alt

Για τη συναυλία της Φιλαρμόνιας Ορχήστρας Αθηνών, η οποία ήταν αφιερωμένη στα στα 100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση, στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης.

Του Φραγκίσκου Κοντορούση

Αφιερωμένη στα 100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση ήταν η συναυλία που έδωσε η Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών με έργα Σοστακόβιτς και Ξένου στο Ίδρυμα Μιχ. Κακογιάννης, στις 30 Νοέμβρη 2017. Η συναυλία, υπό τη διεύθυνση του πολύπειρου Βύρωνα Φιδετζή, πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή των χορωδιών του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών και του Εθνικού Ωδείου – συνέπεσε δε χρονικά με τα πρώτα γενέθλια της ορχήστρας.

Αριστουργήματα γεμάτα αντιθέσεις

Ο Ντμίτρι Σοστακόβιτς και ο Σεργκέι Προκόφιεφ υπήρξαν οι πιο προβεβλημένοι συνθέτες της Σοβιετικής Ένωσης που επέλεξαν να λειτουργήσουν μέσα στο καθεστώς της πατρίδας τους και να μην μεταναστεύσουν στη Δύση. Η επιλογή τους αυτή κατέστησε ιδιαίτερα περίπλοκη τη σχέση τους με την εξουσία. Έτσι, περιόδους γεμάτες θριάμβους και αναγνώριση ακολούθησαν πιο σκοτεινές εποχές δυσμένειας, με τον Σοστακόβιτς ιδιαίτερα να συνθέτει συχνά υπό καθεστώς φόβου.

Η συναυλία άνοιξε με το συμφωνικό ποίημα «Οκτώβρης» που ολοκληρώθηκε από τον Σοστακόβιτς το 1967 με αφορμή την 50η επέτειο της Επανάστασης. Το έργο υμνεί τα σύμβολα της επανάστασης, χωρίς όμως να κρύβει και τα αισθήματα επιφύλαξης ή και αντίθεσης προς το καθεστώς.

Η συναυλία άνοιξε με το συμφωνικό ποίημα «Οκτώβρης» που ολοκληρώθηκε από τον Σοστακόβιτς το 1967 με αφορμή την 50η επέτειο της Επανάστασης. Το έργο υμνεί τα σύμβολα της επανάστασης, χωρίς όμως να κρύβει και τα αισθήματα επιφύλαξης ή και αντίθεσης προς το καθεστώς. Ο συνθέτης χρησιμοποιεί αποσπάσματα από παλαιότερα έργα του, όπως τη 10η Συμφωνία που γράφτηκε για το θάνατο του Στάλιν, αλλά και τις 5η και 7η Συμφωνίες, που περιέχουν έντονα στοιχεία αντίδρασης του συνθέτη στη σταλινική τρομοκρατία.

Ο Σοστακόβιτς, αν και υπήρξε θαυμαστής των ιδεολογικών αρχών της Επανάστασης, ποτέ δεν ταυτίστηκε εξ ολοκλήρου με το καθεστώς και η αντίφαση αυτή είναι διάσπαρτη στο σύνολο σχεδόν της εργογραφίας του. Στον «Οκτώβρη» οι συνεχείς εναλλαγές επικών κορυφώσεων και σκοτεινών λυρικών μερών αποτυπώνουν με ιδεώδη τρόπο την εσωτερική αυτή πάλη του.

Τελείως διαφορετική αίσθηση αποπνέει η νεανική 2η Συμφωνία του συνθέτη, έργο που απολαύσαμε στο δεύτερο μέρος της συναυλίας. Το έργο, γραμμένο από τον μόλις 21 ετών Σοστακόβιτς για τη 10η επέτειο της Επανάστασης, εμφορείται από αισθήματα ελπίδας για ένα δικαιότερο κόσμο, στη Ρωσία αλλά και στον υπόλοιπο πλανήτη. Ο Σοστακόβιτς συνθέτει αντισυμβατικά, χρησιμοποιώντας πολυρρυθμικά στοιχεία, έντονες διάφωνες συνηχήσεις και συνεχείς ενορχηστρωτικές εναλλαγές. Οι ιδέες αυτές, τόσο χαρακτηριστικές του ύφους του συνθέτη, κατακρίθηκαν αργότερα από το σταλινικό καθεστώς, οδηγώντας και τον ίδιο να τις αποκηρύξει ως «εσφαλμένη προσπάθεια ανεύρεσης της πρωτοτυπίας».

Ο Βύρων Φιδετζής απέδειξε ότι γνωρίζει άριστα τη μουσική γλώσσα του Σοστακόβιτς. Διηύθυνε την ορχήστρα με αυτοπεποίθηση, χωρίς υπερβολές και άσκοπες εξάρσεις, με πλήρη έλεγχο των ρυθμικών και ενορχηστρωτικών εναλλαγών. Η ορχήστρα απέδωσε με σιγουριά τη δύσκολη παρτιτούρα και ακολούθησε πιστά τις οδηγίες του μαέστρου. Ομοίως, η παρουσία των χορωδιών στη 2η Συμφωνία υπήρξε συνεπής με την παρτιτούρα, αν και έλειψε το πάθος που διέκρινε τους μουσικούς της ορχήστρας.

Ο συνθέτης της Εθνικής Αντίστασης

Ο Φιδετζής καθοδήγησε στιβαρά την ορχήστρα, αποδίδοντας πιστά το γράμμα μα και το πνεύμα της παρτιτούρας. Η Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών αντιμετώπισε το έργο με τη δέουσα σοβαρότητα και δίκαια απέσπασε το θερμό χειροκρότημα του κοινού, δίνοντας σοβαρές υποσχέσεις για το μέλλον.

Ο γεννημένος το 1912 στη Ζάκυνθο Αλέκος Ξένος ήρθε σε επαφή με τη μουσική ως τρομπονίστας, συμμετέχοντας στις ορχήστρες μελοδραματικών θιάσων που επισκέπτονταν τη Ζάκυνθο. Σε ηλικία 20 ετών γράφτηκε στο Ωδείο Αθηνών, όπου και σπούδασε θεωρητικά με τους Δημήτρη Μητρόπουλο και Φιλοκτήτη Οικονομίδη.

Από νεαρή ηλικία συμμετείχε ενεργά σε συνδικαλιστικούς αγώνες και στην ίδρυση της ΚΟΑ. Το 1941 εντάχθηκε στο ΕΑΜ συμμετέχοντας ενεργά στην Αντίσταση καθ' όλη τη διάρκεια της Κατοχής. Στην περίοδο αυτή μελοποίησε πολλά αντιστασιακά τραγούδια με πιο χαρακτηριστικό αυτό του «Καπετάν Άρη - Μικρό Χωριό». Το 1947 απολύθηκε από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών και το 1950 από την Ορχήστρα του ΕΙΡ, λόγω των πολιτικών του απόψεων. Μέχρι το τέλος της ζωής του (Αθήνα, 1995) παρέμεινε μέλος του ΚΚΕ.

Στο συνθετικό έργο του Ξένου η συμφωνική μουσική (δύο συμφωνίες και αρκετά συμφωνικά ποιήματα) κατέχει εξέχουσα θέση. Στο πρώτο μέρος της συναυλίας παρουσιάστηκε το συμφωνικό ποίημα «Σπάρτακος», έργο που ο συνθέτης ολοκλήρωσε το 1963. Μέσα από τη γνωστή μορφή του δούλου Σπάρτακου, ο Ξένος μιλά για τον αδικημένο που εξεγείρεται, για τον κατακτημένο που αντιστέκεται στον κατακτητή. Ο συνθέτης γράφει πως μέσα από το έργο αυτό εκφράζει την πεποίθησή του ότι «οι αγώνες μας θα δικαιωθούν και μαζί με τους άλλους λαούς θα βαδίσουμε σε ένα ευτυχισμένο ειρηνικό μέλλον».

Στον «Σπάρτακο» η αντίσταση στον κατακτητή συνυπάρχει με την προσωρινή απογοήτευση αλλά και την ακλόνητη πίστη στην τελική νίκη: λυρικά τονικά μέρη με υφέρποντα στοιχεία ελληνικότητας, στο πνεύμα του Καλομοίρη, εναλλάσσονται με μέρη διάφωνα, στα όρια της ατονικότητας, γεμάτα ένταση, όπου τον κύριο ρόλο αναλαμβάνουν τα κρουστά και τα χάλκινα πνευστά. Ο Φιδετζής καθοδήγησε στιβαρά την ορχήστρα, αποδίδοντας πιστά το γράμμα μα και το πνεύμα της παρτιτούρας. Η Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών αντιμετώπισε το έργο με τη δέουσα σοβαρότητα και δίκαια απέσπασε το θερμό χειροκρότημα του κοινού, δίνοντας σοβαρές υποσχέσεις για το μέλλον.

* Ο ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ ΚΟΝΤΟΡΟΥΣΗΣ είναι καθηγητής Ανώτερων Θεωρητικών της Μουσικής.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Αφιέρωμα στην πολύπτυχη εικαστική δραστηριότητα του Μάρκου Καμπάνη, στην Εθνική Βιβλιοθήκη

Αφιέρωμα στην πολύπτυχη εικαστική δραστηριότητα του Μάρκου Καμπάνη, στην Εθνική Βιβλιοθήκη

Στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, μεγάλο αφιέρωμα στον Μάρκο Καμπάνη από τις 15 Δεκεμβρίου μέχρι και τις 18 Φεβρουαρίου 2024.

Επιμέλεια: Book Press

Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος παρουσιάζει από τις 15 Δεκεμβρίου 2023 έως τις ...

Μπήκαμε στο Αρχείο Καβάφη – Ένα έργο πνοής από το Ίδρυμα Ωνάση

Μπήκαμε στο Αρχείο Καβάφη – Ένα έργο πνοής από το Ίδρυμα Ωνάση

Από την Πέμπτη (23/11) θα είναι προσβάσιμο στο κοινό και τους μελετητές το αρχείο του Αλεξανδρινού ποιητή (από μικροαντικείμενα έως χειρόγραφά του), χάρη στη σπουδαία δουλειά που έχει κάνει το Ιδρυμα Ωνάση. Κεντρική εικόνα: Ένας από τους χώρους του Αρχείου Καβάφη στην οδό Φρυνίχου 16 (© Στέλιος Τζέτζιας).

...
Waiting for the barbarians: Η συναυλία που μάγεψε τη Νέα Υόρκη δωρεάν στο «κανάλι» του Ιδρύματος Ωνάση

Waiting for the barbarians: Η συναυλία που μάγεψε τη Νέα Υόρκη δωρεάν στο «κανάλι» του Ιδρύματος Ωνάση

Η Laurie Anderson, ο Rufus Wainwright και πολλοί ακόμη διάσημοι μουσικοί μελοποιούν και ερμηνεύουν Κ.Π. Καβάφη σε μια συναυλία που μάγεψε το κοινό της Νέας Υόρκης. Έρχεται αποκλειστικά στο Onassis Channel στο YouTube από τις 20 Νοεμβρίου και για έναν ολόκληρο χρόνο θα διατίθεται δωρεάν.

Επιμ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ο Τσέχοφ στα καλύτερά του: «Γλάρος» και «Πλατόνοφ» στο πνεύμα του Ρώσου δραματουργού

Ο Τσέχοφ στα καλύτερά του: «Γλάρος» και «Πλατόνοφ» στο πνεύμα του Ρώσου δραματουργού

Για την παράσταση «Ο γλάρος» σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Διαμαντή στο Θέατρο Σημείο και την παράσταση «Πλατόνοφ» σε σκηνοθεσία Δανάης Σπηλιώτη στο Νέο Θέατρο Θησείον. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Ο γλάρος». Φωτογραφία © Σταύρος Χαμπάκης. 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος ...

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Αφιέρωμα στην πολύπτυχη εικαστική δραστηριότητα του Μάρκου Καμπάνη, στην Εθνική Βιβλιοθήκη

Αφιέρωμα στην πολύπτυχη εικαστική δραστηριότητα του Μάρκου Καμπάνη, στην Εθνική Βιβλιοθήκη

Στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, μεγάλο αφιέρωμα στον Μάρκο Καμπάνη από τις 15 Δεκεμβρίου μέχρι και τις 18 Φεβρουαρίου 2024.

Επιμέλεια: Book Press

Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος παρουσιάζει από τις 15 Δεκεμβρίου 2023 έως τις ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...
«Η καρδερίνα» της Ντόνα Ταρτ (προδημοσίευση)

«Η καρδερίνα» της Ντόνα Ταρτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ντόνα Ταρτ [Donna Tartt] «Η καρδερίνα» (νέα μτφρ. Μιχάλης Δελέγκος), το οποίο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στον επάνω όροφο έκανε παγωνιά, καθώς τα...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...
13 σημαντικοί σκηνοθέτες του κινηματογράφου που έγραψαν λογοτεχνία

13 σημαντικοί σκηνοθέτες του κινηματογράφου που έγραψαν λογοτεχνία

Αρκετοί σκηνοθέτες ασχολήθηκαν κάποια στιγμή στη ζωή τους με τη συγγραφή μυθοπλασίας και σε αυτό το άρθρο ξεχωρίσαμε δεκατρείς από αυτούς, που έχουν εκδώσει ερεθιστικά μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων που κυκλοφορούν στη γλώσσα μας. Στην κεντρική φωτογραφία, ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι [Pier Paolo Pasolini].

...
Τρεις νέες ποιητικές φωνές από τις εκδόσεις Ιωλκός

Τρεις νέες ποιητικές φωνές από τις εκδόσεις Ιωλκός

Τρεις ποιητικές συλλογές που μόλις κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Ιωλκός και με τις οποίες τρεις νέοι ποιητές κάνουν την πρώτη τους εμφάνιση.

Επιμέλεια: Book Press

Στην ποιητική συλλογή του Γιάννη Ξέστερνου  ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ