Προτιμούν το βιβλίο στο χαρτί αλλά είναι φανατικοί μιας νέας αναγνωστικής (και συγγραφικής) τάσης που αναδύεται. Απρόσμενα και πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία για τη σχέση της γενιάς Ζ με το διάβασμα προκύπτουν από νέα έρευνα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας που παρουσιάστηκε στο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων.
Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος
Πήραν τη σκυτάλη από τους Millenials στη διαγενεακή αλυσίδα που δεν τελειώνει ποτέ. Έχουν ακούσει ουκ ολίγα για τις συνήθειές τους, αλλά και για τον τρόπο που διαχειρίζονται τη ζωή τους. Η γενιά Ζ, αυτοί δηλαδή που έχουν γεννηθεί μεταξύ 1997 και 2012, έχουν χαρακτηριστεί –και όχι άδικα- ως «ψηφιακοί ιθαγενείς» με την έννοια ότι η πρόσδεσή τους με τη ψηφιακή τεχνολογία, τα κοινωνικά δίκτυα και τον απομονωτισμό που αυτά επιφέρουν στο άτομο, είναι ακατάλυτη.
Θα μπορούσαμε, άραγε, να τους φανταστούμε να διαβάζουν κάτι άλλο από την οθόνη του κινητού τους; Είναι το ακατάπαυστο σκρολάρισμα το μοναδικό «είδος» ανάγνωσης που μπορεί να τους καλύψει;
Στόχος της έρευνας να διαγνωστεί η σχέση της γενιάς Ζ με το διάβασμα
Η έρευνα που διεξήγαγε το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας το 2023 αποδεικνύει πως οι συνήθειες αυτής της γενιάς δεν ακολουθούν τις στερεοτυπικές αντιλήψεις που έχουμε γι’ αυτούς.
Κατά τη διάρκεια της δεύτερης ημέρας του Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά τα ευρήματα αυτής της ενδιαφέρουσας έρευνας. Όπως σημείωσαν οι εισηγητές της παρουσίασης (Αναστασία Γιαννακοπούλου, επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Επικοινωνίας και Ψηφιακών Μέσων του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και Γιάννης Αγγέλου, Δρ Επικοινωνίας και ΜΜΕ, επιστημονικό συνεργάτη του Τμήματος Επικοινωνίας και Ψηφιακών Μέσων του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας), στόχος της έρευνας ήταν να διαγνωστεί η σχέση της γενιάς Ζ με το διάβασμα.
 |
|
H Αναστασία Γιαννακοπούλου, επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Επικοινωνίας και Ψηφιακών Μέσων του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και o Γιάννης Αγγέλου, Δρ Επικοινωνίας και ΜΜΕ, επιστημονικός συνεργάτης του Τμήματος Επικοινωνίας και Ψηφιακών Μέσων του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. |
Πρέπει να σημειωθεί πως η έρευνα δεν εξειδικεύει το είδος του βιβλίου. Δηλαδή, όταν αναφέρει βιβλία εννοεί κάτι που δεν περιλαμβάνεται στον κύκλο των σπουδών των ερωτηθέντων, αλλά σε εκείνα που διαβάζουν τις ελεύθερες ώρες τους. Επομένως, δεν ξέρουμε αν αυτό μπορεί να είναι κάποιο λογοτεχνικό βιβλίο, non fiction ή κάποια άλλη κατηγορία.
Το δείγμα και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της έρευνας
Την έρευνα ανέλαβε το Τμήμα Επικοινωνίας και Ψηφιακών Μέσων του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Το δείγμα των ερωτηθέντων ήταν 969 άτομα.
Από αυτά, το 61% ήταν γυναίκες, το 37,5% ήταν άντρες και ένα μικρό ποσοστό απάντησε πως είναι non binary.
Ως προς τη γεωγραφική κατανομή των ατόμων που έλαβαν μέρος στην έρευνα, το 37% προέρχεται από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη και το υπόλοιπο κατοικεί είτε σε πόλεις άνω των 50 χιλιάδων και κατοίκων είτε σε κωμοπόλεις, αλλά και χωριά της Ελλάδας.
Λόγω της ηλικίας τους, οι περισσότεροι είναι άγαμοι (88,3%), ενώ το 95% δήλωσε πως δεν έχει παιδί ή παιδιά, ενώ ως προς το μορφωτικό επίπεδό τους, οι μισοί είναι απόφοιτοι λυκείου, ένας στους τέσσερις έχει πτυχίο ΑΕΙ-ΤΕΙ και μόλις το 4,7% κατέχει κάποιο μεταπτυχιακό.
Επίσης, τα 2/3 των συμμετεχόντων στην έρευνα είναι φοιτητές, 27% εργαζόμενοι, ενώ υπάρχει και ένα ποσοστό 4% που δηλώνουν άνεργοι. Τέλος, ως προς την ηλικακή ομάδα που ανήκουν, το 53% είναι μεταξύ 22-25 ετών, το 28% 18-21 ετών και το 19% είναι μεταξύ 26-29 ετών.
υπάρχει ένα ποσοστό 40% που αρέσκεται να διαβάζει ηλεκτρονικές ιστορίες. Ήτοι: ιστορίες που γράφονται σε συνέχειες και αναρτώνται σε διάφορα ηλεκτρονικά μέσα (forum κι άλλα).
Κυριαρχία του εντύπου
Η πρώτη έκπληξη της έρευνας έρχεται από την απάντηση που έδωσαν στο ερώτημα αν προτιμούν να διαβάζουν βιβλία σε έντυπη μορφή ή σε ηλεκτρονική. Θα περίμενε κανείς πως άνθρωποι που είναι απόλυτα εξοικειωμένοι με την τεχνολογία θα προτιμούν να διαβάζουν κάποιο e-book. Κι όμως, η κυριαρχία του έντυπου είναι εντυπωσιακή.
Συγκεκριμένα, το 60% προτιμάει το… χαρτί έναντι οποιουδήποτε άλλου μέσου για να διαβάσει ένα βιβλίο. Το 32-33% επιλέγει το e-book, κάτω από το 30% επιλέγει τα audiobooks, ενώ υπάρχει ένα ποσοστό 40% που αρέσκεται να διαβάζει ηλεκτρονικές ιστορίες. Ήτοι: ιστορίες που γράφονται σε συνέχειες και αναρτώνται σε διάφορα ηλεκτρονικά μέσα (forum, podcast κι άλλα).
Οι τελευταίοι, δε, συγκροτούν μια ομάδα αρκετά «φανατική», κάτι που δείχνει πως σιγά σιγά αναπτύσσεται μια κουλτούρα ανάγνωσης που ξεφεύγει από τον παραδοσιακό «κανόνα» του βιβλίου, του εκδοτικού οίκου και του βιβλιοπωλείου.
Οι κοινωνικές προεκτάσεις
Ένα σημαντικό σκέλος της έρευνας είναι αν το βιβλίο αποτελεί κοινωνικό γεγονός για τη γενιά Ζ. Κοινωνικό γεγονός σημαίνει ότι το βιβλίο είναι μέρος της συζήτησης μεταξύ φίλων.
Το αποτέλεσμα δεν είναι πολύ θετικό. Η γενιά Ζ δεν θεωρεί πως το βιβλίο είναι μοχλός κοινωνικών συζητήσεων. Εδώ, πάντως, υπάρχει μια αντιφατική συνήθεια για τη συγκεκριμένη γενιά: ενώ θα ήθελαν να τους κάνουν δώρο κάποιο βιβλίο, οι ίδιοι δεν το επιλέγουν ποτέ ως δώρο για φίλους τους.
Επίσης, δανείζουν βιβλία, αλλά δεν δανείζονται ποτέ. Δεν μιλούν για βιβλία, δεν πηγαίνουν σε παρουσιάσεις βιβλίων, φεστιβάλ ή εκθέσεις βιβλίου. Σαν να λέμε: έχουν καλές προθέσεις απέναντι στο βιβλίο, μόνο που μένουν στις προθέσεις.
Την ίδια στιγμή, αναγνωρίζουν (σε συντριπτική πλειοψηφία) πως το βιβλίο μπορεί να σου προσφέρει μια ξεχωριστή εμπειρία, όμως αρκεί αυτό το βιβλίο να είναι ευκολοδιάβαστο (εύκολη γραμματοσειρά, μεγάλο διάστιχο και θέμα που δεν προβληματίζει πολύ).
Αναγνωστική (αν)επάρκεια
Σημείο προβληματισμού αποτελεί η απάντηση που δίνουν οι ερωτηθέντες ως προς το αν μπορούν να συγκεντρωθούν για να ολοκληρώσουν ένα βιβλίο. Εδώ μπαίνει το στοιχείο της αναγνωστικής επάρκειας και όχι απαραίτητα μόνο της θέλησης να τελειώσουν ένα βιβλίο.
Το 63% δηλώνει ότι μπορεί να ολοκληρώσει ένα βιβλίο, το 70% είναι ικανοποιημένο όταν έχει καταφέρει να φτάσει έως την τελευταία σελίδα ενός βιβλίου, αλλά μόνο το 50% καταφέρνει τελικά να διαβάσει έως το τέλος. Το άλλο 50% χάνεται, δεν τα καταφέρνει ή δεν μπορεί.
Τέλος, 8 στους 10 απάντησαν πως ένα βιβλίο τους δημιουργεί εικόνες. Γενικώς, δεν απορρίπτουν το βιβλίο, αλλά στην ουσία βρίσκουν άλλους τρόπους να διασκεδάσουν στον ελεύθερο χρόνο τους.
Το συμπέρασμα κι εδώ μοιάζει να είναι παραπλήσιο: θέλουν, αλλά τελικά μένουν μόνο στο επίπεδο των προθέσεων που δεν γίνονται συχνά πράξη. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 36,7% των ερωτηθέντων δεν αφιερώνουν τακτικά χρόνο για να διαβάσουν ένα βιβλίο, ενώ το 32,2% το κάνει.
Tα βιβλία φαίνεται να είναι πιο σημαντικά για τις ηλικίες 25-28 σε σχέση με τις ηλικίες 21-24 που ως πιο νέοι επιλέγουν άλλου τύπου διασκέδαση.
Οι γυναίκες υπερισχύουν
Στα επιμέρους ποιοτικά στοιχεία της έρευνας, οι γυναίκες έχουν ταυτίσει περισσότερο τη διασκέδαση μέσω ενός βιβλίου σε σχέση με τους άντρες. Κάτι που φαίνεται να ισχύει σε όλες σχεδόν τις ηλικιακές ομάδες.
Όσοι έχουν ολοκληρώσει πανεπιστημιακό κύκλο σπουδών έχουν θετικότερη σχέση με το βιβλίο. Η ύπαρξη παιδιών αυξάνει το ενδιαφέρον των γονιών για το βιβλίο, ωστόσο ενδέχεται αυτό να μην περιέχει προσωπική εμπλοκή, αλλά μόνο ενδιαφέρον για το τι θα διαβάσουν τα παιδιά τους.
Επίσης, τα βιβλία φαίνεται να είναι πιο σημαντικά για τις ηλικίες 25-28 σε σχέση με τις ηλικίες 21-24 που ως πιο νέοι επιλέγουν άλλου τύπου διασκέδαση.
Ο τόπος κατοικίας δεν φαίνεται να επηρεάζει τη σχέση με το βιβλίο (αν μένει κάποιος σε πόλη ή χωριό). Ενδιαφέρονται να μαθαίνουν ειδήσεις για νέα βιβλία, αλλά δεν έχουν καμία σχέση με τις δημοτικές βιβλιοθήκες.
Τέλος, η οικονομική επιφάνεια δεν δείχνει να παίζει ρόλο στο αν αγοράζουν ή όχι βιβλία.
