baladeur

Αποτυπώνοντας την παθογένεια στις δομές της νεοελληνικής κοινωνίας των δεκαετιών ’70-’80, ο «Γάμος» του Μάριου Ποντίκα είναι τεκμήριο του νατουραλισμού στο θέατρό μας, φαίνεται όμως ότι επανέρχεται στο προσκήνιο σαράντα χρόνια μετά ως άκρως ρεαλιστικό έργο, με τα πρόσφατα γεγονότα κακοποίησης και δολοφονίας γυναικών. Φωτογραφία: Γιώργος Χατζηνικολάου, Μαρία Αναματερού

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

«Ο Γάμος», που στοχεύει στη στηλίτευση του ανδροκρατούμενου σύμπαντος μέσα στο οποίο όλοι γαλουχηθήκαμε και που, ευτυχώς δέχεται τα πυρά της σύγχρονης ορθολογικής προσέγγισης, συνιστά ένα ακραίο σκηνικό ντοκουμέντο σεξιστικής βίας που η Ελένη Σκότη το αξιοποιεί με τον καλύτερο τρόπο στο θέατρο «Επί Κολωνώ» σε συνεργασία με την ομάδα ΝΑΜΑ. Κανένα από τα νοσηρά φαινόμενα της σεξουαλικής διάκρισης, της σεξουαλικής υποταγής και του βιασμού των γυναικών δεν προκύπτουν από παρθενογένεση: είναι το αποτέλεσμα αιώνων κοινωνικών διεργασιών, θεσμικής αναπηρίας και μεσαιωνικών, σκοταδιστικών νοοτροπιών που επισωρεύονται για να διαμορφώσουν χαρακτήρες και καταστάσεις. Είναι φυσικό, λοιπόν, την κυρία Σκότη την απασχολήσει το κοινωνικό πλαίσιο με τη σωρεία στεροτύπων και προκαταλήψεων που το χαρακτηρίζουν, έτσι ώστε το έργο να διατηρήσει τις γνήσιες νατουραλιστικές του διαστάσεις.

Το έγκλημα το διενεργεί η κοινωνία ως ψηφιδωτο ρόλων ενεργών και ρόλων παρατηρητών, που εγκολπώνεται, ευνοεί και καλλιεργεί τη λογική του βιασμού. Ως άντρας-μάρτυρας στο δικαστήριο, ως γυναίκα-μάρτυρας, ως πραγματογνώμων, ως γυναικολόγος, ως εισαγγελέας, ως φίλος του βιαστή και ως ο ίδιος ο βιαστής, ο Στέλιος Δημόπουλος κρατά τα σκήπτρα της παράστασης: σε εφτά διαφορετικούς ρόλους μεταμορφώνεται και αποδίδει την πολυπρόσωπη κοινωνική παρέμβαση στο δράμα του Κοριτσιού, εναλλάσσοντας με μεγάλη ευελιξία τους ρόλους κι επιστρατεύοντας ένα σακάκι, ένα χτένισμα ή μια αλλοίωση της φωνής. Είναι ένας εξαιρετικός ηθοποιός γιατί, εν κατακλείδι, τα διαφορετικά πρόσωπα που υποδύεται ανάγονται με μεγάλη ευκολία σε ένα και το αυτό: το αδιάκριτο, προκατειλημμένο, καταδικαστικό μάτι του κοινωνικού περίγυρου, που δεν γνωρίζει δικαιοσύνη.

Ο Οίκος αναπαράγει τη σεξιστική λογική που διέπει το ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο, μετατρεπόμενος σε ικρίωμα κυριολεκτικής εκτέλεσης των γυναικών.

Η σκληρή πραγματικότητα περνά, φυσικά, μέσα στο σπίτι και υλοποιείται ανάμεσα σε τέσσερα πρόσωπα/αρχετυπικούς ρόλους: τη Μητέρα, την Αδελφή, το Κορίτσι-θύμα και τον Πατέρα. Ο Οίκος αναπαράγει τη σεξιστική λογική που διέπει το ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο, μετατρεπόμενος σε ικρίωμα κυριολεκτικής εκτέλεσης των γυναικών: η Μαρία Κάτσενου ανταποκρίνεται θαυμάσια στον ρόλο της Μητέρας που είναι συνένοχη και υποκρίτρια, παρά την επιδερμική της τρυφερότητα προς την πολύπαθη κόρη της. Διπλή αντανάκλαση του τέρατος που κυοφορείται στον γάμο, γιατί και ο δικός της γάμος δεν είναι παρά μια συσσωρευμένη αποδοχή της βίας, του βιασμού (εντός γάμου) και της σιωπηρής υποταγής. Η Μητέρα δεν παραδέχεται λεκτικά τη μακάβρια πραγματικότητα, ενώ ο Πατέρας τη διατυπώνει σε μια σειρά κυνικών φράσεων και συμπεριφορών, αναδεικνύοντας την αλήθεια της: είναι εντυπωσιακό το πώς ο Μάριος Ποντίκας βάζει στο στόμα αυτού του κακούργου τις μεγάλες αλήθειες που διαπιστώνει στην πραγματικότητα γύρω του.

Η φυσική εμφάνιση κτηνώδους αρσενικού και ο τόνος της φωνής του Ηλία Βαλάση καλύπτουν όλη τη γκάμα συναισθηματικών αντιδράσεων του ανήθικου Πατέρα-Αφέντη, η παρόρμηση και η βία του οποίου ξεσπά στα άμοιρα θηλυκά που τον περιβάλλουν, με τη συγκατάθεση του περίγυρου και με την επικρατούσα «πρακτική» λογική ως άλλοθι: αποστομωτική ευθύτητα που ισοδυναμεί με τον κυνισμό, ωμότητα που συγχέεται με την ανδροπρέπεια, εγκληματική ασυνειδησία που εξισώνεται με τον ρεαλισμό: δηλαδή, όλες οι προϋποθέσεις για στηθεί η σκηνή μιας σύγχρονης τραγωδίας που ανακινεί την οργή και το αίσθημα δικαιοσύνης του θεατή.

Εν ολίγοις, τα πάντα υπαγορεύουν με κακοποιητική δολιότητα την αποδοχή του βιασμού ως θεσμοθετημένης προϋπόθεσης του γάμου.

Στην ίδια γραμμή συγκατάνευσης προς τον εγκληματικό «γάμο», η Αθανασία Κουρκάκη έρχεται στον ρόλο της Αδελφής να ενσαρκώσει την ευθυνοφοβία και τη συνειδησιακή ελαφρότητα. Συνεργός, και αυτή, στη θυσία της αδελφής της, δρώντας και αντιλαμβανόμενη τον κόσμο στην πατρογραμμική λογική, επίκουρη στον βασανισμό του θύματος που θα συρθεί ως αμνός και χωρίς πρωτοβουλία στον βωμό της κοινωνικής «εικόνας». Τις δυο αδελφές δεν τις διαφοροποιεί ο ορισμός του βιασμού καθεαυτόν, όσο το κατά πόσον συγκατατίθενται σ' αυτόν. Η Αδελφή θα συγκατατεθεί «αφομοιώνοντας» την ανδρική εξουσία, ενώ το Κορίτσι θα θυσιαστεί, αναλαμβάνοντας παθητικά τον ρόλο του σφαγίου: εν ολίγοις, τα πάντα υπαγορεύουν με κακοποιητική δολιότητα την αποδοχή του βιασμού ως θεσμοθετημένης προϋπόθεσης του γάμου (η έκβαση του έργου το επιβεβαιώνει: ο γάμος καθαγιάζει τον βιασμό και τον αποποινικοποιεί). Στον αντίποδα του «αφομοιωμένου» φαλλοκρατισμού της Αδελφής της, η Μέγκυ Σούλι ενσαρκώνει πολύ συγκινητικά το κακοποιημένο Κορίτσι, ερμηνεύοντας κυρίως με το σώμα και τις κραυγές της, εφόσον δεν αρθρώνει ούτε λέξη και έχει μετατραπεί σε αντικείμενο άσκησης της βίας όλων, σε «σάκο του μποξ» όπου όλοι εκτονώνουν την κακουργία τους.

Η γυναίκα ως αντικείμενο βιασμού, το ζήτημα της περίφημης «τιμής», η λεκτική και σωματική βία εις βάρος κάθε γυναίκας (συζύγου, αδελφής, ερωμένης ή κόρης), εν τέλει το πώς απηχεί κοινωνικά το φαλλοκρατικό μοντέλο του παρελθόντος: αυτά τα ζητήματα πραγματεύεται το κλασικό, πλέον, έργο του Ποντίκα, που επανεπικαιροποιείται με ανησυχητικό τρόπο. Η αυτοπυρπόληση που υποβάλλεται ως ιδέα είναι χειροπιαστό τεκμήριο της ενοχικής σχέσης των δύο φύλων και είναι σήμα κατατεθέν του κανιβαλικού προτύπου κοινωνίας: ενώ εκ πρώτης όψεως θα μπορούσε να φαντάζει ως μελοδραματική υπερβολή, τελικά ως δραματουργική επιλογή επιτυγχάνει να συνοψίσει το τεράστιο μέγεθος του ηθικού εγκλήματος και της αυτουργίας που βαραίνει όλα τα συνένοχα μέλη της «αγίας» ελληνικής οικογένειας.

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Τα σπλάχνα» (εκδ. Κριτική).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Festen» του Τόμας Βίντερμπεργκ, σε σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου

«Festen» του Τόμας Βίντερμπεργκ, σε σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου

Για το «Festen» του Τόμας Βίντερμπεργκ, σε σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου, στο θέατρο ΑΛΜΑ. 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Στο θέατρο «Άλμα» ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος επέλεξε να σκηνοθετήσει τη δύσκολη θεατρική διασκευή της κινηματογραφικής ταινίας «FESTEN» («Οικογενειακή γιορ...

«Θέλω να δω τον Πάπα» – Η 85χρονη οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, επίκαιρη και απολαυστική

«Θέλω να δω τον Πάπα» – Η 85χρονη οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, επίκαιρη και απολαυστική

Για την οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη «Θέλω να δω τον Πάπα!», σε μουσική διεύθυνση Νίκου Βασιλείου και σκηνοθεσία Νατάσας Τριανταφύλλη, η οποία παρουσιάζεται στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής μέχρι και τις 16 Φεβρουαρίου.

Γράφει η Έλενα Χουζούρη

...
«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση – Ποικίλες πτυχές της θηλυκής υπόστασης

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση – Ποικίλες πτυχές της θηλυκής υπόστασης

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση. «Έντονες επιρροές από τον Καστελούτσι και τον Παπαϊωάννου, εξαιρετική μουσική υπόκρουση». Φωτογραφίες © Ανδρέας Σιμόπουλος

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Το «ΜΑΜΙ» του ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το αρχαίο θέατρο μέσα από τις πηγές» των Έρικ Τσάπο και Γουίλιαμ Τζ. Σλάτερ (κριτική) –  Πρωτότυπη μελέτη για τις ρίζες του δράματος και της κωμωδίας

«Το αρχαίο θέατρο μέσα από τις πηγές» των Έρικ Τσάπο και Γουίλιαμ Τζ. Σλάτερ (κριτική) – Πρωτότυπη μελέτη για τις ρίζες του δράματος και της κωμωδίας

Για το βιβλίο των Έρικ Τσάπο [Eric Csapo] και Γουίλιαμ Τζ. Σλάτερ [William J. Slater] «Το αρχαίο θέατρο μέσα από τις πηγές», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, σε μετάφραση Βάιου Λιαπή. Στις εικόνες, θεατρικές μάσκες σκαλισμένες σε μάρμαρo, όπως βρίσκονται στη Νεκρόπολη της αρχαίας ...

Αφιέρωμα στον Χρήστο Βακαλόπουλο [ΙΙ] –  Διαβάζοντας τη Γραμμή του Ορίζοντος τότε και τώρα

Αφιέρωμα στον Χρήστο Βακαλόπουλο [ΙΙ] – Διαβάζοντας τη Γραμμή του Ορίζοντος τότε και τώρα

«Η Γραμμή του Ορίζοντος», το τελευταίο μυθιστόρημα του Χρήστου Βακαλόπουλου, συμπυκνώνει το πεζογραφικό του σύμπαν και συμπληρώνει το ψηφιδωτό μιας ανήσυχης, δημιουργικής και έκκεντρης προσωπικότητας.

Γράφει ο Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης

Habent sua fata...

Βαγγέλης Μπέκας: «Το Ελεγεία και Σάτιρες του Καρυωτάκη σημάδεψε την εφηβεία μου»

Βαγγέλης Μπέκας: «Το Ελεγεία και Σάτιρες του Καρυωτάκη σημάδεψε την εφηβεία μου»

Από τις «20.000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα» μέχρι το «Υπόγειο», μια «Ελεγεία και Σάτιρες» δρόμος. Αυτά είναι κάποια από τα βιβλία της ζωής του Βαγγέλη Μπέκα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Το πρώτο βιβλίο που θυμάμαι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ηθική και Ανήθικοι» του Κωνσταντίνου Γιατρά (προδημοσίευση)

«Ηθική και Ανήθικοι» του Κωνσταντίνου Γιατρά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Γιατρά «Ηθική και Ανήθικοι», το οποιο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Stamora Moravita

...
«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Βραζιλιάνας Μοργκάνα Κρέτζμαν [Morgana Kretzmann] «Στη σκόνη» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κωστας Αγοραστός

Ρόδια και Τσιγάρα

...
«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπασμάτων από το μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου «Απάρνηση», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιφάνεια Ι
(Ο Νικόλας δεν είναι πια εδώ)

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα φύλα υπάρχουν; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ βιολογικού και κοινωνικού φύλου; Υπάρχει φάσμα όσον αφορά το βιολογικό φύλο; Μια προσεκτική εξέταση των παραπάνω ερωτημάτων που αναδύονται στην επικαιρότητα τα τελευταία χρόνια.

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ