Για τη συναυλία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, με τις μουσικές του Nino Rota από τις ταινίες του Federico Fellini, στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών.
Της Χρύσας Στρογγύλη
Η δεύτερη προγραμματισμένη συναυλία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών στο πλαίσιο του φεστιβάλ Αθηνών 2016 πραγματοποιήθηκε στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού υπό τη διεύθυνση του μαέστρου κινηματογραφικής μουσικής Φρανκ Στρόμπελ. Το πρόγραμμα περιλάμβανε μουσική του Νίνο Ρότα από ταινίες του Φεντερίκο Φελίνι. Δεν είναι η πρώτη φορά που η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών συνεργάζεται με τον Στρόμπελ, ούτε είναι η πρώτη φορά που βγαίνει από τα ρεπερτοριακά στεγανά της. Τον περασμένο Οκτώβριο πραγματοποίησε συναυλία-αφιέρωμα στον γερμανικό ήχο του Χόλυγουντ, ερμηνεύοντας κινηματογραφική μουσική του Μαξ Στάινερ από την ταινία «Όσα παίρνει ο άνεμος», του Γκότφριντ Χούμπερτς από την ταινία «Μετρόπολις» και άλλων.
Ένας καλός μαέστρος και μια κακή εκτέλεση
Δεν θα μπορούσε να διαχωρίσει κανείς τις ταινίες του Φελίνι από τη συγκεκριμένη μουσική: ταινίες γεμάτες περιπλανήσεις σε ξένους κόσμους, σε οικείους αλλά και ανοίκειους χαρακτήρες και συναισθήματα, σε ασυνήθιστους έρωτες, σε πόλεις όπως η Ρώμη και το Ρίμινι, σε τοπία ιταλικής επαρχίας, άλλοτε λαμπερά και άλλοτε παρακμάζοντα και σκοτεινά. Με αυτά τα δεδομένα, θα περίμενε κανείς από μια κρατική ορχήστρα να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να ερμηνεύσει τη μουσική αυτή με περίσσιο πάθος και συναίσθημα, τηρώντας όλες τις προϋποθέσεις που θα έπρεπε να ισχύουν σε μια επαγγελματική συμφωνική ορχήστρα που σέβεται τον εαυτό της και που κανονικά δεν θα έπρεπε να έχει τίποτα να ζηλέψει από τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές. Λίγο το γεγονός ότι βρισκόμαστε εν μέσω καλοκαιριού, λίγο το ότι η προηγούμενη συναυλία της Κρατικής στο Ηρώδειο ήταν πριν μια εβδομάδα περίπου -οπότε το χρονικό διάστημα προετοιμασίας για την επόμενη ήταν περιορισμένο- η συναυλία από άποψη μουσικής εκτέλεσης φάνηκε μέτρια.
Ο μαέστρος ήταν ιδιαίτερα εκφραστικός και θεατρικός στις κινήσεις του, έμοιαζε δε γεμάτος όρεξη και ενέργεια, την οποία όμως δεν κατάφερε να περάσει στους μουσικούς που διηύθυνε. Η ορχήστρα δεν έδινε την εντύπωση πως λειτουργούσε ομαδικά. Άλλοι μουσικοί ερμήνευαν εκφραστικά και με πάθος και άλλοι άνευρα και αμήχανα. Κάποια από τα soli των πνευστών οργάνων είχαν αστοχίες που δεν δικαιολογούνται από επαγγελματίες εκτελεστές, ενώ το ιταλικό ταμπεραμέντο έλειπε δίνοντας τη θέση του σε ένα κάπως τεχνοκρατικό παίξιμο.
Ο μαέστρος ήταν ιδιαίτερα εκφραστικός και θεατρικός στις κινήσεις του, έμοιαζε δε γεμάτος όρεξη και ενέργεια, την οποία όμως δεν κατάφερε να περάσει στους μουσικούς που διηύθυνε. Η ορχήστρα δεν έδινε την εντύπωση πως λειτουργούσε ομαδικά. Άλλοι μουσικοί ερμήνευαν εκφραστικά και με πάθος και άλλοι άνευρα και αμήχανα. Κάποια από τα soli των πνευστών οργάνων είχαν αστοχίες που δεν δικαιολογούνται από επαγγελματίες εκτελεστές, ενώ το ιταλικό ταμπεραμέντο έλειπε δίνοντας τη θέση του σε ένα κάπως τεχνοκρατικό παίξιμο. Ο ελαττωματικός συντονισμός της ορχήστρας παραμένει ένα πρόβλημα, όπως και στην προηγούμενη συναυλία του Ηρωδείου, αλλά σε αυτήν την περίπτωση ήταν ακόμα πιο έντονος. Σε μια τόσο οικεία μουσική όσο η συγκεκριμένη, η έκθεση στα σφάλματα είναι πιο προφανής. Πόσο εύκολα μπορεί κανείς να δικαιολογήσει το γεγονός ότι ο μαέστρος «έκλεισε» την ορχήστρα και μερικοί μουσικοί συνέχιζαν να κρατούν την νότα με αποτέλεσμα να αναγκαστεί να την «ξανακλείσει»;
Μια καλή επιλογή ρεπερτορίου
Η Κ.Ο.Α. έχει πολλές φορές αποδείξει ότι μπορεί να θριαμβεύσει με τις ερμηνείες της. Διαθέτει πολύ καλό ανθρώπινο δυναμικό αλλά ίσως της λείπει το ομαδικό πνεύμα. Το παρήγορο είναι ότι ανανεώνεται με νέα μέλη. Η δε επιλογή του συγκεκριμένου ρεπερτορίου μόνο ενθουσιασμό μπορεί να προκαλέσει και είναι ευχής έργον η Κρατική Ορχήστρα να πειραματίζεται σε διάφορα είδη. Ανανεώνεται και πάλι το ενδιαφέρον της ορχήστρας για την εκτέλεση κινηματογραφικής μουσικής και τι καλύτερο για μια καλοκαιρινή βραδιά στο Ηρώδειο από έργα του Νίνο Ρότα (1911 – 1979), όπως αυτά ακούστηκαν σε ταινίες του Φεντερίκο Φελίνι (1920 – 1993). Η ιδέα της προβολής σκηνών από τις ταινίες του Φελίνι σε προτζέκτορα ήταν ιδιαίτερα πετυχημένη. Σύμφωνα με τον Μάνο Χατζιδάκι: «Ο Φελινικός κόσμος είναι ένας κόσμος από βιώματα, μνήμες και αθέατες μελλοντικές ήττες και επιβολές».
Η Κ.Ο.Α. έχει πολλές φορές αποδείξει ότι μπορεί να θριαμβεύσει με τις ερμηνείες της. Διαθέτει πολύ καλό ανθρώπινο δυναμικό αλλά ίσως της λείπει το ομαδικό πνεύμα. Το παρήγορο είναι ότι ανανεώνεται με νέα μέλη.
Όσο για τον Νίνο Ρότα, άφησε πάνω από 150 συνθέσεις μέχρι τον θάνατό του, το 1979 - επίσης, δέκα όπερες, πέντε μουσικές για θέατρο και για μπαλέτο και ορχηστρικές και χορωδιακές συνθέσεις. Τα πιο γνωστά μουσικά του θέματα είναι η μουσική για τις ταινίες του Φελίνι «La Strada», «La Dolce Vita», «Οκτώμισι», «Η Ιουλιέτα των Πνευμάτων», «Οι νύχτες της Καμπίρια», «Σατυρικόν», «Roma», «Καζανόβας», «Πρόβα Ορχήστρας» και «Amarcord», για την ταινία του Τζεφιρέλι «Ρωμαίος και Ιουλιέτα», για την ταινία του Βισκόντι «Γατόπαρδος» και για την τριλογία του Κόπολα «Νονός». Η προτίμηση του Νίνο Ρότα στα λάιτ-μοτίφ, οι «απλωμένες» λυρικές φράσεις, τα έντονα ρυθμικά σχήματα, ο ευφυής τρόπος αξιοποίησης των ηχοχρωμάτων των οργάνων είναι μερικά από τα στοιχεία της μουσικής του που την κάνουν ερωτεύσιμη και μεθυστική. Σίγουρα δεν μπορεί κανείς να μιλήσει για «μουσικό background» όταν μιλά για την κινηματογραφική μουσική του Νίνο Ρότα, που μπορεί να σταθεί και μόνη της, χωρίς την εικόνα, γεμάτη λυρισμό, ερωτισμό, παιχνίδι, νάζι και ειρωνεία.
* Η ΧΡΥΣΑ ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ είναι μουσικός και εκπαιδευτικός.
