bokoros-essentials-360

Της Γεωργίας Κακούρου-Χρόνη*

Οι άνθρωποι πάντοτε μελετούσαν τις κινήσεις του Ουρανού γιατί σχετίζονταν απολύτως με όσα είχαν να εκτελέσουν στη γη από την οποία εξαρτιόταν η ζωή τους: να σπείρουν, να θερίσουν, να αποπλεύσουν· «πέφτει η Πούλια στο γυαλό και πίσω παραγγέλνει: ούτε στανίτσα στα βουνά ούτε ζευγάς στους κάμπους!» δεν έλεγε ο λαός, όταν η Πούλια έδυε κατά το τέλος του Νοέμβρη; Ανάμεσα στους ουράνιους και τους επίγειους νόμους υπήρχε απόλυτη αντιστοιχία. 

Αυτή ήταν η πρώτη εντύπωση στην έκθεση του Χρήστου Μποκόρου, «Τα στοιχειώδη». Μια γυναίκα ξαπλωμένη και κάτω της η γη· να μοσχοβολά το χαμομήλι. Ενστικτωδώς έτριψα τα δάχτυλά μου, τα είδα να κιτρινίζουν από τη γύρη και ανάκτησα τη μυρουδιά με τη μνήμη· έτσι, όπως κάθε φορά, όταν μαζεύω χαμομήλι την άνοιξη. Και απέναντί της ακριβώς ένας άνδρας, ξαπλωμένος κι αυτός, και πάνωθέ του ο ουρανός. Ουράνιοι και επίγειοι νόμοι, όχι μόνο σε πρακτικό, αλλά κυρίως σε ηθικό επίπεδο, εν πλήρει αρμονία. Μια γυναίκα, μια γυναικεία θεότητα, η δική μας Γαία, να ακουμπά στη γη· κι ένας άνδρας, μια αρσενική θεότητα, ο δικός μας Ουρανός, να θωρεί τα της επικρατείας του· και οι δυο να συμπνέουν εις Εν.

Δεν θυμάμαι με ποια λόγια από τη «Γυναίκα της Ζάκυθος» συσχέτισε ο Μποκόρος τους δυο πίνακες, αλλά εγώ ανακάλεσα τον αμφίσημο λόγο: «Αλλά δεν έβλεπα […] μήτε τη θάλασσα, μήτε τη γη που επάτουνα, μήτε τον ουρανό. [...] Αλλά άκουσα να τρέμει η γη αποκάτου από τα πόδια μου, και πλήθος αστραπές εγιόμοζαν τον αέρα». Ως να διασαλεύτηκε δια παντός εκείνη η αρμονία της πρώτης εντύπωσης· και η απώλεια με άφησε απαρηγόρητη.

Η ξενάγηση του Χρήστου Μποκόρου (25.01.2014) πραγματοποιήθηκε σε μια κατάμεστη αίθουσα· κατά τη διάρκειά της, οι πίνακες δεν ήσαν εκεί· ήταν περισσότερο ο ζωγράφος, ακόμη περισσότερο η φωνή του, χωρίς μικρόφωνο, ψιθυριστή και κατανυκτική στην εξομολήγησή της, και το κοινό ακολουθούσε, όπως οι πιστοί στη λιτανεία.

Πολυκαιρινές σανίδες από ορεινά γεφύρια· ήχοι από σουρσίματα ποδιών, πατήματα των κοπιώντων και των πεφορτισμένων. Ο Στράτης που βοήθησε στο να μετατραπούν τα ξύλα σε μια επιφάνεια ευπρόσδεκτη του χρώματος· μετά ήταν και το όνομά του «Ευστράτιος»· καλή στράτα, όνομα ως ευχή, σαν εκείνη τη συνήθεια που είχαν οι Αρχαίοι να εύχονται με τα ονόματα των παιδιών τους («Δημοσθένης», να αποκτήσει σθένος στον δήμο).

essentials-man

Τον Στράτη, λοιπόν, ζωγραφίζει αμέσως μετά την τσιγγάνα, ξαπλωμένη κι αυτή, την πεφορτισμένη και κοπιώσα, με τα πόδια της γυμνά στα άπειρα περάσματά της από τη μια στην άλλη άκρη του γεφυριού. Κι απέναντί της ο Γεώργιος Χοιροβοσκός, κάποιος γνώριμος του Μποκόρου από το διαδίκτυο. Αλλά εγώ θυμήθηκα τον πραγματικό Γεώργιο Χοιροβοσκό και μου έμοιασε σαν να αποκαθίσταται η αδικία που έχει γίνει σ’ αυτόν τον μεγάλο διδάσκαλο που το προσωνύμιό του μας έμαθε να τον σκεπτόμαστε ως βοσκό χοίρων και όχι ως τον βυζαντινό γραμματικό που δεν έγραψε τίποτα και άφησε –όπως όλοι οι μεγάλοι δάσκαλοι– τους μαθητές του να γράφουν για εκείνον.

Και σε αυτή την καλή γειτονία, η μητέρα, που προσωπογραφείται για πρώτη φορά. Σκεπασμένη με ένα κομμάτι πανί, αλλά με τη γυναικεία φιλαρέσκεια παρούσα σε όλα της τα κοσμήματα. Καμαρώνει, καμαρώνει, από μέσα της σταυρώνει και εύχεται.

Πρόσωπα όλα στριμωγμένα στις στενές διαστάσεις του ξύλου, μοιάζουν να ξεχνούν το πέρασμα, την επικοινωνία του ενός με τον άλλον που μας χαρίζουν τα γεφύρια. Εντός ορίων, κατακτούν την ελευθερία τους, όπως εντός ορίων, εντός του στενεμένου χώρου, αποφασίζει αυτή τη φορά να ζωγραφίσει ο ζωγράφος, για να πεισθεί και να πείσει ότι εντός ορίων θεμελιώνεται και κατακτάται το αλωνάκι της ελευθερίας.

Το φως, η χαραμάδα του φωτός, ανάμεσα και κάτω από τα δυο φύλλα της ξύλινης πόρτας. Το προσωπείο του πατέρα, αφού αυτή ήταν η παρακαταθήκη στον γυιό: «το φως, να μην χάσεις από τα μάτια σου το φως». Ευήκοος καρδία! Ο Μποκόρος οδεύει, και μας οδηγεί, από το σκότος στο φως. Μου θύμισε τον Μποτιτσέλι σε εκείνα τα σχέδια από τη Θεία Κωμωδία με τη Βεατρίκη να κρατά από το χέρι τον Δάντη και να τον οδηγεί από μια δέσμη φωτός προς τους Ουρανούς.

stoixeiodi

Το «άνοιγμα» της πόρτας, πράγματι, οδηγεί στο φως, αφού τα έργα της έκθεσης χωρίζονται από τη ζωγραφισμένη πόρτα σε δύο χώρους, τον πρώτο σκοτεινό και το δεύτερο φωτεινό. Στο φως, δοξαστικόν(;), τα Στοιχειώδη. Μια ζωγραφιά με δυο πιάτα φαϊ, δυο ποτήρια κρασί, δυο ελιές, δυο φέτες ψωμί, δυο φρούτα, για να μοιράζονται τα αγαθά και να διπλασιάζεται η αγάπη. Μεριμνώμεν και τιρβάζομεν περί πολλών, αλλά ενός εστί χρεία: λίγο φαϊ, ένα στρωσίδι να ακουμπήσει ο κάματος, λίγο νερό, μια πλάκα σαπούνι, ένα προσόψιον για να καθαρθεί ο άνθρωπος· και ο καθρέφτης να βλέπει, χωρίς αιδώ, το πρόσωπό του.

Η πόρτα-χώρισμα των δύο χώρων οδηγεί αυτή τη φορά στην αντίστροφη πορεία, από το φως στο σκότος, επιτείνοντας τη συνομιλία φωτός σκότους, σκότους φωτός, αφού το ένα δεν γίνεται νομοτελειακά να υπάρξει χωρίς το άλλο. Έτσι όπως από το εσώτερο χάος εμφαίνεται και η μορφή επάνω στο ξύλο. Ή ίσως, όπως το πέρασμα του ίδιου του ζωγράφου από τις δαιδαλώδεις στενωπούς των νεανικών χρόνων στην αποδοχή του χαρίσματος το οποίο έλαβε για να διακονήσει αυτό εις εαυτούς ως καλός οικονόμος.

Ο ζωγράφος έχει απαλλαγεί πια από την αγωνία για την αναπαραστατική ζωγραφική. Έτσι κι αλλιώς, η τέχνη του προϋποθέτει έναν ολόκληρο κόσμο που καλούμεθα να διακρίνουμε. Ο Μποκόρος μας βοηθά με την αφηγηματική του ζωγραφική να προβούμε σε εκείνους τους συνδυασμούς που θα μας οδηγήσουν στη νοηματοδότηση. Να αποχωρήσουμε, αφού λάβουμε και άρτον και οίνον, αφού κοινωνήσουμε την τέχνη του. 

* Η Γεωργία Κακούρου-Χρόνη είναι διδάκτωρ Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, επιμελήτρια της Εθνικής Πινακοθήκης στο παράρτημα της Σπάρτης.

Η έκθεση "Τα στοιχειώδη" του Χρήστου Μποκόρου εγκαινιάστηκε στις 11/12/2013 και ολοκληρώθηκε, μετά από παράταση, στις 2 Φεβρουαρίου.
ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ - ΚΤΙΡΙΟ ΟΔΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ - Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου, Γκάζι, 2103453111
 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η ειρηνική «επέλαση των Βαλκυριών» του Ρίχαρντ Βάγκνερ στη Λυρική Σκηνή

Η ειρηνική «επέλαση των Βαλκυριών» του Ρίχαρντ Βάγκνερ στη Λυρική Σκηνή

Στις 10 Μαρτίου και για πέντε ακόμη παραστάσεις ανεβαίνει στην  Εθνική Λυρική Σκηνή η εμβληματική «Βαλκυρία» του Ρίχαρντ Βάγκνερ σε σκηνοθεσία του Τζων Φούλτζειμς και συμπαραγωγή με την Βασιλική Όπερα της Δανίας. Κενρική εικόνα: © Eθνική Λυρική Σκηνή. 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη...

Η Αλίκη Καγιαλόγλου συναντά τον Φερνάντο Πεσσόα και τα πορτογαλικά fados

Η Αλίκη Καγιαλόγλου συναντά τον Φερνάντο Πεσσόα και τα πορτογαλικά fados

Η Αλίκη Καγιαλόγλου, σε σκηνοθεσία Δήμου Αβδελιώδη, για μια μόνο παράσταση το Σάββατο 6 Απριλίου: «Η θαλασσινή ωδή του Fernando Pessoa και τα fados της εφηβείας μου» στη Θεατρική Σκηνή Δήμου Αβδελιώδη – Studio new star art cinema [Σταυροπούλου 33, Αθήνα].

Επιμέλεια: Book Press

...
Οι Soundwalk Collective με την Patti Smith για δυο εμφανίσεις στη Στέγη – ένα διήμερο γεμάτο εικόνες και ήχους από τη σύγχρονη ζωή

Οι Soundwalk Collective με την Patti Smith για δυο εμφανίσεις στη Στέγη – ένα διήμερο γεμάτο εικόνες και ήχους από τη σύγχρονη ζωή

Η θρυλική ποιήτρια της νεοϋορκέζικης punk rock Patti Smith προσγειώνεται στη Στέγη στις 14 & 15 Μαρτίου, για να συμμετάσχει στα ηχοτοπία του πρότζεκτ “Correspondences” της Soundwalk Collective, σε ένα διήμερο γεμάτο εικόνες και ήχους από τη σύγχρονη πραγματικότητα.

Επιμέλεια: Book Press ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ