δημοφιλή στιχάκια και οπερατικές άριες, στοιχεία χορού και μιμικής, φανταχτερά κοστούμια δανεισμένα από το γαλλικό και γερμανικό καμπαρέ, ενώ στέγαζαν ακραίες ερμηνευτικές δυνατότητες, όπως την υπόδυση γυναικείων ρόλων από άνδρες τραγουδιστές και το αντίστροφο. Koινός τους στόχος ήταν το κοινό να αποστασιοποιηθεί από το βαρύ ήθος των νεοκλασικών ρόλων και να ψυχαγωγηθεί διασκεδάζοντας.

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το φως μιας λίμνης» & «Η στιγμή της καρδιάς»: Δύο ενδιαφέρουσες σκηνικές προτάσεις στο Φεστιβάλ Αθηνών

«Το φως μιας λίμνης» & «Η στιγμή της καρδιάς»: Δύο ενδιαφέρουσες σκηνικές προτάσεις στο Φεστιβάλ Αθηνών

Για τις παραστάσεις «Το φως μιας λίμνης» των El Conde de Torrefiel και το «Η στιγμή της καρδιάς» της Αλεξάνδρας Βάιερσταλ, αμφότερες στην Πειραιώς 260, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Το φως μιας λίμνης».

Γράφει ο Νίκος ...

«Άνθρωπος του Θεού» του Ανδρέα Κέντζου & «Η ταράτσα» του Ζαν-Κλοντ Καριέρ: Δύο παραστάσεις που ξεχώρισαν

«Άνθρωπος του Θεού» του Ανδρέα Κέντζου & «Η ταράτσα» του Ζαν-Κλοντ Καριέρ: Δύο παραστάσεις που ξεχώρισαν

Για τις θεατρικές παραστάσεις «Άνθρωπος του Θεού» του Ανδρέα Κεντζού, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Γεωργαλά στο Θέατρο 104 και «Η ταράτσα» του Ζαν-Κλοντ Καριέρ, σε σκηνοθεσία Τάσου Πυργιέρη στο Σύγχρονο Θέατρο. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση  «Άνθρωπος του Θεού».

...
«Ο κυνηγός πέφτει θύμα της σκιάς του», «Vagabundus» & «Far from the end»: Τρεις πολύ σημαντικές παραστάσεις στο Φεστιβάλ Αθηνών

«Ο κυνηγός πέφτει θύμα της σκιάς του», «Vagabundus» & «Far from the end»: Τρεις πολύ σημαντικές παραστάσεις στο Φεστιβάλ Αθηνών

Τρεις σημαντικές παραστάσεις στο Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου που είδαμε πρόσφατα: «Ο κυνηγός πέφτει θύμα της σκιάς του» από το Back to back Theatre, «Vagabundus» του Idio Chichava και «Far from the end» των Χριστίνας Γουζέλη και Paul Blackman. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Ο κυνηγός πέφτει θύμα της σκ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Tempo perso» της Κούλας Αδαλόγλου (κριτική) – Σε πορεία κάθαρσης

«Tempo perso» της Κούλας Αδαλόγλου (κριτική) – Σε πορεία κάθαρσης

Για την ποιητική συλλογή της Κούλας Αδαλόγλου «Tempo perso» (εκδ. Σαιξπηρικόν).

Γράφει ο Δημήτρης Μπαλτάς

...

Τι είναι ένα «βιβλίο»; Έλληνες συγγραφείς και εκδότες ζητούν να εξαιρούνται από τον όρο «βιβλίο» τα έργα Τεχνητής Νοημοσύνης

Τι είναι ένα «βιβλίο»; Έλληνες συγγραφείς και εκδότες ζητούν να εξαιρούνται από τον όρο «βιβλίο» τα έργα Τεχνητής Νοημοσύνης

Οι Έλληνες συγγραφείς και εκδότες με επιστολή τους ζητούν την υιοθέτηση ενός ακριβούς ορισμού για τη λέξη «βιβλίο», εξαιρώντας ρητά από αυτόν οποιοδήποτε κείμενο έχει δημιουργηθεί ή μεταφραστεί εξ ολοκλήρου από Τεχνητή Νοημοσύνη.

Επιμέλεια: Book Press ...

Γωγώ Φώτου: «Η τέλεια γυναίκα είναι ένα ψέμα»

Γωγώ Φώτου: «Η τέλεια γυναίκα είναι ένα ψέμα»

Η Γωγώ Φώτου μας συστήθηκε πρόσφατα με το μυθιστόρημά της «Babython – Μια ασύλληπτη ιστορία» (εκδ. Key Books).

Επιμέλεια: Book Press

Τι απαντάτε σε όσους θα πουν: ακόμη μία συγγραφέας; Τι το καινούργιο φέρνει; ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Ανί Ερνό [Annie Ernaux], «Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Ιουνίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τα σουπερμάρκετ και ο...

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργο της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Ποιος είναι ο ακριβής ρόλος της καρδιάς και ποιος του εγκεφάλου; Ποιοι μύθοι σχετικά με αυτά τα δύο όργανα καλλιεργούνται από τη σύγχρονη κουλτούρα; Τι αποτελεί «τραυματική εμπειρία» και πώς μπορούμε να αλληλεπιδράσουμε αποτελεσματικά με τα νεαρά αυτιστικά άτομα; Τέσσερα νέα βιβλία από τις εκδόσεις Gutenberg καταπιά...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ