Κωνσταντίνος Μάνος: A Greek Portfolio

Εδώ και μια δεκαετία τουλάχιστον είναι αλήθεια ότι είχαμε την χαρά να δούμε, μεταξύ άλλων χώρων και στο Μπενάκη, πολύ σημαντικές εκθέσεις ελλήνων και ξένων φωτογράφων. Η έκθεση αυτή είναι όχι απλώς από τις καλύτερες αλλά διαθέτει μοναδική δυναμική παρά το περιορισμένο της μέγεθος σε σχέση με άλλες μεγάλες αναδρομικές σημαντικών φωτογράφων (παράδειγμα Βούλας Παπαϊωάννου, Τάσου Μπαλάφα, Γκουντέλκα κ.λ.π.). Στην μοναδικότητά της συμβάλει η πολυδιάστατη προσέγγιση των θεμάτων που απεικονίζονται με δωρικότητα στο ύφος το οποίο αφήνει να περάσει ακέραια (αλλά και να μας διαπεράσει) η συναισθηματική φόρτιση του φωτογράφου τη στιγμή της αποθανάτισης στιγμιότυπων της ελληνικής υπαίθρου σε εποχές πολύ παλαιότερες της σημερινής. Κι αυτό χάρη στην απίστευτη εκφραστικότητα ενός έργου υψηλής καλλιτεχνικής αξίας μέσω του οποίου επιτυγχάνεται η συναισθηματική επικοινωνία του θεατή με την ψυχή του καλλιτέχνη καθώς και η αποκάλυψη εικόνων «ξένων» με το σήμερα – αναπόσπαστων ωστόσο σπαραγμάτων της συλλογικής μας συνείδησης.

Ο Μάνος γεννήθηκε στην πόλη Κολούμπια της Καλιφόρνιας από έλληνες γονείς. Στη διάρκεια της δεκαετίας του '60, όντας ήδη επαγγελματίας φωτογράφος σε διάσημα αμερικάνικα έντυπα, έρχεται «στην γη των γονιών» του και περιηγείται περιοχές απομονωμένες που θα έλεγε κανείς ότι του προκαλούν έκπληξη και δέος. Ζει στην Ελλάδα από το 1961 έως το 1963 και ταξιδεύει σε περιοχές ξεχασμένες και από τον ίδιο το Θεό και σε νησιά που μέχρι πολύ πρόσφατα ανήκανε στην περίφημη "άγονη γραμμή". Ανακαλύπτει τα ορεινά χωριά στην Κρήτη, την ιδιαίτερη σε τοπίο και σε τοπική παράδοση Κάρπαθο, τη σιωπηλή Μάνη. Φτάνει σε χωριά απάτητα όπου τοπίο-άνθρωπος-ζώα αποτελούν ένα αδιαίρετο και ομοούσιο σύνολο. Οι εικόνες δημοσιεύονται στο ομώνυμο λεύκωμα για πρώτη φορά το 1972 και αποσπούν πολλά βραβεία και διακρίσεις.

Η έκθεση

Στην έκθεση στο Μπενάκη οι φωτογραφικές εικόνες έχουν τύχει πολύ καλής παρουσίασης συγκεντρωμένες ανά θέμα: Ο γάμος και το γλέντι, η ζωή στο σπίτι, το παιχνίδι των παιδιών, οι καθημερινές δουλειές και συνήθειες στο χωριό. Οι μαγικές εικόνες μας προσκαλούν σε ένα ταξίδι στον χρόνο, στα απομακρυσμένα χωριά και νησιά της Ελλάδας του '60 όπου όλοι οι άνθρωποι ήτανε φτωχοί και ζούσαν σε ένα σκηνικό αναγκαστικής απλότητας. Σε χώρους που συχνά ήταν σπίτια αλλά και λίγο αποθήκες, κοντά στα ζώα τους που αποτελούσαν πηγή ζωής και γι αυτό αναπόσπαστο κομμάτι της ύπαρξής τους με τα παιδιά τους χαριτωμένα μικρομέγαλα ντυμένα με αποφόρια. Όλοι οι «πρωταγωνιστές» των εικόνων μοιάζουν γερασμένοι ανεξαρτήτου ηλικίας, είναι άνθρωποι του μόχθου και της επιβίωσης και διάγουν έναν αγροτικό τρόπο ζωής που μέχρι τότε παρέμενε απαράλλακτος για αιώνες.

Στις φωτογραφίες του αποκρυσταλλώνονται εφήμερες καθημερινές στιγμές με λιτό και αυστηρό ύφος, συγχρόνως όμως και με μεγάλη τρυφερότητα. Μπροστά τους ο επισκέπτης βιώνει συχνά το ξάφνιασμα του φωτογράφου από σκηνές ξένες στα δικά του μάτια που ωστόσο κατέγραψε σαν να αποτελούσαν κομμάτια από τον ίδιο του τον εαυτό. Τα έργα είναι ασπρόμαυρα και παρόλο που απεικονίζουν τον δουλεμένο αγρότη και το φτωχικό περιβάλλον του δεν αποπνέουν καμία μιζέρια. Αντίθετα θα έλεγα ότι αποπνέουν γαλήνη και ηρεμία, μια σιωπηλή παραδοχή της ίδιας της ζωής αποκαλύπτοντας συγχρόνως την απλότητα του βίου εκείνων των ανθρώπων που δεν προσδοκούσαν και δεν πάλευαν για τίποτα περισσότερο από το καθημερινό καρβέλι.

«Κομμάτι της ταυτότητάς μας»

Το εθνολογικό και ιστορικό ενδιαφέρον αυτής της φωτογραφικής δουλειάς είναι μοναδικό. Με ποιητικότητα και αγάπη ο Μάνος καταθέτει εικόνες επικές, μοναδικά ντοκουμέντα του τόπου και των ανθρώπων του, «προσφέροντάς μας ένα κομμάτι της ταυτότητας μας όπως τα έργα των μεγάλων ποιητών», αναφέρει ο διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη Άγγελος Δεληβοριάς «που παραπέμπουν στις αναλλοίωτες αξίες, τις ανιχνεύσιμες ακόμα και στα πιο ταπεινά φαινόμενα της ζωής και στην επική διάσταση την ενυπάρχουσα στη σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον». Με αφορμή την συμπλήρωση 50 χρόνων από τη δημιουργία του ομώνυμου λευκώματος ο Κωνσταντίνος Μάνος επανεξετάζει τις λήψεις που ολοκληρώθηκαν το 1967 όταν περιηγήθηκε την Ελλάδα «ως ένας φιλικός παρατηρητής, δίχως βιασύνη και συγκεκριμένο σχέδιο». Εκτός από τις φωτογραφικές εικόνες που επέλεξε το 1972 για την πρώτη έκθεση του λευκώματος η έκθεση περιλαμβάνει πρωτότυπα τυπώματα που εκτίθενται για πρώτη φορά και τα οποία έχει δωρίσει στο Αρχείο του Μουσείου Μπενάκη. Την επιμέλεια της έκθεσης έχει ο Γιάννης Δήμου.

Ο φωτογράφος

Θα έλεγε κανείς ότι ο Κωνστανίνος Μάνος γεννήθηκε φωτογράφος αφού μαθητής ακόμα με μια μηχανή Leica έκανε τις πρώτες λήψεις απέναντι από τα παράλια της Νότιας Καρολίνας όπου κατοικούσαν απόγονοι σκλάβων σε φυτείες. Σε ηλικία 19 ετών προσλήφθηκε ως επίσημος φωτογράφος της Συμφωνικής Ορχήστρας της Βοστόνης συνεργασία που τον οδήγησε το 1961 στην έκδοση του βιβλίου του Portrait of Α Symphony.

Από το 1963 ο Μάνος είναι μέλος του διεθνούς πρακτορείου Magnum Photos. Φωτογραφίες του συμπεριλαμβάνονται στις μόνιμες συλλογές σημαντικών ιδρυμάτων όπως του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, του Μουσείου Καλών Τεχνών της Βοστόνης, του Ινστιτούτου Τέχνης του Σικάγου, του Μουσείου Καλών Τεχνών του Χιούστον, της Εθνικής Βιβλιοθήκης του Παρισιού, του Μουσείου Τέχνης Chrysler στο Νόρφολκ, του George Eastman House στο Ρότσεστερ, του Μουσείου Τέχνης της Ατλάντα καθώς και του Μουσείου Μπενάκη.

Το 1982 ο Μάνος πέρασε από την ασπρόμαυρη φωτογραφία στην έγχρωμη. Τα πρώτα δείγματα από το εν εξελίξει έργο του American Color δημοσιεύτηκαν στο ομότιτλο βιβλίο το 1995. Το 2000 δημοσιεύτηκε η συνέχεια αυτής της δουλείας με τον τίτλο American Color 2. To 2003 απέσπασε το βραβείο Leica Medal of Excellence ανάμεσα σε 250 συναδέλφους για την έγχρωμη δουλειά του.

Κωνσταντίνος Μάνος

ΞΕΝΑΓΗΣΕΙΣ

ΙΟΥΝΙΟΣ
Κάθε Πέμπτη, ώρα 12:00, από τους επιμελητές του Φωτογραφικού Αρχείου.

Η συμμετοχή στις ξεναγήσεις επιβαρύνει το εισιτήριο €2.

ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ στο τηλέφωνο 210 3671 057, Τετάρτη, Παρασκευή: 9:00 - 17:00, Πέμπτη, Σάββατο: 9:00 - 24:00 και Κυριακή: 9:00 - 15:00.