Νέες εκδόσεις για τον Κ.Π. Καβάφη

Οι επανεκδόσεις

Από τις εκδόσεις Ίκαρος θα επανακυκλοφορήσουν τα Αποκηρυγμένα ποιήματα σε φιλολογική επιμέλεια του Γ. Π. Σαββίδη. Με τη φροντίδα και την παράδοση του Ίκαρου η έκδοση αναμένεται να είναι υποδειγματική. Τα Αποκηρυγμένα ποιήματα του Καβάφη, όμως, έχουν κυκλοφορήσει και από τις εκδόσεις του Vakxikon.gr σε επιμέλεια του Γιώργου Μπλάνα. Σε αυτή την έκδοση αναφέρει ο επιμελητής: «Η Ιστορία της ποίησης είναι γεμάτη με παραδείγματα αποκηρυγμένων ποιημάτων. Νεανικές αδεξιότητες, συναισθηματικές εκτροπές, ιδεολογικές αστοχίες… υπάρχουν χίλιοι δυο λόγοι για τους οποίους ένας ποιητής που ενδιαφέρεται για την εικόνα του έργου του μπορεί να οδηγηθεί στην αποκήρυξη ορισμένων συνθέσεών του».

Υποδειγματικά και ιδιαιτέρως ενδιαφέροντα είναι τα μονόφυλλα, των εκδόσεων Νεφέλη, με επιλογή ποιημάτων συνδυασμένα με πρωτότυπα εικαστικά έργα σύγχρονων Ελλήνων καλλιτεχνών. Ο προγραμματισμός είναι να κυκλοφορήσουν δώδεκα μονόφυλλα, ένα για κάθε μήνα του 2013. Μέχρι σήμερα κυκλοφορούν: Ιθάκη, Επέστρεφε/Γκρίζα, Ας φρόντιζαν, Στα 200 π.Χ., Απολείπειν ο θεός Αντώνιον, Μύρης⋅ Ἀλεξάνδρεια τοῦ 340 μ.Χ. Η επιλογή των ποιημάτων έχει γίνει από τον Βασίλη Αμανατίδη και τη Ροδούλα Παππά.

Ενδιαφέρουσα επανέκδοση των ποιημάτων του Καβάφη έχει κάνει φέτος και το Μεταίχμιο. Σε ένα κομψό βιβλίο, με τίτλο Τα ποιήματα, συγκεντρώνει τα 154 ποιήματα του καβαφικού "κανόνα". Η έκδοση συνοδεύεται και από ένα cd με μουσική του Νίκου Ξυδάκη και τίτλο Μια μουσική προσωπογραφία του Κ.Π. Καβάφη, σε ποίηση Διονύση Καψάλη. Ερμηνεύουν: Τάσης Χριστογιαννόπουλος, Νίκος Ξυδάκης. Αφήγηση: Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης, Διονύσης Καψάλης.

Ιδιαίτερα καλαίσθητο είναι και το βιβλίο των εκδόσεων Ιωλκός, με τίτλο Ποιήματα. Η Πανδώρα Γιαμαλίδου φιλοτέχνησε το σκίτσο του εξωφύλλου και ο Γιάννης Κορίδης είχε την επιμέλεια των ποιημάτων.

Ανθολογία των ποιημάτων του Καβάφη, με τίτλο Ανθολογία ποίησης. Αφιέρωμα στον Κ.Π. Καβάφη, 150 χρόνια από τη γέννησή του, σε επιμέλεια της Βασιλικής Β. Παππά κυκλοφορεί και από τις εκδόσεις Σταύρος Σαρτίνας.

Για τους βιαστικούς αναγνώστες, που θέλουν μια πρώτη εικόνα της ποίησης του Καβάφη, υπάρχει η έκδοση Τα καλύτερα του Καβάφη από τις εκδόσεις Ενάλιος.

Οι Μελέτες

Ο βίος και το έργο του Κ.Π. Καβάφη (εκδ. Μεταίχμιο) είναι ένα βιβλίο αναφοράς στον αλεξανδρινό ποιητή. Ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος και η Μαρία Στασινοπούλου παραθέτουν γεγονότα της ζωής του ποιητή, παρακολουθούν την αφετηρία και την εξέλιξη της ποίησής του και τις προσωπικές του αντιδράσεις απέναντι στην ανθρώπινη μοίρα, στον έρωτα και τον θάνατο. Στο βιβλίο υπάρχουν φωτογραφίες, σκίτσα και χειρόγραφα του Καβάφη καθώς και πλήρης καβαφική εργογραφία και επιλογή διεθνούς βιβλιογραφίας.

Ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος στο βιβλίο του Κ.Π. Καβάφης: Η ποίηση και η ποιητική του που κυκλοφορεί από τις εκδ. Κίχλη, συγκεντρώνει είκοσι μελετήματα για τον Κ.Π. Καβάφη που αποτελούν ευρεία επιλογή από δημοσιευμένα και αδημοσίευτα κείμενα που έχει γράψει κατά τα τελευταία τριάντα και πλέον χρόνια. Βασιζόμενος στην εκτεταμένη σχετική βιβλιογραφία, προσφέρει μια πανοραμική εικόνα τής μέχρι σήμερα ελληνικής και ξένης φιλολογικής έρευνας. Παρακολουθεί τα πρώτα φανερώματα του Καβάφη, τις δοκιμές και τις δοκιμασίες της κριτικής κατά την πραγμάτευση του έργου του, καθώς και τη σταδιακή πρόσληψη και καθιέρωση της καινοφανούς ποίησής του τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Διερευνά, επιπλέον, τα βασικά θέματα της καβαφικής ποίησης και αναδεικνύει την αξία και τη διάρκειά της, παρακολουθώντας συγχρόνως την πολύχρονη διεθνή πορεία που έχει διανύσει το καβαφικό έργο ώς τις μέρες μας.

Κάτι ανάλογο επιχειρεί και ο Αντώνης Δρακόπουλος στο βιβλίο του Κ.Π. Καβάφης: Το ανοιχτό έργο, το οποίο θα κυκλοφορήσει από τις εκδ. Τόπος και επιχειρεί να φωτίσει το κρυφτό που ο Καβάφης παίζει με τον αναγνώστη και να προσδιορίσει τους βασικούς τρόπους με τους οποίους κατορθώνει να κρατήσει το νόημα πρόσφορο σε διαφορετικές προσεγγίσεις, προσδοκίες και αναγνωστικές συμβάσεις.

Φιλόδοξο είναι και το βιβλίο του Δημήτρη Δημητρούλη, Η ανάγνωση του Καβάφη (εκδ. Gutenberg). Τα κείμενα που περιέχονται σε αυτό το βιβλίο επιχειρούν να προσεγγίσουν από διαφορετικές προοπτικές το ζήτημα της "ανάγνωσης" του Καβάφη, ως ζήτημα καίριο αλλά μάλλον παραμελημένο από τους μελετητές του. Η "ανάγνωση" νοείται με δύο τρόπους: πώς διαβάζει ο ίδιος ο ποιητής, καθιστώντας τις αναγνώσεις του υλικού της γραφής, και πώς τον διαβάζουμε εμείς, διαμεσολαβημένο πλέον από ένα τεράστιο ερμηνευτικό αρχείο. Η ιδιαιτερότητα του Καβάφη έγκειται στο γεγονός ότι υπήρξε ποιητής της βιβλιοθήκης. Στα περισσότερα ποιήματά του μοιάζει με αφηγητή που περιγράφει τη διαδικασία της ανάγνωσης βιβλίων, επιγραφών, επιτυμβίων, εφημερίδων, φωτογραφιών. Πρόκειται για μια γραφή που απαιτεί, για την κατανόησή της, να εισέλθουμε στον λαβύρινθο της ανάγνωσης. Σε αυτή την απαίτηση φιλοδοξεί να ανταποκριθεί το παρόν εγχείρημα.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η εικαστική προσέγγιση στο έργο και στο πρόσωπο του Καβάφη από τον Γιάννη Ψυχοπαίδη, στο βιβλίο Επάγγελμα: Ποιητής (εκδ. Μεταίχμιο). Ο Ψυχοπαίδης τα τελευταία δύο χρόνια φιλοτέχνησε πίνακες με αφορμή εικόνες από τα ποιήματα του Κ.Π. Καβάφη. Το αποτέλεσμα είναι μια σειρά έργων, που αποφεύγει να "εικονοποιήσει" τα ποιήματα καταφέρνοντας να αιχμαλωτίσει κάτι από το αίσθημα του ποιητή.

Με την επιμέλεια του Γιάννη Ψυχοπαίδη προέκυψε και το βιβλίο Ο Θεός να το κάμει sketch. Ο Καβάφης και η πόλη: 18 εικαστικές προσεγγίσεις της ποιητικής πολεοδομίας στον Κωνσταντίνο Καβάφη (εκδ. Γαβριηλίδη). Ένα πρόχειρο σκαρίφημα του Κ. Π. Καβάφη, που αποτυπώνει με λίγες γραμμές κάποια οικοδομικά τετράγωνα της πόλης της Πάτρας, στάθηκε η αφορμή γι' αυτή την εικαστική έκθεση που ως στόχο έχει να εντοπίσει και να διαχειριστεί πλαστικά την ποιητική σχέση του Καβάφη με την πόλη. Με μια διευρυμένη έννοια, η αστική πολεοδομία μέσω της ποίησης του Κ. ορίζεται εδώ εικαστικά ως σχέση του μέσα και του έξω χώρου, της ιδιωτικής κατοικίας και του δημόσιου περιβάλλοντος, κι αυτό τόσο ως κυριολεξία όσο και ως μεταφορά.

Στην ίδια θεματική, αλλά με θεωρητική προσέγγιση, ασχολείται με το θέμα ο Βασίλης Κολώνας στο βιβλίο του Η πόλις. Ο αστικός χώρος στον Κ.Π. Καβάφη (εκδ. University Studio Press). O Kαβάφης είναι ο ποιητής της πόλης· η φύση ελάχιστα τον εμπνέει και τον απασχολεί. O αστικός χώρος ορίζει την τοπιογραφία και την εικονογρα φία της ποίησής του. Mια περαιτέρω διάκριση της σύγχρονης πόλης από την ιστορική πόλη παρέχει σημεία εκκίνησης σε δύο διαφορετικές προσεγγίσεις του αστικού χώρου. Για την ιστορική πόλη οι προσεγγίσεις είναι πολλαπλές. O αστικός χώρος πα ρουσιάζεται σε όλες τις δυνατές μορφές του: Δρόμοι, πλατείες, αγορές, δημόσια κτίρια, χώροι κοινωνικών συναθροίσεων, έντονη παρουσία της οικονομικής λειτουργίας της πόλης.

Αιρετική είναι και η μελέτη του ποιητή Κώστα Κουτσουρέλη, Κ.Π. Καβάφης (εκδ. Μελάνι), η οποία συζητήθηκε πολύ.

Συλλογικός τόμος με κείμενα για τον Κ.Π. Καβάφη με τον υπότιτλο Κλασικός και μοντέρνος, ελληνικός και παγκόσμιος, σε επιμέλεια Κώστα Βούλγαρη, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Poema. Αναφέρεται χαρακτηριστικά: «Για τον "κλασικό" Καβάφη αποφάσισε ανέκκλητα η Ιστορία.

Ο Καβάφης όμως δεν είναι μόνο κλασικός, είναι και μοντέρνος. Για την ακρίβεια, ένας κλασικός του μοντερνισμού. Υπήρξε καινοτόμος, καθιερώνοντας τη δική του αποκλειστική ταυτότητα. Στην ποιητική αναζήτησε και κατέκτησε έναν ιδιογενή τρόπο γραφής· τον αναγνωρίζει κανείς από μακριά, όπως αναγνωρίζει έναν πίνακα του Πικάσο ή τη φωνή της Κάλας». Στο τόμο αυτό γράφουν: Αθηνά Βογιατζόγλου, Κώστας Βούλγαρης, Σπύρος Λ. Βρεττός, Δημήτρης Δημηρούλης, Αλέξης Ζήρας, Μαρία Κούρση, Τζέιμς Μέρριλ, Αλέξανδρος Μηλιάς, Παναγιώτης Νούτσος, Ευτυχία Παναγιώτου, Κώστας Γ. Παπαγεωργίου, Εύη Προύσαλη, Άλκης Ρήγος, Στέφανος Ροζάνης, Βασίλης Ρούβαλης, Θωμάς Τσαλαπάτης, Σταυρούλα Τσούπρου, Μαρία Χατζηγιακουμή, Μαρία Ν. Ψάχου.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η αλληλογραφία του Κ.Π. Καβάφη με τον E.M. Forster, με τίτλο Φίλοι σε ελαφρήν απόκλιση (εκδ. Ίκαρος). Ο Forster και ο Καβάφης γνωρίστηκαν στην Αλεξάνδρεια, την εποχή που ο Forster εργαζόταν για τον Ερυθρό Σταυρό κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η αλληλογραφία που ακολούθησε μεταξύ τους μαρτυρά μια σύνθετη σχέση και αποδεικνύει με συναρπαστικό τρόπο την αδιάπτωτη αποφασιστικότητα του Forster να προωθήσει τον Καβάφη εκδίδοντας το έργο του στα αγγλικά. Οι επιστολές τους συνθέτουν παράλληλα ένα χρονικό της υπολογισμένης άρνησης του Καβάφη να συμπλεύσει πλήρως με τα σχέδια του Forster. 

Από την Οδό Πανός κυκλοφόρησε πρόσφατα και μια φωτομηχανική ανατύπωση του λογοτεχνικού περιοδικού "Ο Κύκλος", με αφιέρωμα στον ποιητή Κ. Π. Καβάφη. Το αφιερωμένο στον Καβάφη τεύχος του περιοδικού "Ο Κύκλος", που κυκλοφόρησε τον Νοέμβριο του 1932, θεωρείται "σημαντικός σταθμός στην καβαφική βιβλιογραφία και πρώτο ουσιαστικό αφιέρωμα στον Αλεξανδρινό. Η σχεδόν χωρίς όρους αποδοχή διαπερνά και το αφιέρωμα του "Κύκλου", όμως εδώ τα πράγματα είναι αρκετά διαφορετικά. Δεν υπάρχει απλή παράθεση γνωμών αλλά μελέτες από κριτικούς και ποιητές, που οι περισσότεροι είχαν γνωρίσει προσωπικά τον Καβάφη και είχαν συνομιλήσει μαζί του για το έργο του. Μέσα στα λίγα χρόνια που μεσολάβησαν, το καβαφικό έργο δεν χαρακτηρίζεται πλέον "ιδιόρρυθμο" με την ευκολία που αυτό συνέβαινε στο παρελθόν και ο ποιητής αναγνωρίζεται αυθόρμητα από πολλούς ανθρώπους των γραμμάτων ως ο κορυφαίος Έλληνας λογοτέχνης της εποχής του.

Επίσης κυκλοφορεί ακόμη ένα βιβλίο, το οποίο έγραψε ο Δημήτρης Γ. Γαρουφαλιάς και έχει τίτλο Αλήθειες και ψέματα για τον Καβάφη (εκδ. Οδός Πανός) με εισαγωγή του Θανάση Θ. Νιάρχου.

Στο μεταίχμιο της συγκεντρωτικής έκδοσης των ποιημάτων και της μελέτης του έργου του υπάρχει το βιβλίο Ποίηση (εκδ. Μαλλιάρης Παιδεία) με Αναγνωρισμένα ποιήματα, Αποκηρυγμένα ποιήματα, Χειρόγραφα, Κείμενα για τον Κ.Π. Καβάφη και πρόλογο της Επίκουρης καθηγήτριας Νεοελληνικής Φιλολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημιου Θεσσαλονίκης Λένας Αραμπατζίδου. 

Η Λένα Αραμπατζίδου συνέγραψε επίσης τη μονογραφία Το διακείμενο του αισθητισμού στην ποιητική του Κ.Π. Καβάφη (εκδ. Κυριακίδη). Ύστερα από το πρώτο της βιβλίο για τη νεοελληνική εκδοχή του αισθητισμού, η Λένα Αραμπατζίδου εμβαθύνει τώρα στο παράδειγμα του Κ.Π. Καβάφη. Το βιβλίο προτείνει μια νέα προσέγγιση του έργου του αλεξανδρινού ποιητή, η οποία τον κατακυρώνει ως επίμονο, επίμοχθο και αυτοσυνείδητο αισθητή σε όλη τη διάρκεια της δημιουργίας του. Η θεματική του βιβλίου συνδυάζοντας τη διερεύνηση ενός ειδικού θέματος, όπως ο αισθητισμός, με μια συνολική παρουσίαση του καβαφικού έργου απευθύνεται τόσο στον ειδικό, μυημένο αναγνώστη που αναζητά την εμβάθυνση στο καβαφικό έργο όσο και στον αμύητο αναγνώστη που αναζητά μια πρώτη επαφή με το καβαφικό κείμενο και μια πρώτη γνωριμία με την ουσία του.

Τέλος, λίγο πριν από το κλείσιμο της χρονιάς, κυκλοφόρησε η τελευταία Νέα Εστία με αφιέρωμα -τι άλλο;- στον Κ.Π. Καβάφη και κείμενα που θα συζητηθούν. Γράφουν οι Λίζυ Τσιριμώκου, Ανδρέας Καραγιάν, Ιωάννα Ναούμ, Μιχάλης Χρυσανθόπουλος, Αλεξάνδρα Ρασιδάκη, Μάρθα Βασιλειάδη, Πιέρ Μπερενζέ, Δημήτρης Καργιώτης.