Της Βίκυς Βασιλάτου
Ο πλανήτης των γραμμάτων κινείται με ταχύτητα φωτός. Τι να πρωτοδιαβάσεις; Και για να μην πιάσω τον εαυτό μου αδιάβαστο, ανοιγοκλείνω βιβλία όπως ανοιγοκλείνω τα μάτια μου. Και διαπίστωσα ότι οι συνήθεις χαμένοι της υπόθεσης είναι οι κλασικοί λογοτέχνες και ποιητές. Εκείνοι που αν και διαχρονικοί, θεωρούνται παλιοί για τη νέα γενιά.
Δεν είναι μεμπτό το να εμπλουτίζεις τις βιβλιοεπιλογές σου με νέο αίμα, είναι όμως το να εγκαταλείπεις στη λήθη θεμελιώδεις πένες όπως αυτή ενός Ελύτη, ενός Παπαδιαμάντη ή ενός Χέμινγουεϊ.
Κάποιοι θα αναρωτιέστε πού θέλω να καταλήξω, οι πιο σερλοκχολμικοί από την άλλη, έχετε ήδη ψυχανεμιστεί ότι ξετυλίγω κάποιον συγκεκριμένο μίτο. Με αφορμή λοιπόν τον εορτασμό των 100 χρόνων από τη γέννηση του Ελύτη και τον θάνατο του Παπαδιαμάντη, και των 50 από αυτόν του Χέμινγουεϊ, σκέφτηκα να ξαναρίξω μια ματιά στα λογοτεχνικά τους επιτεύγματα που δεσπόζουν σκονισμένα στη βιβλιοθήκη μου, αλλά και να περιηγηθώ στο μυαλό και τη ζωή τους με εισιτήριο δύο εκθέσεις και ένα θεατρικό.
Ο κόσμος του Οδυσσέα Ελύτη: Ποίηση και Ζωγραφική
Ένας πολυμορφικός κόσμος, που τίμησε την τέχνη και τη γραφή στο έπακρο. Πώς θα μπορούσε άλλωστε να είναι διαφορετικά μιας και πρόκειται για τον κόσμο του Ελύτη. Έναν άνθρωπο που μας χάρισε γενναιόδωρα λογοτεχνικά δώρα και γέμισε τον νου μας με λεκτικό πλούτο και απαράμιλλη ομορφιά.
Μια πολυμορφική έκθεση, ένας πολιτιστικός πλούτος. Ένας τόπος συνάντησης για μεγάλα ονόματα του εικαστικού στερεώματος, ονόματα που συνομιλούν με τον Οδυσσέα Ελύτη, ενώ παράλληλα ανοίγουν την αυλαία για την -λιγότερο γνωστή στο κοινό- καλλιτεχνική του φλέβα. Ναι. Ο Ελύτης υπήρξε και καλλιτέχνης όχι μόνο όταν έγραφε, αλλά και όταν ζωγράφιζε, έκανε κολάζ. Το καλλιτεχνικό του δαιμόνιο επεκτάθηκε και σε εύστοχες κριτικές ματιές, που βάζουν τα γυαλιά στους μεγαλύτερους κριτικούς τέχνης. Ο Ελύτης ήταν ένα σπάνιο, πολυσχιδές μυαλό.
Ένα μυαλό που δεν το γνώριζα τελικά όσο όφειλα. Αλλά που το ανακάλυψα έστω και εν μέρει. Με τις διάφορες πινελιές της έκθεσης σκιαγραφήθηκε μια άλλη, πιο ολοκληρωμένη εικόνα του ποιητή. Πινελιές που μ’ έκαναν να ταξιδέψω, να θαυμάσω, ν’ ανακαλύψω, να σκεφτώ, να ονειρευτώ, να χαμογελάσω, να ξανασυστηθώ εντέλει με τον Οδυσσέα Ελύτη…
Έως τις 27/11 στο Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Βασίλη & Μαρίνας Θεοχαράκη: Βασιλίσσης Σοφίας 9 & Μέρλιν 1, τηλ.: 210 3611206, www.thf.gr. Ενώ στις 31/10 και 1/11 θα διοργανωθεί διεθνές συνέδριο στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Ernest Hemingway: From Life to Fiction
«Εκείνο διάλεξε να μείνει στ’ ανοιχτά μέσα στα βαθιά σκοτεινά νερά, μακριά απ’ όλες τις παγίδες, τις ενέδρες και τις επιβουλές. Εγώ διάλεξα να πάω να το βρω εκεί που κανένας άλλος δε θα πήγαινε. Μακριά απ’ όλον τον κόσμο. Όμως, να, ανταμώσαμε και είμαστε μαζί από το μεσημέρι. Και δεν είναι κανένας να μας βοηθήσει, ούτ’ αυτό, ούτ’ εμένα». (Απόσπασμα από τον Γέρο και τη θάλασσα, εκδόσεις Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος)
Μ’ ανεξίτηλη μελάνη έχει αποτυπωθεί στο μυαλό μου η περιπέτεια του Σαντιάγκο, του γέρου που πάλεψε με τη θάλασσα για σχεδόν 100 μέρες και σελίδες… Αναφέρομαι βέβαια στην κορυφαία νουβέλα του Αμερικανού Νομπελίστα. Όχι ότι το Για ποιον χτυπά η καμπάνα, το Θάνατος το απομεσήμερο, τα διηγήματα, τα δημοσιογραφικά και δοκιμιακά του κείμενα δεν χρίζουν επαίνων, αλλά η λιτή πλοκή και η καθαρή γραφή του Γέρου και της Θάλασσας -στα μάτια μου- αγγίζουν την τελειότητα.
Και υπνωτισμένη καθώς ήμουν από την πολλοστή ανάγνωση της νουβέλας και την αδυναμία που τρέφω για τον συγγραφέα, επισκέφτηκα την έκθεση-αφιέρωμα «Ernest Hemingway: Από τη ζωή στο έργο» στην γκαλερί της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης (σε συνεργασία με το Μουσείο της Ελληνικής Συλλογής Νόμπελ). Μια αξιόλογη συλλογή από υλικό αποκαλύπτεται για πρώτη φορά στα φώτα της ελληνικής δημοσιότητας. Ένα πλούσιο υλικό που μου θύμισε ξεχασμένες λεπτομέρειες και μου σύστησε άγνωστες έως τώρα πτυχές της ζωής του, με καθοδήγησε στους δημιουργικούς δαιδάλους του μυαλού του, έβαλε εικόνες εκεί που υπήρχαν μόνο λέξεις και μ’ έκανε ν’ αναθερμάνω τη σχέση μου μ’ έναν μεγάλο λογοτέχνη.
Έως τις 18/10 στην γκαλερί της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης: Μασσαλίας 22, Κολωνάκι. τηλ.: 2103680900, www.hau.gr.
Η Φόνισσα
Πρωτοδιάβασα τη Φόνισσα πριν από σχεδόν μια δεκαετία. Έως τότε δεν τολμούσα ν’ αναμετρηθώ με τη νουβέλα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Την είχα διδαχτεί αποσπασματικά, γνώριζα ότι επρόκειτο για το δεύτερο συγγραφικό του έργο που δημοσιεύθηκε στα «Παναθήναια» με υπότιτλο «κοινωνικόν μυθιστόρημα», αλλά έως τότε δεν ένιωθα πως ήμουν κατάλληλα εξοπλισμένη για ν’ αντιμετωπίσω έναν λογοτέχνη του κύρους και της καθαρεύουσάς του. Ειλικρινά, χρειάστηκαν αρκετές μάχες για να πέσει το παπαδιαμαντικό οχυρό.
Μάχη Καλού και Κακού, γυναικείο ψυχογράφημα, εξομολόγηση, έγκλημα και τιμωρία, θεατρικότητα, ανθρωπιά, σκληρότητα. Καθένα από αυτά τα στοιχεία και καθένα με τον τρόπο του έρχεται να πλάσει αυτό το αξιομνημόνευτο κείμενο, που έχει χιλιοαναλυθεί από λογοτεχνικής, εγκληματολογικής και ποινικής σκοπιάς. Πάντως, όπως κι αν το προσεγγίσεις, θαυμάζεις την αρτιότητά του, και δεν χορταίνεις να το διαβάζεις και να το αναλύεις ξανά και ξανά.
Δεν κρύβω ότι συχνά πυκνά ρίχνω κλεφτές ματιές στη Φόνισσα, γεύομαι τις λέξεις, ψάχνω τα συγκαλυμμένα νοήματα, συμπάσχω με τη Φραγκογιαννού, εναντιώνομαι στα κοινωνικά στερεότυπα. Είναι άλλωστε ένας τρόπος ν’ αντιμετωπίζω τα δικά μου δαιμόνια, ν’ αντλώ δύναμη και να ηρεμώ.
Ευελπιστώ να νιώσω παρόμοιο εξαγνισμό και με τη θεατρική διασκευή του παπαδιαμαντικού κειμένου από τον ποιητή Στρατή Πασχάλη και τον σκηνοθέτη Στάθη Λιβαθινό. Και άλλο τόσο ευελπιστώ να με παρασύρουν με την υποκριτική τους δεινότητα οι Μπέττυ Αρβανίτη, Τζίνη Παπαδοπούλου, Λουκία Μιχαλοπούλου, Μίλη Μέλεμε, Παναγιώτης Παναγόπουλος και Χάρης Χαραλάμπους.
Πάντως κάτι μου λέει ότι όλοι τους θα φανούν αντάξιοι του Παπαδιαμάντη. Για να δούμε…
Από τις 9/11 στο Θέατρο οδού Κεφαλληνίας: Κεφαλληνίας 18, Κυψέλη, τηλ.: 210 8838727, http://theatrokefallinias.gr