alt

Για τη συναυλία της Φιλαρμόνιας Ορχήστρας Αθηνών, η οποία ήταν αφιερωμένη στα στα 100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση, στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης.

Του Φραγκίσκου Κοντορούση

Αφιερωμένη στα 100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση ήταν η συναυλία που έδωσε η Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών με έργα Σοστακόβιτς και Ξένου στο Ίδρυμα Μιχ. Κακογιάννης, στις 30 Νοέμβρη 2017. Η συναυλία, υπό τη διεύθυνση του πολύπειρου Βύρωνα Φιδετζή, πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή των χορωδιών του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών και του Εθνικού Ωδείου – συνέπεσε δε χρονικά με τα πρώτα γενέθλια της ορχήστρας.

Αριστουργήματα γεμάτα αντιθέσεις

Ο Ντμίτρι Σοστακόβιτς και ο Σεργκέι Προκόφιεφ υπήρξαν οι πιο προβεβλημένοι συνθέτες της Σοβιετικής Ένωσης που επέλεξαν να λειτουργήσουν μέσα στο καθεστώς της πατρίδας τους και να μην μεταναστεύσουν στη Δύση. Η επιλογή τους αυτή κατέστησε ιδιαίτερα περίπλοκη τη σχέση τους με την εξουσία. Έτσι, περιόδους γεμάτες θριάμβους και αναγνώριση ακολούθησαν πιο σκοτεινές εποχές δυσμένειας, με τον Σοστακόβιτς ιδιαίτερα να συνθέτει συχνά υπό καθεστώς φόβου.

Η συναυλία άνοιξε με το συμφωνικό ποίημα «Οκτώβρης» που ολοκληρώθηκε από τον Σοστακόβιτς το 1967 με αφορμή την 50η επέτειο της Επανάστασης. Το έργο υμνεί τα σύμβολα της επανάστασης, χωρίς όμως να κρύβει και τα αισθήματα επιφύλαξης ή και αντίθεσης προς το καθεστώς.

Η συναυλία άνοιξε με το συμφωνικό ποίημα «Οκτώβρης» που ολοκληρώθηκε από τον Σοστακόβιτς το 1967 με αφορμή την 50η επέτειο της Επανάστασης. Το έργο υμνεί τα σύμβολα της επανάστασης, χωρίς όμως να κρύβει και τα αισθήματα επιφύλαξης ή και αντίθεσης προς το καθεστώς. Ο συνθέτης χρησιμοποιεί αποσπάσματα από παλαιότερα έργα του, όπως τη 10η Συμφωνία που γράφτηκε για το θάνατο του Στάλιν, αλλά και τις 5η και 7η Συμφωνίες, που περιέχουν έντονα στοιχεία αντίδρασης του συνθέτη στη σταλινική τρομοκρατία.

Ο Σοστακόβιτς, αν και υπήρξε θαυμαστής των ιδεολογικών αρχών της Επανάστασης, ποτέ δεν ταυτίστηκε εξ ολοκλήρου με το καθεστώς και η αντίφαση αυτή είναι διάσπαρτη στο σύνολο σχεδόν της εργογραφίας του. Στον «Οκτώβρη» οι συνεχείς εναλλαγές επικών κορυφώσεων και σκοτεινών λυρικών μερών αποτυπώνουν με ιδεώδη τρόπο την εσωτερική αυτή πάλη του.

Τελείως διαφορετική αίσθηση αποπνέει η νεανική 2η Συμφωνία του συνθέτη, έργο που απολαύσαμε στο δεύτερο μέρος της συναυλίας. Το έργο, γραμμένο από τον μόλις 21 ετών Σοστακόβιτς για τη 10η επέτειο της Επανάστασης, εμφορείται από αισθήματα ελπίδας για ένα δικαιότερο κόσμο, στη Ρωσία αλλά και στον υπόλοιπο πλανήτη. Ο Σοστακόβιτς συνθέτει αντισυμβατικά, χρησιμοποιώντας πολυρρυθμικά στοιχεία, έντονες διάφωνες συνηχήσεις και συνεχείς ενορχηστρωτικές εναλλαγές. Οι ιδέες αυτές, τόσο χαρακτηριστικές του ύφους του συνθέτη, κατακρίθηκαν αργότερα από το σταλινικό καθεστώς, οδηγώντας και τον ίδιο να τις αποκηρύξει ως «εσφαλμένη προσπάθεια ανεύρεσης της πρωτοτυπίας».

Ο Βύρων Φιδετζής απέδειξε ότι γνωρίζει άριστα τη μουσική γλώσσα του Σοστακόβιτς. Διηύθυνε την ορχήστρα με αυτοπεποίθηση, χωρίς υπερβολές και άσκοπες εξάρσεις, με πλήρη έλεγχο των ρυθμικών και ενορχηστρωτικών εναλλαγών. Η ορχήστρα απέδωσε με σιγουριά τη δύσκολη παρτιτούρα και ακολούθησε πιστά τις οδηγίες του μαέστρου. Ομοίως, η παρουσία των χορωδιών στη 2η Συμφωνία υπήρξε συνεπής με την παρτιτούρα, αν και έλειψε το πάθος που διέκρινε τους μουσικούς της ορχήστρας.

Ο συνθέτης της Εθνικής Αντίστασης

Ο Φιδετζής καθοδήγησε στιβαρά την ορχήστρα, αποδίδοντας πιστά το γράμμα μα και το πνεύμα της παρτιτούρας. Η Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών αντιμετώπισε το έργο με τη δέουσα σοβαρότητα και δίκαια απέσπασε το θερμό χειροκρότημα του κοινού, δίνοντας σοβαρές υποσχέσεις για το μέλλον.

Ο γεννημένος το 1912 στη Ζάκυνθο Αλέκος Ξένος ήρθε σε επαφή με τη μουσική ως τρομπονίστας, συμμετέχοντας στις ορχήστρες μελοδραματικών θιάσων που επισκέπτονταν τη Ζάκυνθο. Σε ηλικία 20 ετών γράφτηκε στο Ωδείο Αθηνών, όπου και σπούδασε θεωρητικά με τους Δημήτρη Μητρόπουλο και Φιλοκτήτη Οικονομίδη.

Από νεαρή ηλικία συμμετείχε ενεργά σε συνδικαλιστικούς αγώνες και στην ίδρυση της ΚΟΑ. Το 1941 εντάχθηκε στο ΕΑΜ συμμετέχοντας ενεργά στην Αντίσταση καθ' όλη τη διάρκεια της Κατοχής. Στην περίοδο αυτή μελοποίησε πολλά αντιστασιακά τραγούδια με πιο χαρακτηριστικό αυτό του «Καπετάν Άρη - Μικρό Χωριό». Το 1947 απολύθηκε από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών και το 1950 από την Ορχήστρα του ΕΙΡ, λόγω των πολιτικών του απόψεων. Μέχρι το τέλος της ζωής του (Αθήνα, 1995) παρέμεινε μέλος του ΚΚΕ.

Στο συνθετικό έργο του Ξένου η συμφωνική μουσική (δύο συμφωνίες και αρκετά συμφωνικά ποιήματα) κατέχει εξέχουσα θέση. Στο πρώτο μέρος της συναυλίας παρουσιάστηκε το συμφωνικό ποίημα «Σπάρτακος», έργο που ο συνθέτης ολοκλήρωσε το 1963. Μέσα από τη γνωστή μορφή του δούλου Σπάρτακου, ο Ξένος μιλά για τον αδικημένο που εξεγείρεται, για τον κατακτημένο που αντιστέκεται στον κατακτητή. Ο συνθέτης γράφει πως μέσα από το έργο αυτό εκφράζει την πεποίθησή του ότι «οι αγώνες μας θα δικαιωθούν και μαζί με τους άλλους λαούς θα βαδίσουμε σε ένα ευτυχισμένο ειρηνικό μέλλον».

Στον «Σπάρτακο» η αντίσταση στον κατακτητή συνυπάρχει με την προσωρινή απογοήτευση αλλά και την ακλόνητη πίστη στην τελική νίκη: λυρικά τονικά μέρη με υφέρποντα στοιχεία ελληνικότητας, στο πνεύμα του Καλομοίρη, εναλλάσσονται με μέρη διάφωνα, στα όρια της ατονικότητας, γεμάτα ένταση, όπου τον κύριο ρόλο αναλαμβάνουν τα κρουστά και τα χάλκινα πνευστά. Ο Φιδετζής καθοδήγησε στιβαρά την ορχήστρα, αποδίδοντας πιστά το γράμμα μα και το πνεύμα της παρτιτούρας. Η Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών αντιμετώπισε το έργο με τη δέουσα σοβαρότητα και δίκαια απέσπασε το θερμό χειροκρότημα του κοινού, δίνοντας σοβαρές υποσχέσεις για το μέλλον.

* Ο ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ ΚΟΝΤΟΡΟΥΣΗΣ είναι καθηγητής Ανώτερων Θεωρητικών της Μουσικής.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Plasmata 3: Η Στέγη δημιουργεί και πάλι μαγεία στο Πεδίον του Άρεως

Plasmata 3: Η Στέγη δημιουργεί και πάλι μαγεία στο Πεδίον του Άρεως

Το Πεδίον του Άρεως φιλοξενεί για τρεις εβδομάδες την εικαστική/πολυμεσική installation Plásmata 3, όπου είκοσι πέντε καλλιτέχνες απ’ όλον τον κόσμο υπηρετούν τη διαδραστική λειτουργία της Τέχνης αξιοποιώντας έναν από τους τελευταίους εναπομείναντες χώρους δημόσιας αναψυχής και πρασίνου της πρωτεύουσας. Κεντρική εικ...

«Youths II» και «Fault Line»: Δύο εκθέσεις σε εικαστική επιμέλεια Δημήτρη Τρίκα

«Youths II» και «Fault Line»: Δύο εκθέσεις σε εικαστική επιμέλεια Δημήτρη Τρίκα

Κάποιες σκέψεις για δυο εκθέσεις σε εικαστική επιμέλεια Δημήτρη Τρίκα: το «Youths II», που μας συστήνει 13 καλλιτέχνες, στο Πολιτιστικό Κέντρο Μελίνα του Δήμου Αθηναίων και το «Fault Line» του Μπάμπη Βενετόπουλου στην αίθουσα «Λόφος Art Project», στην Κυψέλη.

...

«Τα παπούτσια που λιώναν στον χορό», το νέο βιβλίο της εικαστικού Ιωάννας Ράλλη

«Τα παπούτσια που λιώναν στον χορό», το νέο βιβλίο της εικαστικού Ιωάννας Ράλλη

Το βιβλίο τέχνης «Τα παπούτσια που λιώναν στον χορό» της Ιωάννας Ράλλη (Κύβος Εκδόσεις Τέχνης) εκδόθηκε με αφορμή την έκθεσή της στην γκαλερί Ζουμπουλάκη τον Μάιο του 2025. © Θανάσης Καρατζάς

Επιμέλεια: Book Press

Το β...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Στην Αθηνά Ψυλλιά το 5ο Βραβείο Μετάφρασης ΛΕΑ – Για το μυθιστόρημα «Αρχαία καλλιέργεια» του Ραντουάν Νασσάρ

Στην Αθηνά Ψυλλιά το 5ο Βραβείο Μετάφρασης ΛΕΑ – Για το μυθιστόρημα «Αρχαία καλλιέργεια» του Ραντουάν Νασσάρ

Η Αθηνά Ψυλλιά τιμήθηκε με το 5ο Βραβείο Μετάφρασης ΛΕΑ (Λογοτεχνία Εν Αθήναις) για το μυθιστόρημα «Αρχαία καλλιέργεια» του Ραντουάν Νασσάρ (Raduan Nassar), που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. © για τις εικόνες: Sissy Morfi 

Επιμέλεια: Book Press

...
«Τι δημοκρατίες θα υπάρχουν το 2050; Μεταδημοκρατία, μεταπολιτική, μετακόμματα» του Γιώργου Σιακαντάρη (κριτική) – Αναγνωρίζοντας τις μεταλλάξεις κόντρα στον κυνισμό

«Τι δημοκρατίες θα υπάρχουν το 2050; Μεταδημοκρατία, μεταπολιτική, μετακόμματα» του Γιώργου Σιακαντάρη (κριτική) – Αναγνωρίζοντας τις μεταλλάξεις κόντρα στον κυνισμό

Για το δοκίμιο του Γιώργου Σιακαντάρη «Τι δημοκρατίες θα υπάρχουν το 2050; – Μεταδημοκρατία, μεταπολιτική, μετακόμματα» (εκδ. Αλεξάνδρεια). 

Γράφει ο Λάμπρος Α. Φλιτούρης

Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης μάς βομβαρδίζου...

«Τρεις ιστορίες» του Γκυστάβ Φλωμπέρ – Στην καρδιά της μυθοπλασίας

«Τρεις ιστορίες» του Γκυστάβ Φλωμπέρ – Στην καρδιά της μυθοπλασίας

Για το τελευταίο βιβλίο του Γκυστάβ Φλωμπέρ [Gustave Flaubert] «Τρεις ιστορίες» (μτφρ. Τιτίκα Δημητρούλια, επίμετρο Σωτήρης Παρασχάς, εκδ. Αντίποδες).

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

«Συγκρίνοντας την εικόνα με το κείμενο, ο αναγνώστης θα σκεφτόταν: “Δεν καταλαβαίνω τίποτα, πώς έ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

«Ένα δικό του δωμάτιο» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

«Ένα δικό του δωμάτιο» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Παναγιώτη Γούτα «Ένα δικό του δωμάτιο», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 30 Μαΐου από τις εκδόσεις Ρώμη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΔΑΚΡΥΑ

Γέρασε πια, θα πλησιάζει τα ενε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργο της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Ποιος είναι ο ακριβής ρόλος της καρδιάς και ποιος του εγκεφάλου; Ποιοι μύθοι σχετικά με αυτά τα δύο όργανα καλλιεργούνται από τη σύγχρονη κουλτούρα; Τι αποτελεί «τραυματική εμπειρία» και πώς μπορούμε να αλληλεπιδράσουμε αποτελεσματικά με τα νεαρά αυτιστικά άτομα; Τέσσερα νέα βιβλία από τις εκδόσεις Gutenberg καταπιά...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ