alt

Για την εμφάνιση του Wadada Leo Smith με το έργο του Ten Freedom Summers στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών.

Του Φραγκίσκου Κοντορούση

Στη σύγχρονη μουσική υπάρχει ένα λεπτό όριο που χωρίζει το σοβαρό και ειλικρινές από το εξεζητημένο και ναρκισσιστικό. Εκείνο το βράδυ, ο συνθέτης και τρομπετίστας Ουαντάντα Λήο Σμιθ κατάφερε να πλησιάσει αυτό το όριο χωρίς να το υπερβεί, ξεσηκώνοντας μια κατάμεστη αίθουσα στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών με τους ήχους της free jazz. Δεν ήταν μόνος του: είχε συνοδοιπόρους τρεις εξαιρετικούς μουσικούς (Άντονι Ντέιβις-πιάνο, Τζων Λίντμπεργκ-κοντραμπάσο, Φήροαν Άκλαφ-ντραμς) σε ένα κουαρτέτο δεμένο μέχρι την τελευταία αναπνοή. Ο ίδιος έπαιξε τρομπέτα με πάθος και αστείρευτη ενέργεια και καθοδήγησε ταυτόχρονα το σύνολό του, καταφέρνοντας να αποδώσει τα συναισθήματα, τα χρώματα, τους παλμούς και τους ήχους γεγονότων που σχετίζονται με την πάλη για τα αυτονόητα δικαιώματα των Αφροαμερικανών.

Μουσική στράτευση με παρτιτούρα

Ο Ισμαήλ Ουαντάντα Λήο Σμιθ παραμένει ενεργός στο χώρο της σύγχρονης δημιουργικής μουσικής για πάνω από σαράντα χρόνια. Τρομπετίστας, συνθέτης, πολυοργανίστας και αυτοσχεδιαστής γεννήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 1941 στο Λέλαντ του Μισισιπή. Ξεκίνησε τις μουσικές σπουδές του με τον νονό του, Άλεξ Ουάλας, και από τα γυμνασιακά του χρόνια συμμετείχε σε σχολικές ορχήστρες. Στα δεκατρία του ήρθε σε επαφή με τις μουσικές παραδόσεις των μπλουζ του Μισισιπή και του αυτοσχεδιασμού και συνέχισε στο πρόγραμμα για μπάντες του αμερικανικού στρατού (1963), στη Σχολή Μουσικής Sherwood (1967-69) και στο πανεπιστήμιο Wesleyan (1975-76). Οι γνώσεις του δεν περιορίζονται μόνο στον αμερικανικό μουσικό πολιτισμό. Μελέτησε τον αφρικανικό, τον ιαπωνικό, τον ινδονησιακό και τον ευρωπαϊκό μουσικό πολιτισμό και δίδαξε στο Πανεπιστήμιο του Νιου Χέηβεν (1975-76), στο Στούντιο Δημιουργικής Μουσικής του Woodstock της Νέας Υόρκης (1975-78) και στο Bard College (1987-93). Πλέον είναι μέλος του διδακτικού προσωπικού στη Σχολή Μουσικής Herb Alpert του Ινστιτούτου Τεχνών της Καλιφόρνια (CalArts) και μέλος της Ένωσης για την Προαγωγή Δημιουργικών Μουσικών (AACM). Έχει λάβει αρκετά βραβεία και αναθέσεις, ανάμεσά τους και το βραβείο του Ιδρύματος MAP για το άλμπουμ του Ten Freedom Summers (2011). 

Η μουσική του Ουαντάντα σε αυτό το έργο διεισδύει στον παλμό κοσμογονικών στιγμών, όπως ήταν η ομιλία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ στο Μέμφις και η μεγάλη πορεία διαμαρτυρίας για ελευθερία, ισονομία, εργασία (Ουάσινγκτον 1963), εκεί που πρωτοακούστηκε το ιστορικό I have a dream. 

Ο Smith ξεκίνησε να γράφει το magnum opus του, Ten Freedom Summers (Δέκα Καλοκαίρια Ελευθερίας) το 1977 και από τότε έγραφε τα μέρη του κατά περιόδους ολοκληρώνοντάς το 2011, οπότε και το παρουσίασε για πρώτη φορά ζωντανά το Νοέμβριο στην αίθουσα συναυλιών του Colburn School στο Λος Άντζελες. Το έργο επικεντρώνεται στη δεκαετία 1954 – 1964, την εποχή της καλλιτεχνικής του ενηλικίωσης. Περιλαμβάνει είκοσι δύο συνθέσεις σε τέσσερεις ψηφιακούς δίσκους συνολικής διάρκειας τεσσερεισήμισυ ωρών, μέσα από τις οποίες επιχειρείται μια ψυχολογική ερμηνεία γεγονότων που σχετίζονται με την πάλη για τα δικαιώματα των Αφροαμερικανών. Η μουσική του Ουαντάντα σε αυτό το έργο διεισδύει στον παλμό κοσμογονικών στιγμών, όπως ήταν η ομιλία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ στο Μέμφις και η μεγάλη πορεία διαμαρτυρίας για ελευθερία, ισονομία, εργασία (Ουάσινγκτον 1963), εκεί που πρωτοακούστηκε το ιστορικό I have a dream. Για το έργο Ten Freedom Summers ο Smith ήταν ένας από τους τρεις φιναλίστ για το βραβείο Πούλιτζερ μουσικής το 2013. Ενδιαφέρον έχει το γεγονός πως, μολονότι ο Ουαντάντα Λήο Σμιθ εφηύρε έναν δικό του μουσικό κώδικα, μια ιδιωματική μουσική γλώσσα που ονομάζει Ankhrasmation, το Ten Freedom Summers είναι γραμμένο σε κλασική παρτιτούρα με νότες. Το έργο εισέπραξε διεθνή αναγνώριση από μουσικοκριτικούς αμέσως μόλις κυκλοφόρησε.

Στα Ten Freedom Summers ο Σμιθ κατέγραψε μια δεκαετία ακτιβισμού για τα αστικά δικαιώματα, από την εποχή των φυλετικών διακρίσεων στην εκπαίδευση έως τη διακήρυξη των ανθρώπινων δικαιωμάτων του 1964 και τη διαμαρτυρία για τον πόλεμο στο Βιετνάμ. Κάθε σύνθεσή του αναφέρεται σε συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός, με ψυχολογική διερεύνηση των πρωταγωνιστών του. Αρχικά, αποβλέποντας στον αυτοσχεδιασμό, ο Ουαντάντα Λήο Σμιθ έγραψε μουσική που δεν μπορούσε να παιχτεί: στα σημεία όπου οι ερμηνευτές του αδυνατούσαν να συνεχίσουν, τους παρότρυνε να ξεκινήσουν τον αυτοσχεδιασμό. Και αυτό αναπαριστά, στο μουσικό αποτέλεσμα, την ελευθερία έκφρασης για την οποία πάλευε ο ίδιος ιδεολογικά.

Άψογη ενορχήστρωση, ελεύθερη επαφή με το κοινό και διονυσιασμός

Το περασμένο Σάββατο στη Στέγη είχαμε τη χαρά να ακούσουμε τρία εκτενή αποσπάσματα από το ογκώδες αυτό έργο. Το κουαρτέτο χρησιμοποίησε έντονα ιδιώματα της τζαζ και των μπλουζ, ενώ ο Σμιθ στο επιβλητικό παίξιμό του ενσωμάτωσε την echo (ηχώ) και την αισθητική του αγαπημένου του Μάιλς Ντέιβις. Το ίδιο το έργο ενσωματώνει στην free jazz πολλά στοιχεία και ιδέες της λεγόμενης «σύγχρονης κλασικής» μουσικής, μαρτυρώντας τις δυτικότροπες αισθητικές αναζητήσεις του συνθέτη. Το σύνολο του έργου (εκτός των αυτοσχεδιαστικών μερών) είναι αποτυπωμένο σε παρτιτούρα. Επιπλέον, ο συνθέτης ξεκινά από μια βάση προγραμματική, αν και τελικά τη χρησιμοποιεί μόνο ως αφορμή για να δώσει την ευκαιρία στο θυελλώδη ρυθμό, την αρμονία και –φυσικά–  τον αυτοσχεδιασμό να μιλήσουν. Τέλος, στο ριζοσπαστικό και παθιασμένο χαρακτήρα του έργου διακρίνει κανείς ξεκάθαρα έντονο θρησκευτικό συναίσθημα.

Το κουαρτέτο χρησιμοποίησε έντονα ιδιώματα της τζαζ και των μπλουζ, ενώ ο Σμιθ στο επιβλητικό παίξιμό του ενσωμάτωσε την echo (ηχώ) και την αισθητική του αγαπημένου του Μάιλς Ντέιβις.

Ο Smith λειτούργησε ακόμη άψογα ως ενορχηστρωτής. Έχοντας στη διάθεσή του μόλις τέσσερα όργανα, εκμεταλλεύθηκε κάθε ηχοχρωματική τους δυνατότητα. Η άλλοτε οργισμένη και άλλοτε θλιμμένη τρομπέτα, τα απειλητικά glissandi και τα χορευτικά spiccati του κοντραμπάσσου, οι ατέρμονες «μπλουζ» κλίμακες του πιάνου και η –σαν μια ορχήστρα από μόνη της– ευφυέστατη ενσωμάτωση των ντραμς δεν άφησαν το κοινό να πλήξει ούτε λεπτό.

Ιδιαίτερη μνεία θα πρέπει να γίνει και στον video artist Τζέσε Τζίλμπερτ, ο οποίος κατάφερε να αποδώσει, με ασπρόμαυρες κυρίως εικόνες, τη γεμάτη χρώματα μουσική, χωρίς ωστόσο να αλλοιώσει τα νοήματά της. Το μόνο που δεν μπορεί κανείς (ευτυχώς) να αποτυπώσει στο χαρτί είναι ο μαγνητισμός, η έλξη, η επαφή με το κοινό που κατάφεραν να πετύχουν οι τέσσερις εξαιρετικοί μουσικοί, αποδεικνύοντας ότι η τελειότητα μιας ηχογράφησης δεν μπορεί να συγκριθεί με τη μαγεία της ζωντανής ακρόασης ενός εξαιρετικού συνόλου.

* Ο ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ ΚΟΝΤΟΡΟΥΣΗΣ είναι καθηγητής Ανώτερων Θεωρητικών της Μουσικής.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η ειρηνική «επέλαση των Βαλκυριών» του Ρίχαρντ Βάγκνερ στη Λυρική Σκηνή

Η ειρηνική «επέλαση των Βαλκυριών» του Ρίχαρντ Βάγκνερ στη Λυρική Σκηνή

Στις 10 Μαρτίου και για πέντε ακόμη παραστάσεις ανεβαίνει στην  Εθνική Λυρική Σκηνή η εμβληματική «Βαλκυρία» του Ρίχαρντ Βάγκνερ σε σκηνοθεσία του Τζων Φούλτζειμς και συμπαραγωγή με την Βασιλική Όπερα της Δανίας. Κενρική εικόνα: © Eθνική Λυρική Σκηνή. 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη...

Η Αλίκη Καγιαλόγλου συναντά τον Φερνάντο Πεσσόα και τα πορτογαλικά fados

Η Αλίκη Καγιαλόγλου συναντά τον Φερνάντο Πεσσόα και τα πορτογαλικά fados

Η Αλίκη Καγιαλόγλου, σε σκηνοθεσία Δήμου Αβδελιώδη, για μια μόνο παράσταση το Σάββατο 6 Απριλίου: «Η θαλασσινή ωδή του Fernando Pessoa και τα fados της εφηβείας μου» στη Θεατρική Σκηνή Δήμου Αβδελιώδη – Studio new star art cinema [Σταυροπούλου 33, Αθήνα].

Επιμέλεια: Book Press

...
Οι Soundwalk Collective με την Patti Smith για δυο εμφανίσεις στη Στέγη – ένα διήμερο γεμάτο εικόνες και ήχους από τη σύγχρονη ζωή

Οι Soundwalk Collective με την Patti Smith για δυο εμφανίσεις στη Στέγη – ένα διήμερο γεμάτο εικόνες και ήχους από τη σύγχρονη ζωή

Η θρυλική ποιήτρια της νεοϋορκέζικης punk rock Patti Smith προσγειώνεται στη Στέγη στις 14 & 15 Μαρτίου, για να συμμετάσχει στα ηχοτοπία του πρότζεκτ “Correspondences” της Soundwalk Collective, σε ένα διήμερο γεμάτο εικόνες και ήχους από τη σύγχρονη πραγματικότητα.

Επιμέλεια: Book Press ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ