Το τζαζ πρόσωπο της Στέγης

Ο συγκερασμός τζαζ-ελληνικής παραδοσιακής μουσικής έχει ιδιαίτερο μουσικολογικό ενδιαφέρον, διατρανώνει την οικουμενικότητα της μουσικής και παντρεύει ανατολίτικα ακούσματα με δυτικότροπες ρυθμικές και υφολογικές φόρμες της τζαζ, φέρνοντας πιο κοντά λαούς, παραδόσεις, τάσεις, εποχές.

Φαίνεται λοιπόν πως η σύγχρονη ελληνική σκηνή της τζαζ, του αυτοσχεδιασμού και του πειραματισμού κάθε άλλο παρά «κλεισμένη στον εαυτό της» είναι. Μάλιστα, ο συγκερασμός τζαζ-ελληνικής παραδοσιακής μουσικής έχει ιδιαίτερο μουσικολογικό ενδιαφέρον, διατρανώνει την οικουμενικότητα της μουσικής και παντρεύει ανατολίτικα ακούσματα με δυτικότροπες ρυθμικές και υφολογικές φόρμες της τζαζ, φέρνοντας πιο κοντά λαούς, παραδόσεις, τάσεις, εποχές.

Το Σάββατο 5 Δεκεμβρίου παρακολουθήσαμε το πρόγραμμα της δεύτερης ημέρας του Πανοράματος στη μικρή σκηνή της Στέγης, που περιλάμβανε σε ένα βράδυ δύο συναυλίες ή, καλύτερα, μια συναυλία και μια περφόρμανς – εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους.

Κουαρτέτο Αλέκου Βρέτου

Πρώτα εμφανίστηκε στη σκηνή το κουαρτέτο του Αλέκου Βρέτου (Αλέκος Βρέτος: ούτι, Δημήτρης Κλώνης: ντραμς, Δημήτρης Χριστόπουλος: κοντραμπάσο, Έλχιν Σιρίνοφ: πιάνο) εκτελώντας έργα του ιδίου και του Shirinov. Η συναυλία ξεκίνησε με μια διασκευή του αζέρου πιανίστα επάνω σε ένα έργο του συμπατριώτη του συνθέτη Χατζιμπέγιοφ, με ήχους τόσο οικείους που εύκολα θα μπορούσε να υποθέσει κανείς ότι πρόκειται για δημιούργημα έλληνα συνθέτη. Αν και ξεκίνησε με το ούτι να πρωταγωνιστεί και το πιάνο να συνοδεύει, στην πορεία οι όροι αντιστράφηκαν και οι δυο δεξιοτέχνες –Βρέτος και Σιρίνοφ– διατηρώντας έντονη βλεμματική επαφή «συνομιλούσαν» μουσικά με εξαιρετικό τρόπο. Τα ντραμς έπαιζαν διακριτικό ρόλο και ο Δημήτρης Κλωνής φάνηκε να ελέγχει άψογα τον ήχο των τυμπάνων του, παίζοντας εκφραστικότατα καθ’ όλη τη διάρκεια της συναυλίας κι αποφεύγοντας κάθε εσωστρεφή προσέγγιση.

Το πρόγραμμα συνεχίστηκε με το έργο του Αλέκου Βρέτου «Ιδέα», το οποίο πράγματι παρουσιάστηκε αρχικά ως πρωτογενής, ακατέργαστη ιδέα ενώ, μέσα από έντονους ρυθμούς και περίτεχνο αυτοσχεδιασμό, εξελίχθηκε σε κάτι ιδιαίτερα περίπλοκο. Στη συνέχεια παρουσιάστηκε άλλη μια μουσική σύνθεση του Σιρίνοφ: επρόκειτο για διασκευή ενός πασίγνωστου στο Αζερμπαϊτζάν παραδοσιακού τραγουδιού –αντίστοιχου με το δικό μας «Θαλασσάκι»– με τίτλο «Sari Gelin» (:«Η ξανθιά νύφη»). Ιδιαίτερα ατμοσφαιρική μουσική με ανατολίτικα στοιχεία που μοιάζουν με τα ελληνικά παραδοσιακά ακούσματα και εκφράζουν πόνο ψυχής που θυμίζει μοιρολόι. Το διάφανο παίξιμο του Σιρίνοφ και ο γλυκός ήχος από το ούτι του Βρέτου ανέδειξαν την αλληλεπίδραση των δύο μουσικών, οι οποίοι έμοιαζαν με ακροβάτες που ισορροπούν στο ίδιο τεντωμένο σκοινί και που χρειάζεται να κάνουν λεπτές, συντονισμένες κι εναρμονισμένες κινήσεις προκειμένου να σεβαστούν τον χώρο και τον χρόνο του άλλου. Το προτελευταίο κομμάτι του πρώτου μέρους της βραδιάς είχε τίτλο «K on top». Εδώ η διάθεση ήταν πιο παιχνιδιάρικη και ο κοντραμπασίστας Δημήτρης Χριστόπουλος εντυπωσίασε με το δεξιοτεχνικό σόλο του. Η συναυλία έκλεισε με το «Cactus», έργο γρήγορο και έντονο. Τα ντραμς ήταν ιδιαίτερα εκφραστικά, ενώ τα γρήγορα περάσματα του πιάνου, γεμάτα τρίλιες και τριημιτόνια, μετέτρεπαν το πιάνο από κλασικό σε παραδοσιακό όργανο. Η επένδυση των μοτίβων αυτών –που παρέπεμπαν σε αραβική μουσική– με τζαζ συγχορδίες πάντρευε τη Δύση με την Ανατολή με τρόπο απρόσμενο.

Ο Αλέκος Βρέτος ξεχωρίζει, όχι μόνο για το δεξιοτεχνικό και συνθετικό του ταλέντο, αλλά και για τους πειραματισμούς του στο όργανο που του έκλεψε την καρδιά, το ούτι. Γοητευμένος από την ανατολική και την παραδοσιακή μουσική, «απασφάλισε» τις δυνατότητες του οργάνου αυτού, εμπλέκοντάς το στα χωρικά ύδατα της έθνικ τζαζ και προσδίδοντάς του ξεχωριστό χαρακτήρα, τόσο ανορθόδοξο εκ πρώτης όψεως αλλά και τόσο ταιριαστό.

ALEKOS VRETOS QUARTET feat. ELCHIN SHIRINOV
Αλέκος Βρέτος: ούτι
Δημήτρης Κλωνής: ντραμς
Δημήτρης Χριστόπουλος: μπάσο
Elchin Shirinov: πιάνο

World Dog Project... ή αλλιώς World God project

Το World Dog Project ήταν γεμάτο εκπλήξεις, παράδοξα, προκλήσεις και έμοιαζε με ηχητικό και οπτικό πειραματισμό που ενεργοποιούσε σε πολλές διαστάσεις το συναίσθημα.

Εντελώς διαφορετική υπήρξε η συνέχεια της βραδιάς με την παρουσίαση του World Dog Project του πολυτάλαντου Τηλέμαχου Μούσα και του περφόρμερ Λάμπρου Φιλίππου. Ζητήθηκε από όλους τους θεατές να εγκαταλείψουν την αίθουσα την ώρα του διαλείμματος προκειμένου να ετοιμαστεί για το επόμενο έργο. Με την επανείσοδό τους επικράτησε σκοτάδι και το κοινό, περνώντας μπροστά από τη σκηνή, μπήκε απευθείας σε μια μυστηριακή ατμόσφαιρα. Στη δεξιά πλευρά της σκηνής ο Τηλέμαχος Μούσας αυτοσχεδίαζε στη δωδεκάχορδη κιθάρα του πάνω σε ένα μπάσο ισοκράτημα του συνθεσάιζερ. Στην αριστερή μεριά της σκηνής δέσποζε η υποβλητική μορφή του κόντρα-τενόρου Λάμπρου Φιλίππου ο οποίος, ντυμένος με μακρύ, μαύρο, στενό παλτό, καθισμένος σε μια καρέκλα και στηρίζοντας το κεφάλι του στα χέρια του, έβγαζε ψηλές κρατημένες νότες με γυρίσματα, άλλοτε σαν αμανές άλλοτε σαν ψαλμός και άλλοτε σαν μετριασμένη κραυγή. Η ένταση της φωνής και οι ψηλές συχνότητες ήταν επικοινωνιακή πράξη προς το Θείο, ενώ η φωτεινή επιγραφή στο φόντο της σκηνής έκανε λογοπαίγνιο με τις λέξεις DOG – GOD. Οι θεατές, παγιδευμένοι στη μυσταγωγία είδαν την πλάτη του ξυπόλυτου και ημίγυμνου κοντραμπασίστα Χρυσόστομου Μπουκάλη, που παρέμεινε στη θέση αυτή καθ’ όλη τη διάρκεια της συναυλίας, ενώ τη θέση του έπαιρνε ο ντράμερ Πάνος Τζινιόλης.

Το πρότζεκτ, αναμειγνύοντας μπαρόκ, ροκ, τζαζ και ηπειρώτικα στοιχεία, είχε απόλυτη συνοχή μέσα στην ποικιλομορφία του.

Το World Dog Project ήταν γεμάτο εκπλήξεις, παράδοξα, προκλήσεις και έμοιαζε με ηχητικό και οπτικό πειραματισμό που ενεργοποιούσε σε πολλές διαστάσεις το συναίσθημα. Οι μοναδικές δυνατότητες της φωνής του Λάμπρου Φιλίππου επικράτησαν σε όλο το έργο, σε εναλλαγή με το παραδοσιακό τραγούδι ή την άρια μιας βρετανικής μπαρόκ όπερας. Ξεκίνησε με το έργο Let me weep που αποτελεί μέρος του επερχόμενου δίσκου τους και συνέχισαν με «πειραγμένα» παραδοσιακά τραγούδια, όπως το Αλησμονώ και χαίρομαι.

Οι φωτισμοί αποτέλεσαν αναπόσπαστο κομμάτι της παράστασης και συντέλεσαν καθοριστικά στη δημιουργία ατμόσφαιρας άλλοτε μυστηριακής και άλλοτε διονυσιακής και ιλιγγιώδους. Ξέφρενος ρυθμός από τον Τζινιόλη, τις κιθάρες του Μούσα και την εκφραστική κίνηση του Φιλίππου. Για όσους δεν έχουν ξαναδεί τον περφόρμερ Λάμπρο Φιλίππου εν δράσει μοιάζει να είναι πραγματική αποκάλυψη, όχι μόνο για τις σπάνιες φωνητικές αρετές του αλλά και για το υποκριτικό του ταλέντο. Τόσο εκείνος όσο και ο Τηλέμαχος Μούσας αγαπούν τους πειραματισμούς, αναζητούν νέες πτυχές στην τέχνη τους και πειραματίζονται χωρίς προκαταλήψεις. Το πρότζεκτ, αναμειγνύοντας μπαρόκ, ροκ, τζαζ και ηπειρώτικα στοιχεία, είχε απόλυτη συνοχή μέσα στην ποικιλομορφία του και τελείωσε μυστηριακά όπως ξεκίνησε: με τον πρωταγωνιστή ημίγυμνο στο πάτωμα, οκλαδόν, σε πλήρη εσωστρέφεια, να σβήνει και να αποχωρεί από τη σκηνή πλήρης και εξαγνισμένος.

WORLD DOG
Τηλέμαχος Μούσας: 12χορδη κιθάρα, ηλεκτρική κιθάρα, theremin,
αναλογικό συνθεσάιζερ
Λάμπρος Φιλίππου: φωνή
Χρυσόστομος Μπουκάλης: κοντραμπάσο
Πάνος Τζινιόλης: ντραμς

* Η ΧΡΥΣΑ ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ είναι μουσικός και εκπαιδευτικός.