trovatore700

Tου Φραγκίσκου Κοντορούση

Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών 2017 η Εθνική Λυρική Σκηνή παρουσίασε στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού στις 21, 23, 25 και 27 Ιούλη την όπερα IlTrovatore (Ο Τροβαδούρος) του Τζιουζέπε Βέρντι, αναβιώνοντας την παράσταση που σκηνοθέτησε ο Στέφανο Πόντα, πάλι στο Ηρώδειο, το καλοκαίρι του 2012. Παρακολουθήσαμε την παράσταση της 23ης Ιουλίου.

Ένα σκοτεινό και δαιδαλώδες αριστούργημα

Τον Ιανουάριο του 1851 ο Βέρντι, με νωπό ακόμη το θρίαμβο του Ριγολέττου, ζητά από τον ποιητή Σαλβατόρε Καμμαράνο να ετοιμάσει ένα λιμπρέτο για μια νέα όπερα, βασισμένη στο θεατρικό «Ο Τροβαδούρος» του διάσημου ισπανού συγγραφέα της εποχής Αντόνιο Γκαρθία Γκουτιέρρεθ που εκτυλίσσεται στην Ισπανία του 15ου αιώνα εν μέσω εμφυλίου πολέμου. Τον Βέρντι μαγνήτισε ειδικά η γριά Τσιγγάνα Αζουτσένα, μια περιθωριακή μορφή γεμάτη αγάπη για το παιδία της, μα κυριευμένη από το αίσθημα της εκδίκησης.

Ο Καμμαράνο και, μετά το θάνατό του, ο ποιητής Λεόνε Μπαρντάρε παρέδωσαν στο Βέρντι μια ιστορία δαιδαλώδη, αναληθοφανή, με ελάχιστη δράση, αφού όλα τα σημαντικά γεγονότα είτε έχουν συμβεί πριν την έναρξή της είτε συμβαίνουν ανάμεσα στις πράξεις του έργου. Επιπλέον, το λιμπρέτο δεν έχει ιδιαίτερες λογοτεχνικές αξιώσεις, οι πληροφορίες που παρέχονται είναι γενικά ασαφείς και οι στίχοι δίνουν μόνο την αφορμή ώστε οι πρωταγωνιστές να εκφράσουν τα συναισθήματά τους. Εύκολα καταλαβαίνει κανείς ότι, με ένα τέτοιο κείμενο ανά χείρας, ο λόγος γρήγορα υποχωρεί μπροστά στη μουσική.

 Fράφοντας μουσική για ένα ιδιαίτερα σκοτεινό έργο, παρέδωσε μια όπερα συναρπαστική και ταυτόχρονα πρωτοποριακή ξεφεύγοντας από τις συνήθεις συνθετικές πρακτικές της εποχής.

Και ο Βέρντι δεν άφησε αυτή την ευκαιρία να χαθεί: χρησιμοποίησε πρωτόγνωρα για την εποχή μουσικά, μορφολογικά και εκφραστικά μέσα, συνταιριάζοντας μοναδικά άριες, ντουέτα και τερτσέτα με χορωδιακά μέρη αλλά και σκηνές με εκκλησιαστική μουσική, σε μια όπερα ίσως υπερβολικά πλούσια. Ο Βέρντι κατάφερε κάτι μοναδικό: γράφοντας μουσική για ένα ιδιαίτερα σκοτεινό έργο, με κεντρικούς άξονες τον εμφύλιο πόλεμο, τον θάνατο στην πυρά ενός παιδιού και την πανταχού παρούσα εμμονή της εκδίκησης, παρέδωσε μια όπερα συναρπαστική και ταυτόχρονα πρωτοποριακή ξεφεύγοντας από τις συνήθεις συνθετικές πρακτικές της εποχής.

Όχι άδικα, ο Τροβαδούρος γνώρισε τεράστια επιτυχία ήδη από την πρώτη του παρουσίαση στη Ρώμη τον Ιανουάριο του 1853 και πολύ σύντομα έγινε η δημοφιλέστερη όπερα του συνθέτη σε ολόκληρο τον κόσμο για πολλές δεκαετίες.

Γκροτέσκο σε βαθμό υπερβολής

Ο κ. Στέφανο Πόντα, ανέλαβε την ευθύνη για το σύνολο της παράστασης πλην της μουσικής: σκηνοθέτησε, επέλεξε τα σκηνικά και τα κοστούμια και επιμελήθηκε των φωτισμών. Και παρουσίασε μια παράσταση ιδιαίτερα σκοτεινή, γεμάτη συμβολισμούς (ενίοτε ακατανόητους). «’Εστησε» στη σκηνή του Ηρωδείου δύο μικρές λίμνες, συμβολίζοντας ενδεχομένως τη μνήμη που κατατρύχει την Αζουτσένα και τον κόμη Ντι Λούνα, ενώ τοποθέτησε ευμεγέθεις «πέτρινες» κατασκευές: ένα χέρι, ένα μάτι και μια σφαίρα γεμάτη ανθρώπινα κεφάλια. Εικάζει κανείς ότι ο κ. Πόντα θέλησε να συμβολίσει αντίστοιχα το αδελφοκτόνο χέρι, το μάτι της Τσιγγάνας που «βλέπει» τα μελλούμενα και τους εκατέρωθεν νεκρούς του εμφυλίου. Μάλιστα, στα πλαίσια του γκροτέσκου που επέλεξε για την παράστασή του, ο κ. Πόντα άφησε επί σκηνής σε ολόκληρη την Δ’ πράξη έναν αιχμάλωτο γεμάτο αίματα, η παρουσία του οποίου υπήρξε μάλλον αυτοσκοπός αφού δεν εξυπηρέτησε την πλοκή.

Το υπερβολικά φορτωμένο σκηνικό υπηρέτησε μεν την κεντρική ιδέα του σκηνοθέτη, άφησε όμως ελάχιστο χώρο στους σολίστ και κυρίως στους χορωδούς να κινηθούν. Ως αποτέλεσμα, η κινησιολογία περιορίσθηκε ιδιαίτερα, γεγονός που πάντως βρίσκεται σε συμφωνία με την ελάχιστη σκηνική δράση που η όπερα προβλέπει. Οι μαύρες και κόκκινες δερμάτινες στολές των χορωδών και των σολίστ, τα υψωμένα σαν όπλα χέρια των στρατιωτών στην Γ’ πράξη, οι αποτρόπαιες μάσκες, ακόμη και η αντίστιξη των λευκών στολών των μοναχών στη Β’ πράξη υπηρετούν τη σκηνοθετική άποψη, όπως και οι έξοχοι φωτισμοί. Υπήρξαν πάντως και στιγμές αμήχανες ως αστείες, όπως η ακατανόητη «χορογραφία» στην περίφημη σκηνή του χορωδιακού των τσιγγάνων (Anvil chorus).

Ένας ξεχωριστός βαρύτονος

Ενίοτε επιλέχθηκαν τέμπι μάλλον γρήγορα που ξένισαν τον εξοικειωμένο ακροατή, ωστόσο ο μαέστρος κατάφερε να αποδώσει τα συναισθήματα και τους χαρακτήρες των ηρώων εξαιρετικά.

Η ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής ανταποκρίθηκε αρκετά ικανοποιητικά στις απαιτήσεις του αρχιμουσικού κ. Λογιάδη, χωρίς ωστόσο να λείψουν σημεία αδυναμίας στο συντονισμό. Ενίοτε επιλέχθηκαν τέμπι μάλλον γρήγορα που ξένισαν τον εξοικειωμένο ακροατή, ωστόσο ο μαέστρος κατάφερε να αποδώσει τα συναισθήματα και τους χαρακτήρες των ηρώων εξαιρετικά. Μια συνολικά μεστή παρουσία της ορχήστρας, η εικόνα της οποίας χάλασε στο τέλος με την απόφαση ορισμένων μουσικών να αποχωρήσουν βιαστικά από τη σκηνή μπροστά στο κατάμεστο Ηρώδειο που χειροκροτούσε τους σολίστ, το μαέστρο και την ορχήστρα.

Η κα Τσέλια Κοστέα ερμήνευσε το ρόλο της ερωτευμένης και αποφασισμένης Λεονόρας με τη γνωστή στέρεα τεχνική της, χωρίς ανούσιες εξάρσεις και υπερβολές. Ο κ. Βάλτερ Φρακκάρο, στο ρόλο του Μανρίκο, με φωνή τεχνικά άρτια άλλα μάλλον «στενή», δεν έδωσε στον επαναστάτη χαρακτήρα του την αποφασιστικότητα και τη δύναμη που απαιτείται. Η κα. Έλενα Κασσιάν, ερμηνεύοντας εκτάκτως το ρόλο της Αζουτσένας, απέδωσε έξοχα τα συναισθήματα θυμού και εκδίκησης του ρόλου τους, δεν έπεισε όμως ως στοργική μητέρα.

Ιδιαίτερη μνεία, τέλος, στον κ. Δημήτρη Πλατανιά. Ερμήνευσε υποδειγματικά τον κόμη Ντι Λούνα, τόσο τεχνικά (με την γενναιόδωρη, ογκώδη και γεμάτη ηχοχρώματα φωνή του) όσο και ερμηνευτικά, πλάθοντας ένα ρόλο γεμάτο εσωτερική ένταση αλλά και αυτοκυριαρχία. Δικαίως αποθεώθηκε.

Συντελεστές

Μουσική διεύθυνση: Μίλτος Λογιάδης
Σκηνοθεσία-σκηνικά-κοστούμια-φωτισμοί: Στέφανο Πόντα
Διεύθυνση χορωδίας: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος

Μανρίκο: Βάλτερ Φρακκάρο
Λεονόρα: Τσέλια Κοστέα
Αζουτσένα: Γιελένα Μανίστινα (21/7) - Έλενα Κασσιάν (23, 25, 27/7)
Κόμης ντι Λούνα: Δημήτρης Πλατανιάς (21, 23/7) - Μάρκο Καρία (25, 27/7)
Φερράντο: Τάσος Αποστόλου
Ινές: Μυρτώ Μποκολίνη
Ρουίθ: Παναγιώτης Πρίφτης
Γέρος Τσιγγάνος: Νίκος Συρόπουλος
Αγγελιαφόρος: Βασίλης Κωτσικογιάννης

Με την Ορχήστρα και τη Χορωδία της ΕΛΣ

 * Ο ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ ΚΟΝΤΟΡΟΥΣΗΣ είναι καθηγητής Ανώτερων Θεωρητικών της Μουσικής.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ήχοι και μελωδίες της Μεγάλης Εβδομάδας στην Αθήνα: Οι εκδηλώσεις λατρευτικής μουσικής που θα παρακολουθήσουμε

Ήχοι και μελωδίες της Μεγάλης Εβδομάδας στην Αθήνα: Οι εκδηλώσεις λατρευτικής μουσικής που θα παρακολουθήσουμε

Μια παρουσίαση των σημαντικότερων εκδηλώσεων λατρευτικής μουσικής που θα λάβουν χώρα τη Μεγάλη Εβδομάδα. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία από το Τρίτο Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής.  ...

LETTERDOM: Έκθεση του Πάρι Κούτσικου στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα – Η πανδαισία των γραμμάτων

LETTERDOM: Έκθεση του Πάρι Κούτσικου στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα – Η πανδαισία των γραμμάτων

Η έκθεση LETTERDOM του Πάρι Κούτσικου [parisko] εγκανιάζεται την Πέμπτη, 6 Φεβρουαρίου στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα. «Η εικαστική ενότητα LETTERDOM γίνεται μια ποιητική σύνοψη της ιστορίας της τέχνης από τον Μεσαίωνα έως τις μέρες μας, ένα είδος μουσείου που στεγάζει τις δυναμικές σχέσεις του υπαρκτού μ...

Ο Γιάννης Αγγελάκας και οι 100°C με «Ηλεκτρική Καρέκλα» στο Onassis Channel

Ο Γιάννης Αγγελάκας και οι 100°C με «Ηλεκτρική Καρέκλα» στο Onassis Channel

Η τέταρτη σεζόν του STAGES A/LIVE ξεκίνησε με μια μεγάλη γιορτή. O πιο επιδραστικός καλλιτέχνης της ελληνικής ροκ σκηνής, ο Γιάννης Αγγελάκας, παρουσιάζει την «Ηλεκτρική Καρέκλα», μαζί με τους 100°C, το πολυφωνικό σχήμα Διώνη και ένα τρίο εγχόρδων, στο πλαίσιο των Rockwave Nights 2024. Από την Τρίτη 12 Νοεμβρίου, στ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Κ.Π. Καβάφης: 162 χρόνια από τη γέννησή του – 7 ταινίες και ένα ντοκιμαντέρ από το Ίδρυμα Ωνάση

Κ.Π. Καβάφης: 162 χρόνια από τη γέννησή του – 7 ταινίες και ένα ντοκιμαντέρ από το Ίδρυμα Ωνάση

Με αφορμή την επέτειο γέννησης και θανάτου του Κ.Π. Καβάφη, επτά ταινίες μικρού μήκους και ένα ντοκιμαντέρ αφιερωμένο στη ζωή και το έργο του κάνουν πρεμιέρα στο Onassis Channel στο YouTube και στο onassis.org. Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία της Εύης Καλογηροπούλου, «Αλεξάνδρεια».  ...

«Τροχιές» της Σαμάνθα Χάρβεϊ (κριτική) – Η Γη μας μέσα από «το μάτι του θεού»

«Τροχιές» της Σαμάνθα Χάρβεϊ (κριτική) – Η Γη μας μέσα από «το μάτι του θεού»

Για το μυθιστόρημα της Σαμάνθα Χάρβεϊ (Samantha Harvey) «Τροχιές», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Γιώργου Κυριαζή. Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «Gravity» (2013) του σκηνοθέτη Αλφόνσο Κουαρόν.

Γράφει ο Σόλωνας ...

Βραβείο «Μεσόγειος» ξένης λογοτεχνίας στον Δημήτρη Σωτάκη - Για το μυθιστόρημά του «Μισή Καρδιά»

Βραβείο «Μεσόγειος» ξένης λογοτεχνίας στον Δημήτρη Σωτάκη - Για το μυθιστόρημά του «Μισή Καρδιά»

Με το σημαντικό γαλλικό βραβείο Méditerranée («Μεσόγειος») ξένης λογοτεχνίας τιμήθηκε ο Δημήτρης Σωτάκης. Το βραβείο του απονέμεται για το μυθιστόρημα «Μισή καρδιά» (εκδ. Κέδρος, 2022).

Επιμέλεια: Book Press

Στον ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Όταν συμβαίνουν κακά πράγματα σε καλούς ανθρώπους» του Χάρολντ Κούσνερ (προδημοσίευση)

«Όταν συμβαίνουν κακά πράγματα σε καλούς ανθρώπους» του Χάρολντ Κούσνερ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Χάρολντ Κούσνερ [Harold Kushner] «Όταν συμβαίνουν κακά πράγματα σε καλούς ανθρώπους» (μτφρ. Βασίλης Πουλάκος), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 2 Μαΐου από τις εκδόσεις KeyBooks.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Αμνοί και Λέοντες» του Γιάννη Μόσχου (προδημοσίευση)

«Αμνοί και Λέοντες» του Γιάννη Μόσχου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιάννη Μόσχου «Αμνοί και Λέοντες», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 29 Απριλίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Καλώς τα παλικάρια! Τι κάνετε, ωρέ λεβέντες;» έτριξε το μοναστήρι η...

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (προδημοσίευση)

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Κωσταντίνου Τζαμιώτη «Θα πέσει η νύχτα», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 30 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ποδηλατούσε πάνω από ώρα, όταν έφτασαν επιτέλους στο ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

Δύο οδηγοί συνύπαρξης με τα αγαπημένα μας κατοικίδια, τη γάτα και τον σκύλο, απαντούν στο ερώτημα «Τι θέλει να μας πει;» το ζωάκι μας. «Γάτα - Τι θέλει να μας πει;» και «Σκύλος - Τι θέλει να μας πει;» της Lili Chin σε μετάφραση Κωνσταντίνας Τσιάγκα από τις εκδόσεις Πεδίο.

Επιμέλεια: Book Press ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η βασιλεία στην Ελλάδα, η ιστορία της αμερικανικής πολιτικής αλλά και η πρόσφατη περίοδος της άγριας ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι μερικά από τα θέματα που εξετάζονται. Δέκα πρόσφατα ιστορικά βιβλία που μας βοηθούν να πλοηγηθούμε στα σκοτεινά νερά τ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ