
Για το φεστιβάλ χορού Onassis Dance Days (ODD) που παρουσιάστηκε στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, αποκλειστικά από γυναίκες χορογράφους. Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την παράσταση της Ξένιας Κογχυλάκη «Bang bang bodies»
Γράφει ο Νίκος Ξένιος
Τοξική πατριαρχία; Κοινωνικός έλεγχος; Ερωτική επιθυμία που ευνουχίζει; Φετιχισμός; Οφθαλμολαγνία; Εμμονή, διαστροφή ή αμιγώς πορνογραφική ματιά; Γυναίκες χορογράφοι δίνουν τη δική τους πινελιά σε μια σειρά από ανοιχτά ζητήματα του ανθρώπινου ερωτισμού, κοινός παρονομαστής των οποίων είναι η απροκάλυπτη βία, δημιουργίες που φιλοξενεί φέτος η Στέγη Ιδρύματος Ωνάση. Μέχρι στιγμής ο θεσμός έχει φιλοξενήσει περίπου σαράντα νέους χορογράφους στο ομώνυμο ετήσιο φεστιβάλ Onassis Dance Days (ODD). Και φέτος φιλοξένησε μια γκάμα παραστάσεων οι περισσότερες από τις οποίες έχουν υβριδικό και πειραματικό χαρακτήρα, εγγίζουν δε σε μεγάλο βαθμό την πλήρη ακινησία: έντονος προβληματισμός περί των ορίων κίνησης και ακινησίας ανακύπτει από τις παραγωγές της Έλενας Αντωνίου και της Νεφέλης Αστερίου, ενώ η Χαρά Κότσαλη διαφοροποιείται θεματικά. Φιλοξενούμενη του φεστιβάλ γυναικών χορογράφων είναι η αργεντινή Μαρίνα Οτέρο.
Η Νεφέλη Αστερίου συνθέτει ένα προσωπικό «θηριολόγιο» (bestiaire, στη Μικρή Σκηνή) που απηχεί στερεοτυπικές αντιλήψεις για τη γυναίκα ως ερωτικό αντικείμενο. Η γυναίκα-φάλαινα, η γυναίκα-συλφίδα, η γυναίκα-γαζέλα, η γυναίκα-σειρήνα, η σκύλα και η γοργόνα κινούνται στο ηχητικό τοπίο της Youness Aboulakou και αποδίδουν τις βίαιες μεταμορφώσεις της βίαιης ανδρικής οπτικής πάνω στο γυναικείο δέμας, πάνω στη θηλυκότητα και πάνω στην «αντικειμενο-ποίηση» (objectification) του σώματος της ερωτικής συντρόφου.
Η Έλενα Αντωνίου (που την ξέρουμε από τη χορογραφία της «Mainstage», του 2019) έρχεται με την performance «Τοπίο» να ακολουθήσει τον ηχητικό σχεδιασμό του Σταύρου Γασπαράτου με αργές μετατοπίσεις πάνω σε ένα ικρίωμα που στήθηκε ειδικά για την παράσταση πάνω από τα καθίσματα της κεντρικής σκηνής της Στέγης. Πρόκειται για ένα σύνολο από αναδιαμορφώσεις ενός σταθερού μοτίβου που διακρίνεται για τον βασανιστικά αργό ρυθμό του και την απόλυτη φωτιστική μονοτονία. Το βέβαιο είναι πως η υπομονή του κοινού δοκιμάζεται αρκετά με τη σύγχιση των περιγραμμάτων που αφορούν την την περιοχή της κίνησης των μελών του ανθρώπινου κορμιού και εκείνην της πλήρους ακινησίας των.
Η Χαρά Κότσαλη (που την είδαμε σε χορογραφία της Μαργαρίτας Τρίκκα το 2019, καθώς και πέρυσι, στο «Larsen C» του Παπαδόπουλου) σαρκάζει με ιδιαίτερο χιούμορ την απώλεια της αυτονομίας του σώματος, τη δαιμονοληψία ή τις εμμονές μεταφυσικού τύπου που οδηγούν σε παραίσθηση επικοινωνίας με το επέκεινα στην παράσταση «To be possessed» (μικρή σκηνή). Η παράσταση περιλαμβάνει τη γκράφιτι απόδοση της εφήμερης αισθητικής που αντιστοιχεί στο «φευγάτο» μυαλό των «δαιμονισμένων», και προφανώς έχει προκύψει από μια σοβαρή μελέτη ανθρωπολογικού τύπου της δημιουργού κι από την εξίσου σοβαρή δραματουργική επεξεργασία της Δήμητρας Μητροπούλου. Το ηχητικό τοπίο αυτής της ευφυούς σύλληψης που εκτελείται με ακρίβεια δευτερολέπτου το υπογράφουν ο Περικλής Πραβητας, ο Jeph Vanger και η Δήμητρα Τρυπάνη.
Όμως το κορυφαίο γεγονός του αφιερώματος της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση ήταν το δίδυμο παραστάσεων της αργεντινής περφόρμερ και χορογράφου Marina Otero με δύο παραστάσεις παραπληρωματικές: το FUCK ME και το LOVE ME. Και οι δυο (με διαφορετικό τρόπο καθεμιά) ιδιαίτερα τολμηρές ως προς το θεματολόγιο και την παρρησία καταδήλωσης της μοναξιάς μιας δημιουργού που δηλώνει «πρόσφυγας», «μετανάστις» και συστήνεται ως «χορεύτρια που δεν χορεύει», αλλά σκηνοθετεί ένα πρότζεκτ εν εξελίξει (Remember to Live είναι η ονομασία του πρότζεκτ, το πρώτο μέρος του οποίου έφερε τον τίτλο «Andrea» το 2012 και το δεύτερο μέρος είχε βιο-δραματικό χαρακτήρα και έφερε τον τίτλο «Remember 30 Years to Live 65 Minutes»).
Ακολουθεί το LOVE ME: μια προσωπική εκμυστήρευση ανικανότητας ερωτικής επικοινωνίας και ένα άπλωμα χεριού προς το κοινό.
Στο FUCK ME πέντε άντρες γδύνονται τελείως ανάμεσα στο κοινό και στελεχώνουν όλους τους χαρακτήρες που επιθυμεί η χορογράφος, καταργούν τα κλισέ του φύλου τους και απαθανατίζουν το σφρίγος της νεότητας. Ένας ανάμεσά τους υποδύεται τη χορογράφο και χορεύει στη θέση της, καθώς παράλληλα εκείνη οικοδομεί έναν προσωπικό μύθο αναπηρίας, ευθραυστότητας και τελικής «κατάρρευσης» που έχει κάποια προσωπική βάση πραγματικότητας. Ο μύθος θα διαλυθεί με το τέλος της παράστασης, ενώ ο προβληματισμός θα μείνει ανοικτός. Ακολουθεί το LOVE ME: μια προσωπική εκμυστήρευση ανικανότητας ερωτικής επικοινωνίας και ένα άπλωμα χεριού προς το κοινό. «Το σεξ σχετίζεται με το σώμα. Η αγάπη δεν είναι τόσο “σώμα” όσο χρόνος. Το LOVE ME μιλάει για την αγάπη αλλά και τη βία, και είναι κατά κάποιο τρόπο ένα μεγάλο αντίο στο μέρος που γεννήθηκα και μεγάλωσα», δηλώνει σε συνέντευξή της η Οτέρο, που προ(σ)καλεί το κοινό να την αγαπήσει δίνοντάς του το προσωπικό της τηλέφωνο.
Τα όρια της σκηνικής σύμβασης καταργούνται στην αυτοβιογραφική σύλληψη της Οτέρο και του Martín Flores Cárdenas: η δημιουργός αναδεικνύεται σε μαιτρ της ψευδαίσθησης (δηλώνει επιρροές από τους Τhomas Οstermeier, Grupo Krapp, Carolina Bianchi, Florentina Holzinger, Jêróme Bel, Federico León, Diana Szeinblum, Milo Rau, Emilio García Wehbi, Pablo Rotemberg, Sergio Blanco, Angélica Liddell και Phia Menard). Αναγορεύεται, επίσης, κορυφαία εκφραστής του σκηνικού ψεύδους: όμως το μύθευμά της αναγορεύεται σε προτέρημα, εφόσον η δημιουργός αυτοσαρκάζεται και το υπονομεύει συστηματικά. Η έκθεση του γυμνού σώματός της δεν περιέχει ίχνος ναρκισσισμού, παρά τον απόλυτα ενδοστροφικό και αυτοαναφορικό τόνο του κειμένου που προβάλλεται στην οθόνη: εκθέτει τις ατέλειές του και οπτικά και λεκτικά, ενώ μια πραγματική αποκάλυψη είναι η περφόρμανς που ακολουθεί της απόλυτης σιωπής.
Δυστυχώς δεν κατάφερα να δω την παράσταση της Ξένιας Κογχυλάκη.
* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Τα σπλάχνα» (εκδ. Κριτική).
INFO
Σχεδιασμός & Επιμέλεια ODD: Ιλειάνα Δημάδη, Αφροδίτη Παναγιωτάκου, Κωνσταντίνος Τζάθας
Επικεφαλής Παραγωγής: Βασίλης Παναγιωτακόπουλος
Οργάνωση Παραγωγής: Χριστίνα Πιτούλη, Δέσποινα Σιφνιάδου
Εκτέλεση Παραγωγής: Δανάη Γιαννακοπούλου, Ιουλία Σταμούλη, Δήμητρα Μπουζάνη
Τεχνική Διεύθυνση: Λευτέρης Καραμπίλας, Γιάννης Ντόβας
Stage Managers: Κατερίνα Γεωργουδάκη, Κατερίνα Κότσου, Ναταλία Βορριά, Μελίνα Λορκίδη
Artistic Mentoring: Moriah Evans, Christian Rizzo
Οργάνωση Δράσεων Εξωστρέφειας: Χριστίνα Λιάτα
Οργάνωση Δράσεων Onassis AiR: Νεφέλη Μυρωδιά, Μυρτώ Κατσιμίχα, Σωτηρία Σμυρναίου
Παραγωγή: Στέγη Ιδρύματος Ωνάση