Διαβάζοντας με τον Νίκο Λυγγούρη

/Ποιο βιβλίο διαβάζετε αυτό τον καιρό;
Το λιμπρέτο της όπερας Ζ του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, εκδόσεις Το Ροδακιό. Με έχει μαγέψει. Νομίζω ότι δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τα λιμπρέτα που έγραφε για τον Ρίχαρντ Στράους ο Χούγκο φον Χόφμανσταλ. Ένα ποίημα γεμάτο σκότος και φως που αναμιγνύει αριστοτεχνικά το υψιπετές μιας πινδαρικής ωδής με το μπουρλέσκο μιας μπρεχτικής κωμωδίας.
/Πώς ήρθε στα χέρια σας;
Το πουλούσαν στο φουαγιέ της Λυρικής Σκηνής κατά την πρεμιέρα της όπερας στις 2 Μαρτίου.
/Έχει τύχει να επιλέξετε βιβλίο μόνο από το εξώφυλλό του;
Όχι, ποτέ.
/Από πού προμηθεύεστε συνήθως τα βιβλία σας;
Τα γερμανικά βιβλία από τα βιβλιοπωλεία της πόλης στην οποία ζω, το Βερολίνο, τα ελληνικά από την Πολιτεία όταν είμαι στην Αθήνα και από τα χανιώτικα βιβλιοπωλεια Το Βιβλίο, Το Μικρό Καράβι και το Φωβ όταν είμαι στα Χανιά. Επίσης από διαδικτυακές παραγγελίες στους εκδοτικούς οίκους.
/Διαβάζετε στο μετρό, σε καφέ ή σε άλλους δημόσιους χώρους;
Ναι, στο καφέ, στην παραλία.
/Σε ποια στάση σας αρέσει να διαβάζετε;
Στην πολυθρόνα ή στο κρεβάτι.
/Έχει τύχει ποτέ να διαβάσετε το ίδιο βιβλίο δεύτερη φορά;
Ναι. Αρκετά. Τον Κωνσταντίνο του Παναγιώτη Ευαγγελίδη. Το Μπερλίν της Άντζης Σαλταμπάση. Τον Έτερο εχθρό της Ελισάβετ Χρονοπούλου. Τον Εκπαιδευτή γρύλων της Ειρήνης Κίτσιου. Τα Νιάτα του Κόνραντ. Τις Ιστορίες του χειμώνα της Κάρεν Μπλίξεν. Τις τελευταίες τις έχω διαβάσει αμέτρητες φορές.
/Αφήνετε στη μέση βιβλία που σας κάνουν να βαριέστε;
Ναι. Καμιά φορά όμως τα ξαναπιάνω, παρακινημένος από ένα είδος εξέγερσης κατά των προσωπικών μου προτιμήσεων.
/Έχει τύχει να σας συναρπάσει, μετά από χρόνια, βιβλίο που στην πρώτη ανάγνωση σας είχε απογοητεύσει;
Ναι. Η Αισθηματική αγωγή του Φλωμπέρ με γέμισε όταν την πρωτοδιάβασα ανία. Μετά με κέρδισε. Και το αντίθετο: οι Χρυσοί καρποί της Ναταλί Σαρώτ που στην αρχή με είχε γοητεύσει με απογοήτευσε όταν το ξαναδιάβασα αργότερα.
/Έχετε κλάψει ποτέ διαβάζοντας ένα βιβλίο;
Ναι. Την τελευταία φορά έκλαψα με Το ελάχιστο ίχνος του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη. Παλιότερα με το Λεντς του Μπύχνερ.
/Έχετε πετάξει ποτέ βιβλίο στα σκουπίδια;
Όχι! Τα βιβλία είναι τοτέμ, ευαγγέλια, φετίχ.
/Έχετε πετάξει ποτέ βιβλίο σε άνθρωπο;
Όχι!
/Ισχυριστήκατε ποτέ ότι διαβάσατε ένα βιβλίο που δεν είχατε διαβάσει;
Όχι.

Ένα καλό βιβλίο για μένα δεν είναι η καλή λογοτεχνία, το σπουδαίο θέμα, οι βαρυσήμαντες απόψεις, οι καταπληκτικές φόρμες κι ολα αυτά. Ενα καλό βιβλίο είναι το βιβλίο που θέλω να το ξαναδιαβάσω και να το ξαναδιαβάσω, όπως ένα μουσικό κομμάτι που μας καλεί να το ακούσουμε και να το ξανακούσουμε, χωρίς να ξέρουμε το γιατί. Ενα καλό βιβλίο είναι μουσική.

/Έχετε βιβλιοθήκη στο σπίτι σας; Πόσο τακτοποιημένη είναι;
Έχω. Είναι τακτοποιημένη. Και ξεσκονισμένη. Όσο γίνεται.
/Υπάρχει κάποιο βιβλίο που έχετε δωρίσει παραπάνω από μία φορά;
Ναι. Το μυθιστόρημα του γερμανού Hans Henny Jahnn Ποταμός χωρίς όχθη (Fluss Ohne Ufer). Δεν νομίζω ότι έχει μεταφραστεί στα ελληνικά αυτό το αριστούργημα της γερμανικής λογοτεχνίας που για για μένα είναι δέκα φορές ανώτερο από το Δόκτωρ Φάουστους του Τόμας Μαν.
/Έχετε δανειστεί βιβλίο χωρίς να το επιστρέψετε;
Ναι, το Άγνωστο αριστούργημα του Μπαλζάκ, αλλά δεν φταίω εγώ, αυτός που μου το δάνεισε μετακόμισε σε άλλη πόλη.
/Ποιος είναι ο πρώτος άνθρωπος στον οποίο μιλάτε για ένα βιβλίο που μόλις έχετε τελειώσει;
Δυο-τρεις πολύ στενοί φίλοι για τους οποίους ξέρω ότι έχουμε παρόμοια καλλιτεχνικά κριτήρια.
/Το βιβλίο ή η ταινία ήταν καλύτερο;
Επικρατεί η άποψη ότι από κακά βιβλία γίνονται καλές ταινίες, π.χ. οι ταινίες του Χίτσκοκ ή του Πολάνσκι, κι ότι από καλά βιβλία γίνονται κακές ταινίες, π.χ. οι απειράριθμες λογοτεχνικές διασκευές. Δεν ισχύει πάντοτε. Το αποδεικνύει η πράξη: από ένα υπέροχο μυθιστόρημα όπως π.χ. το The Go-Between του Leslie Poles Hartley o Λόουζι εκανε το πανέμορφο φιλμ ο Μεσάζων, από τα καταπληκτικά μυθιστορήματα του Σιμενόν έχουν γίνει ένα σωρό μέτριες γαλλικές ταινίες. Ένα άλλο θέμα είναι η σύγκριση βιβλίου και ταινίας. Αυτή απαγορεύεται. Είναι αδύνατη κι αθέμιτη. Αν μας άκουγε ο Καντ να λέμε τέτοια θα μας έπαιρνε με τις πέτρες.
/Μέσα σε ποια ιστορία που έχετε διαβάσει θα θέλατε να ζείτε;
Στην Τρισαγαπημένη του Τόμας Χάρντυ. Το ωραιότερο βιβλίο για τον έρωτα που έχω διαβάσει, θα έκανε τον Πλάτωνα να σκάσει από την ζήλια του.
/Πραγματικότητα ή μυθοπλασία;
Δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.
/Λένε ότι ορισμένα βιβλία «μας βρίσκουν» τη στιγμή που τα χρειαζόμαστε. Σας έχει συμβεί;
Ναι. Καμιά φορά συμβαίνει και κάτι πιο δαιμονικό ακόμα: βιβλία που διαβάζουμε ή διαβάσαμε να καθορίζουν ή να προιωνίζονται μελλοντικές καταστάσεις της ζωής μας ή να σχολιάζουν με ειρωνικό, κωμικό ή τραγικό τρόπο πράγματα που ζήσαμε ή που ζούμε. Πάνω σε αυτό το θέμα «μαγειρεύω» εδώ και κάποιο καιρό ένα πρότζεκτ για μια ταινία.
/Για ποιο βιβλίο θα λέγατε: αυτό το βιβλίο μου άλλαξε τη ζωή;
Τη ζωή δεν μου την άλλαξε κανένα βιβλίο, τον τρόπο σκέψης ναι: Τα Ταξίδια του Γκιούλιβερ του Σουίφτ, τα Δοκίμια του Μονταίνιου, το Προς εαυτόν του Μάρκου Αυρήλιου, φάροι, πυξίδες, παρηγοριά μέσα στον ζόφο της ύπαρξης.
/Τι είναι για σας ένα καλό βιβλίο;
Ένα καλό βιβλίο για μένα δεν είναι η καλή λογοτεχνία, το σπουδαίο θέμα, οι βαρυσήμαντες απόψεις, οι καταπληκτικές φόρμες κι ολα αυτά. Ενα καλό βιβλίο είναι το βιβλίο που θέλω να το ξαναδιαβάσω και να το ξαναδιαβάσω, όπως ένα μουσικό κομμάτι που μας καλεί να το ακούσουμε και να το ξανακούσουμε, χωρίς να ξέρουμε το γιατί. Ενα καλό βιβλίο είναι μουσική.

Info
Ο Νίκος Λυγγούρης γεννήθηκε στην Αθήνα. Έγραψε επί 10 χρόνια κριτική στο περιοδικό «Σύγχρονος Κινηματογράφος». Σπούδασε Κινηματογράφο στην Ανώτατη Σχολή Τηλεόρασης και Κινηματογράφου του Μονάχου. Έχει κάνει τις ταινίες μυθοπλασίας Ομίχλη κάτω από τον ήλιο, Έρεβος και Καρδιά από πέτρα και τα ντοκιμαντέρ Καλοκαιρινές αστραπές, Οι εραστές της Αξου, Ξύπνησε ο Σουλτάν Αχμέτ και Ο διάλογος του Βερολίνου. Επίσης μια σειρά από πορτρέτα σκηνοθετών για την γερμανική τηλεόραση όπως ο Αλεξάντρ Σοκούροφ, ο Ζακ Ντουαγιόν, ο Πωλ Βεκιαλί και ο Θόδωρος Αγγελόπουλος. Ζει και εργάζεται στο Βερολίνο. Αύριο, Κυριακή, 11 Μαρτίου, στις 15.00 στον κινηματογράφο ΑΑΒΟΡΑ (Ιπποκράτους 180, Αθήνα) προβάλλεται η τελευταία του ταινία Ο διάλογος του Βερολίνου. Μετά την προβολή θα ακολουθήσει συζήτηση με το κοινό παρουσία του σκηνοθέτη.