alt

Για την όπερα «Περουζέ» του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, σε λιμπρέτο του Γεώργιου Τσοκόπουλου, η οποία παρουσιάστηκε από τη Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών σε μουσική διεύθυνση του Βύρωνα Φιδετζή, στο Ηρώδειο για το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου.

Του Φραγκίσκου Κοντορούση

Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου 2018, η Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών, υπό τη διεύθυνση του Βύρωνα Φιδετζή, σε συνεργασία με τη Χορωδία του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, μέλη της Χορωδίας του Εθνικού Ωδείου και τη Μικτή Χορωδία Θεσσαλονίκης, παρουσίασε στις 16 και 17 Ιουνίου στο Ηρώδειο την δίπρακτη όπερα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη «Περουζέ». Εβδομήντα χρόνια μετά το τελευταίο της ανέβασμα από την ΕΛΣ, η τσιγγάνα-μάγισσα Περουζέ αναδύεται και πάλι από τα νερά για να μαγέψει τον πλούσιο καραβοκύρη Θάνο και να οδηγήσει και τους δύο σε βίαιο θάνατο.

Εβδομήντα χρόνια σιωπής

Το έργο σημείωσε τεράστια επιτυχία, οι παραστάσεις συνεχίστηκαν για δύο χρόνια και στη συνέχεια η όπερα ταξίδεψε σε όλη την Ελλάδα και στο εξωτερικό μέχρι και το 1950, όταν παίχτηκε για τελευταία φορά από την Εθνική Λυρική Σκηνή.

Η «Περουζέ», σε λιμπρέτο του σημαντικού θεατρικού συγγραφέα της εποχής Γεώργιου Τσοκόπουλου, ανέβηκε για πρώτη φορά στις 9 Αυγούστου 1911 στο θέατρο «Ολύμπια». Στο πρώτο αυτό ανέβασμα τον πρωταγωνιστικό ρόλο της Περουζέ κράτησε η διάσημη μεσόφωνος της εποχής Ρεβέκκα. Λέγεται ότι ο Σακελλαρίδης ήταν ερωτευμένος με την κόρη της και, για να την πείσει να εγκρίνει τον γάμο τους, της έγραψε αυτό το έργο και τελικά πέτυχε τον σκοπό του. Το έργο σημείωσε τεράστια επιτυχία, οι παραστάσεις συνεχίστηκαν για δύο χρόνια και στη συνέχεια η όπερα ταξίδεψε σε όλη την Ελλάδα και στο εξωτερικό (Σμύρνη, Κωνσταντινούπολη, Αλεξάνδρεια, Κάιρο, Βραΐλα, Πάτρα και Θεσσαλονίκη) μέχρι και το 1950, όταν παίχτηκε για τελευταία φορά από την Εθνική Λυρική Σκηνή. Έκτοτε, λόγω των τεράστιων κοινωνικών και αισθητικών ανακατατάξεων που ακολούθησαν τον Εμφύλιο αλλά και λόγω της μερικής καταστροφής της παρτιτούρας του έργου, η «Περουζέ» σίγησε.

Αρκετά χρόνια αργότερα, οι παρτιτούρες του έργου, λίγο πριν την ολοσχερή τους καταστροφή από την υγρασία, παραδόθηκαν από τον μαέστρο της ΕΛΣ Τότη Καραλίβανο στον γνωστό μουσικολόγο Γιώργο Λεωτσάκο, χάρη στη φροντίδα του οποίου συντηρήθηκαν από ειδικούς και, κατόπιν, η Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη «Λίλιαν Βουδούρη» δημιούργησε μικροφίλμ του έργου. Ο μαέστρος Βύρων Φιδετζής, δουλεύοντας σε φωτοτυπίες αυτών των μικροφίλμ, αποκατέστησε πλήρως το έργο και το παρουσίασε σε συναυλιακή μορφή, το 2001, στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης.

Το Νεοελληνικό γλωσσικό μουσικό ιδίωμα

Η σύντροφος του βασιλιά των τσιγγάνων, η Περουζέ (που κυριολεκτικά είναι ένας πράσινος, ημιπολύτιμος λίθος), μαγεύει τον Θάνο ο οποίος, αν και αρραβωνιασμένος με την Ανθούλα, την ερωτεύεται. Η Περουζέ τον προειδοποιεί ότι ο έρωτάς τους είναι επικίνδυνος, ωστόσο ο Θάνος τα παρατά όλα για να είναι μαζί της.

Ο Θεόφραστος Σακελλαρίδης υπήρξε ιδιαίτερα παραγωγικός συνθέτης. Η εργογραφία του περιλαμβάνει πέντε όπερες και περίπου πενήντα οπερέτες. Αν και ήθελε να γίνει γνωστός ως δραματικός δημιουργός, βάσισε την υστεροφημία του στο κωμικό στοιχείο, όπως στις οπερέτες «Βαφτιστικός» ή στο «Πικ-Νικ», αλλά και σε τραγούδια, όπως το «Βάζει ο Ντούτσε τη στολή του». Από την «Περουζέ» προέρχεται η γνωστή άρια «Νεράιδα του γιαλού» και το ντουέτο «Πιο θερμά». Δυστυχώς, το μεγαλύτερο μέρος της εργογραφίας του παραμένει άγνωστο στο ευρύ κοινό. Μολονότι σπούδασε μουσική στη Γερμανία, ο Σακελλαρίδης βρέθηκε πιο κοντά στη Γαλλική σχολή και ιδιαίτερα στον Ιταλικό βερισμό. Οι μελωδίες ρέουν αβίαστα στη μουσική του και η αρμονία, άλλοτε τονική και άλλοτε τροπική, υποστηρίζει με ιδεώδη τρόπο το μελωδικό χάρισμα του συνθέτη. Και στην «Περουζέ» διακρίνονται έντονα τα ελληνικά στοιχεία του δημοτικού τραγουδιού αλλά και ιδέες της βιεννέζικης οπερέτας, καθώς και τσιγγάνικα και ανατολίτικα στοιχεία που ήταν στη μόδα την εποχή της Μπελ Επόκ. Ο Σακελλαρίδης καταφέρνει να δέσει μαεστρικά τα ετερόκλητα αυτά μουσικά στοιχεία, εντασσόμενος φυσιολογικά στο νεοελληνικό μουσικό γλωσσικό ιδίωμα που υπηρέτησαν συνθέτες όπως οι Αξιώτης, Λαυράγκας, Λαμπελέτ, Καλομοίρης. Η άρια «Νεράιδα του γιαλού», βασισμένη στον γνωστό Κουβανέζικο ρυθμό Habanera, παραπέμπει στην «Κάρμεν» του Μπιζέ. 

Η υπόθεση του έργου διαδραματίζεται σε ένα παραθαλάσσιο χωριό όπου εμφανίζονται κάποια στιγμή τσιγγάνοι. Οι ντόπιοι τούς αντιμετωπίζουν εχθρικά και απαιτούν να φύγουν. Ο πλούσιος καραβοκύρης Θάνος τούς υπερασπίζεται και πείθει τους ντόπιους να τους αφήσουν να μείνουν. Η σύντροφος του βασιλιά των τσιγγάνων, η Περουζέ (που κυριολεκτικά είναι ένας πράσινος, ημιπολύτιμος λίθος), μαγεύει τον Θάνο ο οποίος, αν και αρραβωνιασμένος με την Ανθούλα, την ερωτεύεται. Η Περουζέ τον προειδοποιεί ότι ο έρωτάς τους είναι επικίνδυνος, ωστόσο ο Θάνος τα παρατά όλα για να είναι μαζί της. Φυσικά, το τέλος είναι προδιαγεγραμμένο: ο τσιγγάνος βασιλιάς εγκαλεί την Περουζέ για την απιστία της, σκοτώνει τον Θάνο και, αφού ρωτά τη φυλή του για την ποινή που πρέπει να επιβληθεί, προτρέπει τους δικούς του να μαχαιρώσουν την Περουζέ μέχρι θανάτου.

alt

Στέρεες ερμηνείες, υπερβολικά αισθησιακή Περουζέ

Σύμφωνα με τον σκηνοθέτη του έργου Θοδωρή Αμπαζή, ο έρωτας της Περουζέ και του Θάνου «συμβολίζει το φως και το σκοτάδι, την τακτοποιημένη ζωή που ονειρεύεται η Περουζέ και το ρίσκο που αναζητά ο συμβατικός Θάνος. Η Περουζέ δεν είναι μια Κάρμεν, δεν είναι μια πριμαντόνα που θα ασκήσει γοητεία σε όλο το κοινό, είναι ένα πλάσμα που την περιφέρουν οι τσιγγάνοι σαν μια αρκούδα για να κάνει το σόου της και να τους αφήσουν να κατασκηνώσουν εκεί. Ο Θάνος ελκύεται από το άγνωστο, από τον κόσμο των τσιγγάνων και πάει εκεί όπου ξέρει ότι θα καεί. Σαν να συναντιούνται το νερό και η φωτιά».

Εξαιρετική ιδέα το ντύσιμο της ορχήστρας σε αποχρώσεις του γαλάζιου, σαν θάλασσα μέσα από την οποία αναδύεται, στην αρχή του έργου, η Περουζέ.

Πράγματι, στη σκηνή του Ηρωδείου εμφανίστηκε ένας συμβατικός Θάνος. Με κοστούμι και καπέλο, κινησιολογικά συνεσταλμένος, κωμικά αμήχανος όταν κλήθηκε να κάνει την τελική επιλογή ανάμεσα στην αρραβωνιαστικιά του και την τσιγγάνα. Η σκηνική εμφάνιση της Περουζέ, ωστόσο, δεν υποστήριξε τις σκηνοθετικές ιδέες του κ. Αμπαζή. Μια Περουζέ προκλητική, σέξι, περισσότερο φάνηκε να κερδίζει τον Θάνο χάρη στα θέλγητρά της παρά χάρη στις μαγικές ιδιότητες της φωνής της.

Οι λοιπές ενδυματολογικές και σκηνογραφικές επιλογές υπηρέτησαν τις ανάγκες του έργου, πλήρως προσαρμοσμένες στη σύγχρονη αισθητική, χωρίς ωστόσο να προδίδουν την ταυτότητα της όπερας. Εξαιρετική ιδέα το ντύσιμο της ορχήστρας σε αποχρώσεις του γαλάζιου, σαν θάλασσα μέσα από την οποία αναδύεται, στην αρχή του έργου, η Περουζέ. Αν και η παράσταση υποστηρίχθηκε κινησιολογικά μόνο από τα μέλη των χορωδιών χωρίς να επιστρατευθούν χορευτές, το τελικό αποτέλεσμα αποδείχθηκε επαρκέστατο. Εξαιρετικοί οι φωτισμοί, συνετέλεσαν ουσιαστικά στις δραματικές κορυφώσεις του έργου.

Ο κ. Φιδετζής καθοδήγησε με ηρεμία και σιγουριά την ορχήστρα, αναδεικνύοντας τον ηχοχρωματικό πλούτο του έργου και δημιουργώντας την ψευδαίσθηση ενός οργανικού συνόλου αρκετά μεγαλύτερου, παρά τον περιορισμένο αριθμό των επί σκηνής οργάνων.

Η διανομή του έργου αποδείχθηκε σοφή. Η κα Δημοπούλου μάγεψε το κοινό του Ηρωδείου, ερμηνεύοντας αέρινα τις υπέροχες μελωδικές άριες του ρόλου της. Ο κ. Μοδινός υπηρέτησε και μουσικά τον συγκρατημένο Θάνο και δεν παρασύρθηκε σε αδικαιολόγητες φωνητικές εξάρσεις. Η εξαιρετική άρθρωση της κας Στυλιανάκη κατέστησε περιττή οποιαδήποτε χρήση υπερίτλων, ενώ η στιβαρή παρουσία του κ. Μαγουλά μάς παρέδωσε έναν επιβλητικό Βασιλιά Ατσίγγανο. Η σύντομη παρουσία του εμπειρότατου κ. Χριστογιαννόπουλου, μόνο στην άρια της έναρξης, επιβεβαίωσε τη ρήση «η αρχή είναι το ήμισυ του παντός».

Ο κ. Φιδετζής καθοδήγησε με ηρεμία και σιγουριά την ορχήστρα, αναδεικνύοντας τον ηχοχρωματικό πλούτο του έργου και δημιουργώντας την ψευδαίσθηση ενός οργανικού συνόλου αρκετά μεγαλύτερου, παρά τον περιορισμένο αριθμό των επί σκηνής οργάνων. Προβλήματα παρατηρήθηκαν στον συντονισμό ορχήστρας και χορωδίας, αλλά η εμπειρία του κ. Φιδετζή δεν τούς επέτρεψε να πάρουν έκταση.

Η αναβίωση της «Περουζέ» αποτελεί αναμφίβολα μια σημαντική στιγμή για το νεοελληνικό λυρικό θέατρο. Μακάρι να δίνονται συνεχώς ευκαιρίες στο ελληνικό κοινό να γνωρίσει τα λιγότερα γνωστά έργα των σπουδαίων συνθετών μας.

* Ο ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ ΚΟΝΤΟΡΟΥΣΗΣ είναι καθηγητής Ανώτερων Θεωρητικών της Μουσικής.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ήχοι και μελωδίες της Μεγάλης Εβδομάδας στην Αθήνα: Οι εκδηλώσεις λατρευτικής μουσικής που θα παρακολουθήσουμε

Ήχοι και μελωδίες της Μεγάλης Εβδομάδας στην Αθήνα: Οι εκδηλώσεις λατρευτικής μουσικής που θα παρακολουθήσουμε

Μια παρουσίαση των σημαντικότερων εκδηλώσεων λατρευτικής μουσικής που θα λάβουν χώρα τη Μεγάλη Εβδομάδα. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία από το Τρίτο Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής.  ...

LETTERDOM: Έκθεση του Πάρι Κούτσικου στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα – Η πανδαισία των γραμμάτων

LETTERDOM: Έκθεση του Πάρι Κούτσικου στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα – Η πανδαισία των γραμμάτων

Η έκθεση LETTERDOM του Πάρι Κούτσικου [parisko] εγκανιάζεται την Πέμπτη, 6 Φεβρουαρίου στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα. «Η εικαστική ενότητα LETTERDOM γίνεται μια ποιητική σύνοψη της ιστορίας της τέχνης από τον Μεσαίωνα έως τις μέρες μας, ένα είδος μουσείου που στεγάζει τις δυναμικές σχέσεις του υπαρκτού μ...

Ο Γιάννης Αγγελάκας και οι 100°C με «Ηλεκτρική Καρέκλα» στο Onassis Channel

Ο Γιάννης Αγγελάκας και οι 100°C με «Ηλεκτρική Καρέκλα» στο Onassis Channel

Η τέταρτη σεζόν του STAGES A/LIVE ξεκίνησε με μια μεγάλη γιορτή. O πιο επιδραστικός καλλιτέχνης της ελληνικής ροκ σκηνής, ο Γιάννης Αγγελάκας, παρουσιάζει την «Ηλεκτρική Καρέκλα», μαζί με τους 100°C, το πολυφωνικό σχήμα Διώνη και ένα τρίο εγχόρδων, στο πλαίσιο των Rockwave Nights 2024. Από την Τρίτη 12 Νοεμβρίου, στ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βίος και Πολιτεία»: Η ηθοποιός, ακτιβίστρια και συγγραφέας Ερωφίλη Κόκκαλη έρχεται στο Υπόγειο

«Βίος και Πολιτεία»: Η ηθοποιός, ακτιβίστρια και συγγραφέας Ερωφίλη Κόκκαλη έρχεται στο Υπόγειο

Στο 75ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων στο Βιβλιοπωλείο της Πολιτείας με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου και των ιδεών, o Κώστας Κατσουλάρης συζητά με την ηθοποιό, ακτιβίστρια και συγγραφέα Ερωφίλη Κόκκαλη. Αφορμή, μεταξύ άλλων, το σπονδυλωτό μυθιστόρημα «Λόλα Καραμπόλα» (εκδ. Έρμα, 2022). Η συζήτηση θα μεταδοθεί...

Το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου γιορτάζει φέτος τα 70 χρόνια διεξαγωγής του με πλούσιο πρόγραμμα δράσεων και παραστάσεων

Το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου γιορτάζει φέτος τα 70 χρόνια διεξαγωγής του με πλούσιο πρόγραμμα δράσεων και παραστάσεων

Το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου μάς υποδέχεται φέτος με πλούσιο πρόγραμμα, γιορτάζοντας τα εβδομήντα χρόνια διεξαγωγής του. Ακολουθεί το Δελτίο Τύπου.

Επιμέλεια: Book Press

Το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου μάς υποδέχεται φέτος, γι...

«My Fierce Ignorant Step» του Χρήστου Παπαδόπουλου στη Στέγη – Ένα τραγούδι μέσα στο οποίο πάλλονται τα σώματα των χορευτών

«My Fierce Ignorant Step» του Χρήστου Παπαδόπουλου στη Στέγη – Ένα τραγούδι μέσα στο οποίο πάλλονται τα σώματα των χορευτών

Έρχεται στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση η παράσταση του Χρήστου Παπαδόπουλου «My Fierce Ignorant Step», από τις 8 έως τις 18 Μαΐου 2025. Δέκα χορευτές και χορεύτριες κινούνται σαν ένα. Κάθε βήμα, η αρχή και το τώρα μας. © για την εικόνα: Πάνος Κέφαλος

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την νουβέλα του Αλέξανδρου Δουμά [Alexandre Dumas], «Η χλωμή κυρία» (εισαγωγή – μτφρ. – επίμετρο: Γιώργος Θάνος), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου στη σειρά «microMEGA/Λογοτεχνία», των εκδόσεων Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Νίκου Ιατρού «Αυτό έκανες πάντα», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περπατώ κάτω από τον δυνατό ήλιο. Το δέρμα μου αντιστέκεται, τα πνευμόνια...

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Νταβίντε Κόπο [Davide Coppo] «Η λάθος πλευρά» (μτφρ. Μαρία Οικονομίδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην αρχή του ντοκιμαντ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

Δύο οδηγοί συνύπαρξης με τα αγαπημένα μας κατοικίδια, τη γάτα και τον σκύλο, απαντούν στο ερώτημα «Τι θέλει να μας πει;» το ζωάκι μας. «Γάτα - Τι θέλει να μας πει;» και «Σκύλος - Τι θέλει να μας πει;» της Lili Chin σε μετάφραση Κωνσταντίνας Τσιάγκα από τις εκδόσεις Πεδίο.

Επιμέλεια: Book Press ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η βασιλεία στην Ελλάδα, η ιστορία της αμερικανικής πολιτικής αλλά και η πρόσφατη περίοδος της άγριας ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι μερικά από τα θέματα που εξετάζονται. Δέκα πρόσφατα ιστορικά βιβλία που μας βοηθούν να πλοηγηθούμε στα σκοτεινά νερά τ...

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο πάπας των φτωχών, ο μεταρρυθμιστής και προοδευτικός πάπας που άσκησε τα παπικά του καθήκοντα επί 12 χρόνια από το 2013, πέθανε σε ηλικία 88 ετών. Στα πέντε βιβλία που παρουσιάζουμε συγκαταλέγεται η μοναδική αυτοβιογραφία του («Ελπίδα» εκδ. Gutenberg) αλλά και συνομιλίες που είχε κάνει και είχαν αποτυπωθεί στο χαρτ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ